23ο ΦΝΘ: "Narcissus Off Duty" - Κριτική

Σύνοψη: Περισσότερα από πενήντα χρόνια μετά τη σύλληψή του, το 1968, από το στρατιωτικό καθεστώς στη Βραζιλία, ο Καετάνο Βελόζο, ο θρύλος του μουσικού ρεύματος της τροπικάλια ανατρέχει σε ένα τραύμα που παραμένει ανεπούλωτο μέχρι και σήμερα.

ΣΧΕΤΙΚΑ26o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Αύξηση-ρεκόρ σε θεατές

Γνώμη: Οι μαρτυρίες ανθρώπων που έχουν συλληφθεί, βασανιστεί ή/και εξοριστεί από απολυταρχικό καθεστώτα μπορεί να διαφέρουν σε ό,τι αφορά τις επιμέρους λεπτομέρειες (τόπο, χρονολογία, κατηγορίες, μεθόδους βασανισμού κλπ.), όμως υπάρχει κάτι που ενώνει αυτές τις αφηγήσεις: άλλοι μπορεί να πουν ότι είναι η φρίκη και άλλοι μπορεί να διακρίνουν το πάθος για ζωή. Μπορεί όμως τελικά να είναι δύο αλληλένδετες έννοιες. Κάποιοι επιχειρούν να πνίξουν το πάθος για ζωή και την ελευθερία μέσα στη φρίκη, ενώ κάποιοι άλλοι αντλούν κουράγιο όντας αντιμέτωποι με τις πιο κτηνώδεις συνθήκες.

Ο Καετάνο Βελόζο, ο συνθέτης, τραγουδιστής και κιθαρίστας της bossa nova που έκανε την τροπικάλια γνωστή σε όλο τον πλανήτη, συνελήφθη τα ξημερώματα της 27ης Δεκεμβρίου 1968, μαζί με τον φίλο του Γκιλμπέρτο Ζιλ, έτερη θρυλική μορφή της βραζιλιάνικης μουσικής. Χωρίς να δικαστούν, χωρίς να γνωρίζουν καν τον λόγο της σύλληψής τους, φυλακίστηκαν για 57 μέρες, πρώτα στην απομόνωση και μετά σε κανονικά κελιά.

Ο Βελόζο αφηγείται τις 57 αυτές ημέρες στους σκηνοθέτες Ρενάτο Τέρρα και Ρικάρντο Καλίλ. Κάθεται σε μια καρέκλα με φόντο έναν τοίχο από μπετόν που δεν μπορείς να διακρίνεις σε ποιο ύψος τελειώνει. Ο Καετάνο θυμάται, με την κάμερα πάντα στραμμένη πάνω του. Η αφήγησή του δεν διακόπτεται για να προβληθεί αρχειακό υλικό ή να μιλήσουν άλλοι, μια εμπνευσμένη επιλογή στην προκειμένη περίπτωση. Αυτή είναι η δική του ιστορία. Η ειλικρίνειά του αφοπλίζει, το βλέμμα του υγραίνει όταν αναφέρεται σ’ έναν καλοσυνάτο φρουρό που είχε γνωρίσει, αλλά αδυνατεί να θυμηθεί το όνομά του. Θυμάται τότε που ζήτησε να του φέρουν μια κιθάρα, γιατί είχε μάθει ότι ο Ζιλ είχε λάβει ήδη μία, και του απάντησαν ότι αυτός δεν τη δικαιούται γιατί δεν τελείωσε το πανεπιστήμιο. Αμέσως μετά, προσθέτει ότι δεν τελείωσε το πανεπιστήμιο λόγω του πραξικοπήματος του 1964, το γεγονός που ανέβασε στην εξουσία αυτούς που τώρα του αρνούνται αυτό που του δίνει ζωή: τη μουσική.

Η παράνοια, η απανθρωπιά, αλλά και η γραφειοκρατία αυτού του καθεστώτος έρχονται στην επιφάνεια μέσα από τα επεισόδια που επιλέγει να μοιραστεί. Η αίσθηση του κενού που κατακλύζει όποιον βρεθεί στην απομόνωση περιγράφεται με γλαφυρότητα, το πώς η ζωή σου έξω αρχίζει να μοιάζει ξαφνικά σαν μακρινό όνειρο, ένα όνειρο που φαντάζει εφικτό μόνο όταν ο Καετάνο ακούει το “Hey Jude” των Beatles από το ραδιόφωνο του δεσμοφύλακα. Η χαρά της απελευθέρωσης, η οποία ήταν για τον ίδιο κάτι σαν προσωρινή τρέλα, και ο τρόπος που γελάει διαβάζοντας τις φαιδρές ερωτήσεις που του κάνανε κατά τη διάρκεια της ανάκρισής του. “Γελάω, αλλά είναι πολύ σοβαρό”, λέει χαρακτηριστικά.

«Οι Βραζιλιάνοι δεν έχουν γνωρίσει ακόμη τι εστί δικτατορία»

Αυτό ισχυρίστηκε πίσω στο 2018, ο νυν πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαϊχ Μπολσονάρου, γνωστός για τις ακροδεξιές του πεποιθήσεις, παραβλέποντας με συνοπτικές διαδικασίες τις σχεδόν δύο δεκαετίες που διήρκεσε η Χούντα στη χώρα του.

Η μαρτυρία του 78χρονου ερμηνευτή, ιδανικά δοσμένη όπως είναι μέσα από αυτό το εξαιρετικό στην απλότητά του ντοκιμαντέρ, είναι η ζωντανή απόδειξη ότι για κάθε Μπολσονάρου, θα υπάρχει πάντα κι ένας Καετάνο Βελόζο. Κι όσο υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι, όσο υπάρχουν κάμερες στραμμένες πάνω τους για να καταγράφουν τα λόγια τους ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, τόσο θα μείνει ζωντανή η ιστορική μνήμη, αυτό που φοβάται περισσότερο από οτιδήποτε ο κάθε Μπολσονάρου.

Tην ταινία μπορείτε να την δείτε εδώ.

To ΜΟVE IT παρακολουθεί το φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Όλες οι κριτικές και ανταποκρίσεις μας βρίσκονται στο ειδικό section που έχουμε στήσει.