17ο ΦΝΘ: Live cinema!

Μια ξεχωριστή κινηματογραφική εμπειρία είχαν την ευκαιρία να ζήσουν οι θεατές του 17ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, μέσα από την εκδήλωση «Μέτρο Πάντων / The Measure of All Things», που πραγματοποιήθηκε στο κατάμεστο Ολύμπιον, σε συνεργασία με την Πρεσβεία των ΗΠΑ. 

Η ταινία «Μέτρο Πάντων / The Measure of All Things» του Σαμ Γκριν προβλήθηκε με τον σκηνοθέτη να κάνει ταυτόχρονη αφήγηση επί σκηνής, καθώς και με συνοδεία ζωντανής μουσικής από την εξαμελή ορχήστρα yMusic, σχήμα αναγνωρισμένο για την εξαιρετική μίξη κλασικής και ποπ μουσικής. 

Ο αμερικανός δημιουργός, ο οποίος ήταν υποψήφιος το 2004 για Όσκαρ με το ντοκιμαντέρ του The Weather Underground, αποκαλεί το συγκεκριμένο είδος δράσης «ζωντανό ντοκιμαντέρ» (live documentary). Σε αυτό, αναδομεί τα στοιχεία μιας ταινίας τεκμηρίωσης και τα επαναπροσδιορίζει ως ζωντανή εμφάνιση, κάτι που ο ίδιος κατατάσσει ανάμεσα στην performance, τον κινηματογράφο και τη διάλεξη. Ο κινηματογραφιστής έχει ήδη παρουσιάσει και άλλα «ζωντανά ντοκιμαντέρ», μεταξύ των οποίων και το The Love Song of R. Buckminster Fuller, με μουσική από το γνωστό συγκρότημα Yo La Tengo. 

Το ντοκιμαντέρ Μέτρο Πάντων, το οποίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Σάντανς 2014, αντλεί το θέμα του από το Βιβλίο Ρεκόρ Γκίνες, την περίφημη εκδοτική σειρά που άρχισε να κυκλοφορεί το 1955 με πρωτοβουλία μιας εταιρίας παρασκευής μπίρας. Τα πρώτα βιβλία της σειράς έγραψαν τα δίδυμα αδέρφια Μακ Γουίρτερ. Ο σκηνοθέτης Σαμ Γκριν έχει αντλήσει «χαλαρή έμπνευση» από το βιβλίο Γκίνες, που τον συνάρπαζε από μικρό, όπως αφηγήθηκε ο ίδιος στην προβολή. «Είναι ένα βιβλίο γεμάτο μυστήριο, χιούμορ και ανθρώπινη τρέλα», ανέφερε χαρακτηριστικά. Το φιλμ παρουσιάζει στοιχεία από τις ζωές διαφόρων κατόχων ρεκόρ.

«Ποιος είναι ο λόγος που μας ασκεί έλξη η καταγραφή όλων αυτών των ρεκόρ;», διερωτήθηκε ο σκηνοθέτης. «Αναρωτιέμαι αν παρουσιάζουν την ανθρώπινη πρόοδο, καθώς ο κόσμος προχωρά ασταμάτητα», συμπλήρωσε ο ίδιος. Ανάμεσα στους κατόχους ρεκόρ που εμφανίζονται στην ταινία είναι και ο για χρόνια ψηλότερος άνθρωπος στον κόσμο (ένας άντρας ύψους 2.36 μ. από τη Μογγολία), που έχασε πρόσφατα το ρεκόρ, κατάφερε όμως να σώσει ένα δελφίνι χάρη στα μακριά χέρια του. Επίσης, στο φιλμ παρουσιάζονται ο γηραιότερος ζωντανός οργανισμός στη γη (ένα 5.000 ετών πεύκο στη Νότια Καλιφόρνια), η γυναίκα με το μεγαλύτερο όνομα, ο γηραιότερος άνθρωπος στον κόσμο (ρεκόρ που αλλάζει διαρκώς), ο άνθρωπος που χτυπήθηκε τις περισσότερες φορές (επτά) από κεραυνό και επέζησε, αλλά και η γυναίκα με τα μακρύτερα νύχια. Κάποια ρεκόρ είναι εντυπωσιακά επιτεύγματα: για παράδειγμα, στο πιο ήσυχο μέρος στον κόσμο (ένας ανηχωικός θάλαμος στο εργαστήριο Orfield στη Μινεσότα), ο ήχος φτάνει τα μείον 13 decibel. Άλλα ρεκόρ, πάλι, είναι κάπως άχαρα κι ανούσια, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, όπως π.χ. η απομνημόνευση των ψηφίων του αριθμού «π». Το ρεκόρ αυτό κατέχει ένας Κινέζος, που κατάφερε να απομνημονεύσει με ακρίβεια 67.891, πριν κάνει το λάθος. Κι επίσης, υπάρχουν ρεκόρ που δεν έχουν καμία απολύτως εξήγηση: τέτοια είναι η περίπτωση του Μαρκ Κόβερτ, που έχει το ρεκόρ του μεγαλύτερου σερί τρεξίματος. Τρέχει από το 1968, κάθε μέρα, τουλάχιστον ένα μίλι την ημέρα. Μέχρι σήμερα δεν έχει χάσει ούτε μία μέρα. Γιατί; Ούτε ο ίδιος ξέρει, όπως λέει στην ταινία.

Όπως ανέφερε ο Σαμ Γκριν στην προβολή, το Βιβλίο Γκίνες τα τελευταία χρόνια δεν είναι αυτό που ήταν. Παρότι οι εκδότες προσπάθησαν να το κάνουν πιο φανταχτερό (η τελευταία έκδοση κυκλοφόρησε και σε τρισδιάστατη βερσιόν), το βιβλίο έχει χάσει την απήχησή του λόγω του διαδικτύου. Τα γεγονότα τρέχουν γρήγορα, τα ρεκόρ καταρρίπτονται ταχύτατα και τα βιβλία Γκίνες έχουν αρχίσει να θεωρούνται ξεπερασμένα. Παλαιότερες εκδόσεις τους πωλούνται στο Amazon για μόλις ένα δολάριο. Στοχαστικό, συγκινητικό, αλλά και με χιούμορ, το φιλμ του Σαμ Γκριν θέτει προβληματισμούς για το πέρασμα του χρόνου, το σύντομο του ανθρώπινου βίου και την έννοια του τυχαίου, συνδέοντάς αυτά τα θέματα με την ιδέα των ρεκόρ και την ταχύτητα με την οποία αλλάζουν. 

Σε ένα από τα τελευταία πλάνα του φιλμ εμφανίζεται η «Χλωμή Μπλε Κουκκίδα», μια φωτογραφία της Γης που τραβήχτηκε το 1990 από το Voyager 1 από απόσταση ρεκόρ, δείχνοντας αμυδρά τον πλανήτη μας μέσα στο αχανές διάστημα. Μετά από αίτημα του Αμερικανού αστρονόμου Καρλ Σαγκάν, το Voyager, καθώς εγκατέλειπε το ηλιακό μας σύστημα, έστρεψε για μια τελευταία φορά την κάμερα προς τη Γη, τραβώντας την περίφημη φωτογραφία. «Ένας κόκκος σκόνης που λούζεται από μια ηλιαχτίδα», όπως περιέγραψε την εικόνα ο Καρλ Σαγκάν.