"Λώξη": Η πρώτη επαγγελματίας ηθοποιός με σύνδρομο Down στην Ελλάδα

H «Λώξη», η ταινία των Δημήτρη Ζάχου και Θανάση Καφετζή που έκανε πρεμιέρα στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, είναι ένα ντοκιμαντέρ για την πρώτη επαγγελματία ηθοποιό με σύνδρομο Down στην Ελλάδα. Είναι η ιστορία της Λωξάνδρας Λούκας, μιας νεαρής γυναίκας και ηθοποιού, η οποία αξιώνει στην πράξη ισότιμη πρόσβαση στη ζωή και την τέχνη της.

Τι σημαίνει όμως αυτό; Τη στιγμή που η κουβέντα για την συμπερίληψη και την αναπηρία ως κατεξοχήν πολιτικό ζήτημα κερδίζει ολοένα χώρο στον δημόσιο διάλογο, η «Λώξη» αποτυπώνει τη σημαντική στιγμή στην οποία η θεωρία περνάει στην πράξη, ο αποκλεισμός αίρεται, η Λωξάνδρα γίνεται το πρώτο ανάπηρο άτομο που ανεβαίνει ως ηθοποιός στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου της Ελλάδας. Μια ιστορία ειπωμένη χωρίς ταμπού και κλισέ, που δεν εξιδανικεύει (την κανονικότητα), ούτε εξωτικοποιεί (την αναπηρία),  παρά μόνο δίνει τον χώρο και τον χρόνο στην πρωταγωνίστριά της να υπάρξει όπου και όπως επιθυμεί, όπως θα έπρεπε πάντα να συμβαίνει σε μια αληθινά συμπεριληπτική κοινωνία.

Σύμφωνα με την επίσημη σύνοψη: Η Λωξάνδρα, μια νέα γυναίκα με σύνδρομο Down, γίνεται το πρώτο ανάπηρο άτομο που υπογράφει συμβόλαιο ηθοποιού με το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας. Αφήνει την πόλη και τη γνώριμη καθημερινότητά της και ταξιδεύει στην Αθήνα για να γίνει μέλος του επαγγελματικού θιάσου του Εθνικού. Για τους επόμενους 6 μήνες η Λώξη κάνει πρόβες και φίλους, ερωτεύεται, διασκεδάζει, απογοητεύεται και συνεχίζει ξανά και ξανά να διεκδικεί προσβασιμότητα στην πράξη, ανατρέποντας ένα στερεότυπο τη φορά.  

Με τα λόγια των σκηνοθετών: 

Μπήκαμε στην περιπέτεια της ταινίας όταν η οικογένεια της Λωξάνδρας θέλησε να καταγραφεί αυτή η τεράστιας σημασίας προσωπική και οικογενειακή στιγμή, με την Λωξάνδρα στα 29 της να ανεβαίνει στην κεντρική σκηνή του Τσίλερ και να συμμετέχει στις πρόβες για την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου. Μια στιγμή σημαντική και για το ελληνικό θέατρο λόγω της συμβολικής της αξίας, που διαδόθηκε γρήγορα και η συμπερίληψη χαιρετίστηκε από τα μέσα ως κάτι που αλλάζει τα μέχρι τώρα δεδομένα στην ελληνική κοινωνία. Έτσι με την αίσθηση του κατεπείγοντος, πήραμε την κάμερά μας και ξεκινήσαμε μια σχεδόν DIY καταγραφή για ένα ντοκιμαντέρ παρατήρησης, στην παράδοση του σινεμά βεριτέ, με ένα άτομο με σύνδρομο Down στο επίκεντρό του. Πώς σκέφτεται; Τι αισθάνεται; Τι ονειρεύεται η Λωξάνδρα και πώς επηρεάζει τους ανθρώπους που έρχονται σε επαφή μαζί της;

Όσο οι πρόβες προχωρούσαν άρχισαν να δημιουργούνται και άλλα ερωτήματα μέσα μας, τα περισσότερα από τα οποία βρήκαμε ξανά μπροστά μας στη διαδικασία του μοντάζ. Με ποιες συνθήκες και ποιο προσωπικό κόστος συμμετέχουν τα ανάπηρα άτομα σε μια εργασιακή κατάσταση που δεν είναι συνήθως προετοιμασμένη για να τα περιλαμβάνει; Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι προϋποθέσεις για να συμβεί η συμπερίληψη; Γιατί τώρα αυτή η ταινία; Μήπως η περίπτωση της Λωξάνδρας είναι η εξαίρεση στον κανόνα του αποκλεισμού των ανάπηρων ατόμων από την τέχνη και την εργασία; Τελικά αρκεί η καλή πρόθεση της συμπερίληψης; Θα έλεγε κανείς ότι όσο αυξάνεται η ορατότητα, τόσο δυναμώνει και η υπόσχεση ότι κάτι αλλάζει προς μια κατεύθυνση που τους/τις/τα συμπεριλαμβάνει όλους, όλες, όλα. Ίσως χρειάζεται πολλά ακόμα να γίνουν μετά την απόφαση για συμπερίληψη για να υποδεχτούμε ισότιμα ως δημιουργούς τα ανάπηρα άτομα στους χώρους των τεχνών και από την πλευρά μας ως δημιουργοί της ταινίας καταθέτουμε αυτά τα ερωτήματα πιστεύοντας ότι οι θεατές της ταινίας θα πάρουν μια γεύση από την αγωνία όλων να μην πάει αυτός ο αγώνας χαμένος...