Berlinale 15-Μπρετ Μόργκεν: ¨Είναι παρανοϊκό πόσο χαρισματικός ήταν ο Κομπέιν"

Η προβολή του πρώτου ντοκιμαντέρ για τον τραγουδιστή των Nirvana, Κερτ Κομπέιν, με την συμμετοχή και επίσημη άδεια της οικογένειάς του “Cobain: Montage of Heck” στο Βερολίνο τα είχε όλα: συγκίνηση, έκπληξη, πόρωση, μελαγχολία. Όπως ακριβώς και η κατάθεση ψυχής του σκηνοθέτη Μπρετ Μόργκεν, στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο MOVE IT και στην Ειρήνη Κατσαρά.

Γιατί χρειάστηκαν οκτώ ολόκληρα χρόνια για την ολοκλήρωση του  “Cobain: Montage of Heck”;

Αφού είχε σχεδόν περάσει μια δεκαετία είπα στον εαυτό μου, οκ ήρθε η ώρα να προχωρήσεις (γέλια). Ουσιαστικά ήταν έξι χρόνια και ο περισσότερος χρόνος ήταν για να μπορέσω να εξασφαλίσω το σύνολο των δικαιωμάτων που απαιτούνταν προκειμένου να κάνω την ταινία. Η εξερεύνηση και αξιοποίηση του αρχειακού υλικού που μου δόθηκε διήρκεσε περίπου δύο χρόνια.

Από όλο αυτό το υλικό που πέρασε από τα χέρια σου, ποια θεωρείς ότι ήταν η μεγαλύτερη ‘αποκάλυψη’;

Οι τρεις μεγαλύτερες και αγαπημένες ανακαλύψεις που έκανα είχαν να κάνουν με ακουστικό υλικό. Το πρώτο ήταν η διασκευή του κομπέιν στο κομμάτι «And I love her» των Beatles. Ακούγεται μια κασέτα με το συγεκριμένο κομμάτι και ξαφνικά σταματά και ακούς τον Κερτ να το παίζει με την κιθάρα. Αυτό ήταν καταπληκτικό και ήταν κάτι που δεν το είχε ακούσει κανείς μέχρι τη στιγμή που το βρήκα. Ούτε καν η Κόρτνει, δεν ήξερε καν ότι υπήρχε τέτοιο πράγμα. Το mixtape “Montage of Heck” ήταν για μένα μια πολύ καθοριστική στιγμή, με την έννοια ότι βρέθηκα όσο κοντά θα μπορούσε να είναι κάποιος στον Κερτ. Αυτό, λοιπόν, ήταν τεράστια αποκάλυψη. Όμως η μεγαλύτερη ανακάλυψη ήταν τα audio και τα video tapes της παιδικής και εφηβικής ηλικίας του, που επίσης δεν είχε ακούσει ποτέ κάποιος. Απλώς κάποια στιγμή ηχογραφήθηκαν ή βιντεκοσκοπήθηκαν. Για μένα αυτά ήταν το κλειδί για να μπορέσω να μπώ στην ψυχοσύνθεσή του (Κομπέιν).

Θεωρείς ότι υπήρξαν στιγμές στην ταινία σου, που έκαναν την κόρη του Κομπέιν, Φράνσις να αισθανθεί κάπως ‘άβολα’;

Αρχικά σκέφτηκα ότι ίσως κάποια σημεία να την έκαναν να νιώσει όντως άβολα, αλλά αυτό δε συνέβη τελικά. Τα σημεία που θεωρητικά θα την έκαναν να αισθανθεί έτσι, είναι οι αγαπημένες σκηνές της. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου τα παιδιά αισθάνονται ότι οι γονείς τους έχουν πάρει το λάθος δρόμο σε ταινίες. Θεωρώ ότι η Φρανσις έχει πάθει ‘ανοσία’ σε αυτό, όλα αυτά τα χρόνια που προσπαθεί να ανακαλύψει τον πατέρα της. Δεν μου είπε ποτέ κάτι τέτοιο βέβαια, απλώς υποθέτω ότι σίγουρα κάποιες στιγμές αισθάνθηκε η ίδια ενοχές και ίσως κατηγόρησε τον εαυτό της για το συναίσθημα ‘ομηρίας’ που ίσως δημιουργούσε στον πατέρα της, αλλά ήταν ξεκάθαρο ότι τα προβλήματα του Κομπέιν προυπήρχαν τόσο της ίδιας, όσο και των Nirvana ή της μητέρας της και είχαν προκύψει στη ζωή του από μικρή ηλικία. Παράλληλα, θεωρώ ότι ταυτόχρονα είχε τη δυνατότητα να καταλάβει πόσο πολύ την αγαπούσε. Η Φράνσις ποτέ δεν είχε διαβάσει τα γράμματα του πατέρα της, ούτε είχε δει τις φωτογραφίες που περιέχονται στην ταινία. Η πρώτη φορά που είδε όλο αυτό το υλικό ήταν όταν παρακολούθησε την ταινία. Ουσιαστικά, πιστεύω ότι η ταινία την απελευθέρωσε, γιατί η ταινία αυτή ήταν μια ευκαιρία για τους ανθρώπους που αγαπούσαν τον Κομπέιν, να έρθουν λίγο πιο «κοντά» του.

Τώρα που πλέον έχεις «απομακρυνθεί» από όλο αυτό το υλικό, θεωρείς ότι η ταινία αυτή ήταν καθοριστική και για σένα τον ίδιο;

Φυσικά. Κατ’αρχήν αισθάνομαι σαν τον Κομπέιν. Μπορεί να μην περάσαμε τις ίδιες καταστάσεις, αλλά οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν εννέα ετών και αυτή ήταν μια πολύ κρίσιμη περίοδος της ζωής μου. Προσπαθούσα να είμαι ουσιαστικά μόνος μου από τα εννιά μέχρι τα έντεκά μου και αισθανόμουν μεγάλη «βία» και τα ίδια συναισθήματα με εκείνον, της απόρριψης και της αποξένωσης κ.λ.π. Οπότε αυτή η ταινία είναι πολύ προσωπική για μένα. Ήταν μια κατάθεση ψυχής από μέρους μου, μια ταινία για μένα, για τη δική μου γενιά. Και ταυτόχρονα αποτελεί μια μορφή αυτοβιογραφίας, γιατί εμείς οι σκηνοθέτες κάνουμε συχνά ταινίες για άλλους ανθρώπους αλλά τώρα έφτιαξα μια ταινία για έναν άνθρωπο που ήταν τόσο κοντά σε μένα. Τώρα που το σκέφτομαι είναι η πιο προσωπική ταινία που έχω κάνει στη ζωή μου. Είναι τεράστια για μένα, γιατί είναι περισσότερο μια ταινία για τη Φράνσις και τον πατέρα της, παρά για το κοινό.

Υπάρχει μια τεράστια συνομωσιολογία σχετικά το θάνατό του Κομπέιν. Και τελικά, όταν δει κάποιος την ταινία σου, φαίνεται ότι απλώς αγνοείς το θάνατό του.

Ναι, τύπου ‘άντε γειά σας τώρα’. Δεν με ενδιέφεραν οι θεωρίες συνομωσίας. Κάποιοι πιστεύουν ότι στην πραγματικότητα ο Κερτ δεν αυτοκτόνησε και άλλα που δεν θέλω να αναπαράγω. Όλο αυτό είναι ασέβεια προς την οικογένειά του, κυρίως τη Φράνσις αλλά πάνω απ’ όλα ασέβεια για τον ίδιο τον Κερτ. Αν είσαι φαν του Κομπέιν και ασχολείσαι τόσο πολύ με τις τελευταίες μέρες του, τότε στην πραγματικότητα δεν τον αγαπάς, είσαι ‘σκάρτος’ φαν.

Μια από τις καθοριστικές στιγμές της ταινίας είναι όταν ο Κερτ πηγαίνει στο σπίτι της μητέρας του το master του ‘Nevermind’ και εκείνη του λέει «παιδί μου δεν είσαι έτοιμος για όλο αυτό που θα προκύψει από αυτό τον δίσκο». Είχα την αίσθηση ότι αυτό το παιδί δεν είχε επιλογή, αυτή ήταν η τραγωδία της ζωής του, το ότι ήταν χαρισματικός και άρα μόνος. Το αισθάνθηκες καθόλου αυτό;

Νομίζω ότι φάνηκε ότι ήταν πανέξυπνος ήδη από την ηλικία των 3-4 χρονών. Νομίζω ότι η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη. Ήταν ένα πολύ χαρούμενο παιδί που λάμβανε πολύ προσοχή από όλους τους συγγενείς του. Και για το λόγο αυτόν είχε τόσο μεγάλη προσοχή, επειδή ήταν χαρισματικός. Ηταν τόσο πολυπράγμων και ταλαντούχος που δεν ξέρω αν μπορούσαν οι γονείς του να το διαχειριστούν όλο αυτό και μιλάω ως πατέρας. Αντίστοιχα, όταν ο ίδιος και η Κόρτνει έκαναν το δικό τους παιδί προσπαθούσαν να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούσαν, αλλά ήταν πολύ νέοι για να διαχειριστούν την όλη κατάσταση. Δεν θέλω να βγάλω προς τα έξω το πρόσωπο ενός ‘σκοτεινού σταρ’ για τον Κομπέιν, γιατί για μένα αυτό που φάνηκε ήταν η μοναδική του ικανότητα να εκφράζει τόσο όμορφα με τα συναισθήματά του. Όταν είναι μικρός βλέπεις όλη αυτή τη χαρισματικότητα και έπειτα, ξεκινά να εκτιλύσσεται ένα horror movie στην εφηβεία του και όλη αυτή η αθωότητα χάνεται. Κανένα παιδάκι δεν κάνει τις ζωγραφιές που έκανε ο Κερτ. Έπαιρνε ότι είχε στη διάθεσή του, χωρίς λεφτά και χωρίς τα κατάλληλα μέσα και το μετέτρεπε σε τέχνη. Σε ολόκληρη τη ζωή μου ως σκηνοθέτης δεν έχω δει ποτέ κάτι παρόμοιο. Δεν ξέρω άλλους ανθρώπους που να μπορούν να εκφράζονται σε τόσες διαφορετικές μορφές τέχνης. Δουλεύω στον κινηματογράφο, ξέρω πολύ κόσμο που δουλεύει σε αυτή τη βιομηχανία. Κάνουν σενάρια ή φωτογραφία ή κάτι άλλο, αλλά δεν γράφουν παράλληλα μουσική, δεν φτιάχνουν καρτούν δεν κάνουν stop motion animation. Θεωρώ παρανοϊκό το γεγονός ότι η ζωή του ήταν τόσο εκφραστική.

Ο Ντέιβ Γκρολ δεν εμφανίζεται πουθενά στην ταινία, εκτός από το αρχειακό υλικό της μπάντας. Γιατί;

Ήθελε, αλλά ηχογραφούσε το νέο του άλμπουμ. Όταν τελείωσε τις ηχογραφήσεις με πήρε τηλέφωνο και μου είπε ότι πλέον είχε χρόνο και ήταν διαθέσιμος, αλλά είχαμε τελειώσει τα πάντα και σκέφτηκα ότι μετά από τόσα χρόνια, είχα πλέον ολοκληρώσει επιτέλους την ταινία και δεν μπορούσα με τίποτα να την αλλάξω. Είπα στον εαυτό μου ότι ο Κρις Νοβοσέλιτς έχει κάνει πολύ καλή δουλειά στις συνεντεύξεις της ταινίας ως εκπρόσωπος των Nirvana.

Αισθάνθηκες καθόλου φόβο όταν ξεκινούσες να ασχολείσαι με το συγκεκριμένο project;

Όχι, δε φοβήθηκα καθόλου στην αρχή. Όταν ήμουν ήδη μέσα σε αυτό, τότε μόνον τρόμαξα. Ήμουν ενθουσιασμένος στην αρχή, ο καθένας θα ήταν. Πάντα είμαι ενθουσιασμένος με τις ταινίες μου, αλλιώς δε θα μπορούσα να κάνω αυτή τη δουλειά. Όμως, η συγκεκριμένη δουλειά με έκανε πραγματικά να ‘κολώσω’, ήταν τεράστια πρόκληση για μένα. Σε κάποια φάση απλά ήθελα να το τελειώσω. Σκεφτόμουν πόσα λεφτά είχα ξοδέψει και ήθελα να τα επιστρέψω στο στούντιο, γιατί έφτασα σε ένα σημείο που δεν ήξερα αν θα μπορέσω να αξιοποιήσω αυτό το τεράστιας αξίας υλικό. Για παράδειγμα οι ηχογραφήσεις του Κερτ πριν τη γέννηση της Φράνσις. Αυτή η κασέτα ήταν θησαυρός. Και όταν μου δόθηκε αυτή η κασέτα, μου είπε η Κόρτνει, λοιπόν έχω αυτή την κασέτα αλλά δεν ξέρω τι περιέχει. Οπότε την έβαλα να παίζει στο γραφείο μου και όταν την άκουσα είπα στον εαυτό μου σύνελθε, δεν πρέπει να δείξεις πόσο πολύ αγαπάς αυτό το υλικό που έχεις στα χέρια σου.

Ήσουν φαν των Nirvana πριν κάνεις αυτή την ταινία;

Η αλήθεια είναι ότι μου άρεσαν οι Nirvana, όπως μου αρέσουν και οι Motorhead που έχεις στη μπλούζα σου. Αλλά όχι, δεν ήμουν σκληροπυρηνικός φαν.

Γι’αυτό είναι εξαιρετική η ταινία σου. Επειδή πουθενά δε φαίνεται σα μια ‘φαν’ ταινία, αλλά περισσότερο σαν ένα “Boyhood” για τον Κερτ.

Δεν είναι φαν, όχι. Είναι μια ανθρώπινη ταινία. Μια ταινία για έναν άνθρωπο, όχι για έναν σταρ. Τον βλέπω ως έναν άνδρα που μεγαλώνει. Και χαίρομαι που το λες αυτό, γιατί ενώ γενικά δε μου αρέσει να συγκρίνω τον εαυτό μου με άλλους σκηνοθέτες -πόσο μάλλον με τη συγκεκριμένη ταινία που είναι για μένα έναναριστούργημα, όταν είδαμε με τη γυναίκα μου το “Boyhood”, μου είπε ότι της θυμίζει την ταινία μου. Ακολουθεί τον Κερτ από την πολύ αρχή μέχρι το τέλος και είναι ένα ταξίδι πολύ μελαγχολικό και μοναχικό. Είναι εσωτερικό, έντονο και πάρα μα πάρα πολύ δραματικό.