65o ΦΚΘ: "O Πάνος Κούτρας είναι μια κολυμπήθρα του Σιλωάμ"

Η χθεσινή ημέρα του 65ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ήταν αφιερωμένη στο σινεμά του Πάνου Χ. Κούτρα:

ΣΧΕΤΙΚΑ65ο ΦΚΘ: Η τρυφερή και ανοιχτόκαρδη "Lula LeBlanc"

- Η συζήτηση με τίτλο «Η εισβολή του Πάνου Χ. Κούτρα στην ελληνική κινηματογραφία» πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Παύλος Ζάννας, ανοίγοντας τον κύκλο των εκδηλώσεων της ημερίδας «Η επίθεση του γιγαντιαίου σινεμά του Πάνου Χ. Κούτρα», σε επιμέλεια της Εύας Στεφανή.

- Η συζήτηση «PhiloXENIA: Στο φιλόξενο σύμπαν του Πάνου Χ. Κούτρα» πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, στο πλαίσιο της ημερίδας «Η επίθεση του γιγαντιαίου σινεμά του Πάνου Χ. Κούτρα».

- Στην κατάμεστη αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη, το κοινό είχε την ευκαιρία να απολαύσει πέντε σπάνιες μικρού μήκους του Πάνου Χ. Κούτρα, οι οποίες προβλήθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Σταχυολογήσαμε όσα είπε ο αγαπημένος δημιουργός:

«Ήμουν ένα υπερκινητικό παιδί και όταν οι γονείς μου ανακάλυψαν ότι η κινούμενη εικόνα με ηρεμούσε, με πήγαιναν συνέχεια στο σινεμά. Συνήθως θαυμάζω σκηνοθέτες που γυρίζουν ταινίες που εγώ δεν θα μπορούσα ποτέ να γυρίσω, όπως τον Ρομπέρ Μπρεσόν, για τον οποίο ειλικρινά αναρωτιέμαι πώς κατόρθωσε να γυρίσει τις ταινίες του. Στην Ελλάδα, από τη στιγμή που δεν διαθέτουμε μια ευρείας κλίμακας κινηματογραφική βιομηχανία, γυρίζω συνήθως μια ταινία κάθε πέντε χρόνια, ενσωματώνοντας πολλά προσωπικά στοιχεία, τις ιδέες και τις εμμονές μου. Στη Στρέλλα, ας πούμε, έκανα κάτι πολύ προσωπικό παρόλο που δεν είμαι ούτε τρανς ούτε κακοποιημένο παιδί. Νομίζω όμως δεν μπορώ να ξεχωρίσω μία και μόνο ταινία, σε όλες υπάρχει κάτι που θεωρώ πολύ δικό μου, αλλά γενικά έχω ένα πάθος με τη Μάρλεν Ντίτριχ, που έχει ξανθά μαλλιά και ξανθά φρύδια, είναι η πρώτη στο πάνθεόν μου, είναι για μένα η εικόνα της αγίας ή του διαβόλου, μια εικόνα που επανέρχεται συνεχώς.

 Ήμουν ανέκαθεν κάπως πιο μοναχικός στη δημιουργία, όχι με τη δακρύβρεχτη έννοια, απλώς οι ταινίες μου ήταν πάντα μια μοναχική διαδικασία παρόλο που βρίσκω μια συγγένεια με όλη την κουήρ κουλτούρα. Πρόκειται για μια πολύ δυνατή κουλτούρα, που ακόμα δεν έχει διερευνηθεί και μελετηθεί σε βάθος, οπότε, ναι, αισθάνομαι συγχρόνως κομμάτι αυτής της κοινότητας.

Για το ξεκίνημά του σχολίασε: «Ποτέ δεν θεώρησα τον εαυτό μου σκηνοθέτη μικρού μήκους. Δεν μου ταιριάζει το φορμάτ, μάλλον επειδή είμαι φλύαρος. Υπάρχουν σκηνοθέτες που γυρίζουν καταπληκτικές ταινίες μικρού μήκους και οι δικές μου δεν έχουν καμία σχέση με αυτό το επίπεδο. Μέσα από αυτές εξέφρασα κάτι προσωπικό, μια δική μου αγάπη για το σινεμά και τους φίλους μου. Για καμία ταινία μικρού μήκους που γύρισα δεν πήρα λεφτά από πουθενά. Ήταν απολύτως αυτοχρηματοδοτούμενες ταινίες που γύρισα με πολλή αγάπη και με την αμέριστη συμπαράσταση των φίλων μου. Βλέποντας αυτές τις ταινίες τώρα, δεν κυριεύομαι από νοσταλγία. Είμαι χαρούμενος που αποκαταστάθηκαν.

Η μουσική είναι πολύ σημαντική για μένα γιατί σκιαγραφεί τη διάθεση μιας ταινίας. Πάντα με συναρπάζει το πώς η μουσική μπορεί να καθορίσει και να αλλάξει το νόημα μιας σκηνής. Αμέσως μετά, ο Πάνος Χ. Κούτρας συμπλήρωσε: «Ανέκαθεν στη ζωή μου ήμουν ένας λανθάνων ετεροφυλόφιλος – έτσι μου είχε πει ένας ψυχίατρος φίλος μου στο Παρίσι. Οι μεγάλοι μου έρωτες ήταν οι γυναίκες...»

Ατάκες των υπόλοιπων για τον Πάνο Κούτρα:

Γνωρίζοντας εσένα και το σινεμά σου, νιώθω σαν να ήρθα ξανά σε επαφή με έναν παιδικό φίλο, που ανήκει στο στενό οικείο περιβάλλον μου. Ίσως επειδή, Πάνο, ήσουν το πρώτο άτομο που γνώρισα όταν έφτασα στην Ελλάδα. Και όπως ξέρουν όλοι οι ηθολόγοι, το πρώτο πρόσωπο που συναντά κανείς μετά τη γέννησή του σχετίζεται με τη μητρική φιγούρα. Πάνο, είσαι η μητέρα μου! – Ελίζ Ζαλαντό, Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ.

Το σινεμά του Πάνου, εκτός από ανθρώπινο, τρυφερό, αστείο, μαγικό, είναι κυρίως σαν αυτόν, γενναίο και ανατρεπτικό. Αλλά και πρωτοπόρο. Γιατί αν σήμερα μιλάμε ανοιχτά για ορατότητα, αποδοχή και σεβασμό στη διαφορετικότητα, για καταπολέμηση των διακρίσεων και των αποκλεισμών, αν σήμερα αυτές οι διεκδικήσεις βρίσκουν ευκολότερα θέση στην κοινωνική ευαισθησία, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό το οφείλουμε στους λίγους γενναίους και πεισματάρηδες που βγήκαν μπροστά, στη ζωή και στην τέχνη, αψηφώντας τα βέλη. Το οφείλουμε σε ανθρώπους σαν τον Πάνο. – Ελισάβετ Χρονοπούλου, Σκηνοθέτρια, Συγγραφέας.

Οι ταινίες του Πάνου Χ. Κούτρα αποτελούν έναν χάρτη του queer, “post-queer” και του queerness. Έχουμε μια νέα εκδοχή του πολιτικού εστιασμένη στις μικροϊστορίες. Μη φανταστείτε ότι οι ταινίες του Κούτρα είναι γλυκερές. Μιλάμε για ενσυναίσθηση, τρυφερότητα και ειλικρινή ανθρωπισμό, αλλά όλα αυτά δεν είναι κατασκευές in vitro, αλλά αφηγήσεις εμποτισμένες με καμπ και queer χιούμορ, απρόσμενες ανατροπές και homage στα είδη του μελοδράματος και της επιστημονικής φαντασίας. Ταινίες για τις ρευστότητες, τις αβεβαιότητες και τις ασυνέχειες του ανθρώπου. Ο Κούτρας τιμά τον άνθρωπο, μιλώντας για την εξαίρεση. Γνωρίζοντας ότι όλοι είμαστε εξαιρέσεις και όλες/όλοι/όλ@ εξαιρετικά - Κωνσταντίνος Κυριακός, καθηγητής της Ιστορίας του Θεάτρου και του Ελληνικού Κινηματογράφου στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών

«Η τέχνη του Πάνου ανυψώνει την ανθρώπινη ποικιλομορφία και την αποσπά από το περιθώριο. Εκείνο όμως που θα ήθελα να επισημάνω είναι η αίσθηση που έχω όταν μπαίνω στην κινηματογραφική αίθουσα για να παρακολουθήσω έργο του. Στις ταινίες του δεν νιώθω εκείνο το σφίξιμο στο στομάχι και την εσωτερική αγωνιά για το αν θα υπάρχει κάποιος ρόλος που αναπαριστά στερεότυπα και προκαταλήψεις, αν χαϊδεύει την κυρίαρχη ομάδα ή αν κάποια ατάκα ήρωά του μας προσβάλλει. Κατά την ταπεινή μου άποψη, αυτό είναι το σπουδαιότερο που ο Πάνος καταφέρνει. Νιώθουμε ότι το έργο μας συμπεριλαμβάνει διχως να μας τσαλακώνει ή να μας ετεροπροσδιορίζει - Αντώνης Ρέλλας, σκηνοθέτης και ανάπηρος ακτιβιστής

Ο Πάνος μιλάει για την εσωτερικευμένη καταπίεση. Είναι ένα αμάλγαμα Μαρσέλ Προύστ, Όσκαρ Ουάιλντ, Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ και Λουκίνο Βισκόντι. Σας καλώ να θυμηθείτε αυτές τις τέσσερις ουσίες του σύμπαντος. Ο Πάνος έχτισε ένα punk μέλλον για εμάς. Ο Πάνος επέμενε αυθεντικά να δουλέψει πάνω στην τρανς ορατότητα, πριν γίνει της μόδας - Γρηγόρης Βαλλιανάτος, δημοσιογράφος και ακτιβιστής θεμάτων ΛΟΑΤΚΙΑ+

Ο Πάνος είχε πάντα μια φύση απολύτως καλλιτεχνική: ζωγράφιζε, έγραφε, ερωτευόταν, ζούσε μια ζωή έντονα περιπετειώδη. Φυσικά δεν ήξερα τι θα γίνει ακριβώς και πού θα οδηγήσουν όλα αυτά που έκανε. Τον οδήγησαν όμως στον κινηματογράφο. Εκεί μπόρεσε να ολοκληρώσει αυτούς τους κόσμους που έχτιζε και να κάνει αυτά τα σπουδαία έργα. Ο Πάνος δεν έχει να αποδείξει τίποτα, δεν οδηγείται πουθενά. Είναι όπως η ζωή: νομίζουμε ότι δεν συμβαίνει τίποτα, αλλά οι ώρες και οι ημέρες κυλάνε – Άντζελα Μπρούσκου. Ηθοποιός – Σκηνοθέτρια.

Σήμερα δεν ήξερα τι ακριβώς να σας πω. Σκέφτηκα μήπως διαβάσω κάτι, αλλά ό,τι και να διάβαζα, από το Ευαγγέλιο μέχρι τον καζαμία, ταιριάζει με τον Κούτρα. Είναι μια μεγάλη κολυμπήθρα του Σιλωάμ, που όποιος πέφτει μέσα, θεραπεύεται και βγαίνει υγιής – Άγγελος Παπαδημητρίου – Ηθοποιός, Εικαστικός