Ανάλυση: Στο βαθύ γαλάζιο" - Οι μετα-νεωτερικοί εραστές

Published: 6 Mar 2023, 16:46

Στο MOVE IT εξετάζουμε ταινίες του πρόσφατου (ή όχι και τόσο) παρελθόντος, υπό ένα διαφορετικό οπτικό πρίσμα και αποκρυπτογραφούμε την εικονολογία του φιλμ.  Ο Καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργος Αραμπατζής, περνάει από το μικροσκόπιό του αυτή την φορά, την ελάσσων ταινία του μεγάλου Βιμ Βέντερς

<a href="/en/apopseis-arthra/analysi-i-ekleipsi-i-zoi-kai-hrimatistirio/69603">Ανάλυση - Η «Έκλειψη»: η ζωή και το χρηματιστήριο</a>ΣΧΕΤΙΚΑΑνάλυση - Η «Έκλειψη»: η ζωή και το χρηματιστήριο

Η ελάσσων ταινία ενός μεγάλου σκηνοθέτη είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα και σημαντική απ' όσο η καλή ταινία ενός σκηνοθέτη δεύτερης σειράς. Η απλή αυτή διαπίστωση δικαιώνει απολύτως τη θεωρία του auteur ως την πλέον επίκαιρη και έγκυρη Αισθητική του κινηματογράφου απ' όσες εκπονήθηκαν μέχρι στιγμής. Ο δημιουργός / auteur διασφαλίζει στην κινηματογραφική αισθητική παραγωγή την απαιτούμενη ενότητα σύλληψης, οραματισμού και πραγμάτωσης που χαρακτηρίζει την τέχνη, σε διάκριση από πολλές άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες.

Η ταινία του Βιμ Βέντερς, "Στο βαθύ γαλάζιο" (Submergence, 2017) δεν ανήκει μάλλον στις κορυφαίες δημιουργίες του μεγάλου αυτού δημιουργού. Κι έτσι, όμως, είναι πολύ πιο φορτισμένη και ενδιαφέρουσα από πολλά άλλα φιλμ, ακόμη και από αυτά που κινούνται στο χώρο της καλλιτεχνικής παραγωγής (art cinema). Η ταινία περιγράφει τις περιπέτειες δυο ηρώων που είναι άνθρωποι καλών προθέσεων. Είναι ένα αγόρι και ένα κορίτσι που ανήκουν στη χρυσή νεολαία της Ευρώπης. Είναι μια λαμπρή επιστήμονας και ένας υπερασπιστής της δημοκρατίας στην υπηρεσία μυστικών υπηρεσιών. Οι καλές προθέσεις τους, λοιπόν, συνοδεύονται από ορθές πεποιθήσεις, την επιστήμη και τη δημοκρατία. Οι ήρωες αυτοί διαφέρουν από τους συνήθεις του Βέντερς: δεν διαβάζουν Πέτερ Χάντκε διασχίζοντας την Ευρώπη με ένα λεωφορείο ή βανάκι, χωρίς άμεσο προορισμό. Είναι πιθανόν ότι δεν νιώθουν κάποια πνευματική συγγένεια με τον Χάντκε ή άλλους παρόμοιους συγγραφείς. Οι νέοι αυτοί βεντερσιανοί ήρωες μετακινούνται με σκοπό, για να καταλήξουν σε ένα "ωραίο και άνετο" προορισμό. Γνωρίζονται σε ένα τέτοιο μέρος, που αντλεί τη γοητεία του από το αμφίβολο θέλγητρο μιας διαφήμισης τουριστικών προσφορών (αν και είναι χτισμένο σε μια δραματική τοποθεσία της σύγχρονης ιστορίας της Ευρώπης, δηλαδή στις ακτές της Νορμανδίας).

Ο διανοητικός προσανατολισμός των νέων αυτών ηρώων είναι πιο πραγματιστικός και θεμελιώνεται επάνω σε στέρεες πεποιθήσεις, που δεν συγκρίνονται με το άγχος της ύπαρξης που διακρίνουμε, για παράδειγμα, στον πρωταγωνιστή μιας άλλης ταινίας του Βέντερς, της "Αλίκης στις πόλεις". Αντιλαμβάνονται τα πράγματα χωρίς κάποια ιδιαίτερη κριτική επιφύλαξη κι έτσι, για παράδειγμα, δεν αναρωτιούνται, μήπως ο εγκέφαλος δημιουργεί πεποιθήσεις όπως οι σιελογόνοι αδένες παράγουν σίελο. Παρά τον πραγματισμό τους, εκλαμβάνουν τις πεποιθήσεις τους ως υπερβατικές και όπως γίνεται συνήθως, προσανατολίζονται στους πόλους εκείνους όπου αποκρυσταλλώνονται οι πεποιθήσεις: στο νόμο και την ηθική. Είναι, δηλαδή, ηθικά και νομοταγή άτομα, άνθρωποι καλής βούλησης όπως είπαμε. Δεν θα έβλεπαν ποτέ με κατανόηση μια παλαιότερη ταινία του Βέντερς (αλλά αυτό δεν πειράζει πολύ, επειδή αν δεν νοιάζονται για τον Βέντερς, ο Βέντερς νοιάζεται γι' αυτούς). Η "Κατάσταση των πραγμάτων" θα τους έμοιαζε υπερβολικά περίπλοκη και η ιδέα της πραγματικότητας ως προσομοίωση, το ίδιο.

Είναι και οι δυο μοναχικά άτομα, έγκλειστοι στις πεποιθήσεις τους. Η ερωτική συνάντησή τους είναι μια πρώτη επαφή με την πραγματικότητα. Δεν θα την αξιολογήσουν σωστά και θα εμμείνουν στις πεποιθήσεις τους. Με άλλα λόγια, δεν θα αντιμετωπίσουν τον έρωτά τους ως μεταφυσική ευκαιρία αλλά μόνο ως την αρχή μιας κοινής ιστορίας. Η σύγκρουση με την πραγματικότητα θα τους καταδείξει τη μοιραία παράβλεψή τους. Όσο λοιπόν είναι άνθρωποι καλών προθέσεων, άλλο τόσο είναι αφελείς ως προς τον εαυτό τους, περιγραφικοί μάλλον παρά ερμηνευτικοί της ιδιοσυγκρασίας τους. Καθοδηγούνται, λοιπόν, τόσο από τη μοίρα όσο και από τις πεποιθήσεις τους ή, μάλλον, αυτά τα δυο ταυτίζονται στην περίπτωσή τους.

Στην αρχή της ταινίας, παρουσιάζεται ο πίνακας του ρομαντικού Γερμανού ζωγράφου Κάσπαρ Φρηντριχ "Ο μοναχός μπροστά στη θάλασσα". Γίνεται λοιπόν μια σαφής αναφορά εδώ στο ρομαντικό συναισθηματισμό. Ο συνδυασμός του συναισθηματισμού με την αφέλεια των ηρώων αποτελεί ένα παράδοξο για τη θεωρία που θέτει ότι η αφελής και η συναισθηματική ποίηση δεν συνυπάρχουν ποτέ. Τέτοια είναι η άποψη του Φρήντριχ Σίλλερ που διαχωρίζει την περιγραφικότητα της αφελούς ποίησης (που είναι η ελληνική ποίηση εκτός του Ευριπίδη) από τον αναστοχασμό της συναισθηματικής, μοντέρνας ποίησης (από την οποία διακρίνονται οι Σαίξπηρ και Γκαίτε ως αφελείς ποιητές). Η συνύπαρξη των δυο στοιχείων στους ήρωες της ταινίας υποσημαίνει μια ξεκάθαρη δήλωση του Βέντερς για την κατάσταση της καλλιτεχνικής δημιουργίας στις μέρες μας (βλ. μετα-νεωτερικότητα).

Γιώργος Αραμπατζής

Ο Γιώργος Αραμπατζής είναι Καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και ΣΕΠ (ΕΑΠ). Ασχολείται με την εικονολογία και έχει δημοσιεύσει βιβλία και άρθρα για τον κινηματογράφο.

 

 

 

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

Damsel

Damsel

Θα το βρείτε: Netflix

Σύνοψη: Η γλυκιά κόρη ενός βασιλιά ετοιμάζεται για προξενιό με πλούσια φαμίλια για να...
1 ημέρα

BOX OFFICE

Ταινία
4ημέρο
Baghead, από την Spentzos Baghead, από την Spentzos