Θέατρο: "Festen" - Κριτική

Τα μέλη μιας μεγαλοαστικής οικογένειας συγκεντρώνονται στο πολυτελές ξενοδοχείο του πάτερ-φαμίλια για να γιορτάσουν τα εξηκοστά του γενέθλια. Μέσα σ'ένα επιτηδευμένα ξέγνοιαστο κλίμα - που το επισκιάζει ο πρόσφατος θάνατος της μεγάλης κόρης της οικογένειας - ξεδιπλώνονται οι χαρακτήρες και οι μεταξύ τους σχέσεις , έως ότου να πάρει τον λόγο ο Κρίστιαν, ο μεγάλος γιος και δίδυμος της νεκρής Λίντα, για να κάνει την καθιερωμένη πρόποση για τα γενέθλια του μπαμπά. Μόνο που οι αποκαλύψεις που θα κάνει για τις σκοτεινές παιδικές του αναμνήσεις θα παγώσουν τα χαμόγελα, θα αποκαθηλώσουν την εικόνα του ακέραιου πατριάρχη και θα πυροδοτήσουν ένα γαϊτανάκι αντιδράσεων μέχρι το οριστικό ξεγύμνωμα της "αγίας", αψεγάδιαστης οικογένειας.

Το φίλμ: Το Festen (1998) του Τόμας Βίντερμπεργκ θεωρήθηκε από πολλούς ως η αντιπροσωπευτικότερη και καλύτερη (μαζί με τους Ηλίθιους του Λαρς φον Τρίερ) ταινία που γυρίστηκε σύμφωνα με τις επιταγές του Δόγματος '95. Κάμερα στο χέρι, φυσικοί ήχοι, χώροι που δεν έχουν σκηνογραφηθεί, κανένας τεχνητός φωτισμός, στόρυ που εκτυλίσσεται  μέσα σε μία ημέρα, έμφαση στους χαρακτήρες είναι κάποια από τα στοιχεία του βραχύβιου αυτού ρεύματος. Στοιχεία που εδώ υπηρετήθηκαν με τρόπο ευρηματικό, με χιούμορ σαρδόνιο, με μια αφήγηση που  συνδίαζε τη φρενήρη, αυθάδη κινηματογράφιση με τα αποστασιοποιημένα "κλινικά" πλάνα και τα εξτρίμ κοντινά στην αλήθεια των προσώπων, σε ένα αποτέλεσμα αισθητικά πολύ ιδιαίτερο. Αλλά το δυνατό χαρτί του Βίντερμπεργκ δεν ήταν τόσο το πως διαχειρίστηκε τους περιορισμούς του Δόγματος (ή τις δημιουργικές ελευθερίες που αυτό ευαγγελιζόταν), αλλά η ιστορία που αφηγείται και οι χαρακτήρες που πλάθει. Και τα δύο αυτά στοιχεία είναι τόσο ζωντανά και αληθινά, μα συνάμα δοσμένα με χιούμορ υπόγειο και διαβρωτικό, καθώς και μία νότα απόκλισης από την πραγματικότητα, κάτι που καθιστά το Festen ένα έργο συναρπαστικό για να αποδοθεί θεατρικά.

Η παράσταση: Από την πρώτη στιγμή που ο θεατής εισέρχεται στον χώρο του θεάτρου, μοιάζει να εγκυβωτίζεται στο οικογενειακό τραπέζι που πρόκειται να στηθεί, ένα μέλος της οικογένειας κι αυτός : ο οικονόμος και η καμαριέρα με χαμόγελα τυπικής ευγένειας βάζουν τους θεατές να κάτσουν λίγους-λίγους, το πολλαπλών χώρων σκηνικό ξεδιπλώνεται από την είσοδο μέχρι τα καθίσματα, αυτομάτως βρίσκεσαι μέσα στον χώρο του έργου. Ακόμα και το τραπέζι που θα παιχθεί η τραγικωμωδία είναι στημένο σαν ένας μυστικός δείπνος, όπου από τη μία πλευρά κάθονται οι ήρωες κι από την άλλη βρίσκεται η πλατεία του κοινού. Το σκηνικό, λιτό, τακτοποιημένο, αντικατοπτρίζει την παγερότητα της φαινομενικά ευχάριστης οικογενειακής συγκέντρωσης. Έχει όμως και μια χρήση που προσφέρει στο έργο την ψευδαίσθηση της αλληλουχίας κινηματογραφικού μοντάζ : οι παράλληλες και διαδοχικές δράσεις των προσώπων στους χώρους του (ρεσεψιόν, τραπεζαρία, δωμάτιο Λίντας) δίνουν από την αρχή ρυθμό κινηματογραφικό, η προσοχή μας στρέφεται από το ένα στιγμιότυπο στο άλλο, ενώ το κείμενο ελάχιστα αποκλίνει από το σενάριο της ταινίας. Αυτή είναι και η επιτυχία της σκηνοθεσίας και της απόδοσης του Μιχάλη Πανάδη : οι διάλογοι του φιλμ μεταφέρονται σχεδόν ατόφιοι, με μικρές διαφοροποιήσεις στα πρόσωπα, καθώς είναι λογικό ότι στην σκηνική απόδοση του έργου κάποιοι δευτερεύοντες  χαρακτήρες δεν υφίστανται. Αυτό όμως δεν "κλωτσάει" στον θεατή που γνωρίζει την ταινία, γιατί γίνεται με τρόπο οργανικό που υπηρετεί τις σχέσεις και τη δράση. Και μπορεί η έκταση του σοκ, σε σχέση με την ταινία να μικραίνει, καθώς αφορά εδώ τα βασικά μέλη της οικογένειας, η έντασή του όμως παραμένει ανέπαφη.

Σε αυτό συμβάλλουν και οι ερμηνείες (με επικεφαλής τον Γιώργο Φριντζήλα σε μια πολύ καλή επιλογή στον ρόλο του Κρίστιαν), που αν και στιγμές προδίδουν τις διαφορετικές προσεγγίσεις των ηθοποιών, ωστόσο κερδίζουν στην μεταξύ τους επικοινωνία, στο μέτρο των συναισθηματικών εκρήξεων και στην υπόκωφη ένταση που δημιουργούν, τονίζοντας την κωμική αμηχανία αυτής της "οικογενειακής γιορτής".

Αν κάτι διαφορετικό προσφέρει αυτή η θεατρική ανάγνωση της ταινίας του Βίντερμπεργκ, πέρα από μία πιστή και καλοπαιγμένη εκδοχή του έργου, είναι οι σκηνικές της λύσεις σε κόλπα αμιγώς κινηματογραφικά (παράδειγμα η σκηνή παράλληλου μοντάζ της ταινίας, με τους ήρωες σε διαφορετικά δωμάτια, όπου εδώ αποδίδεται σε ένα και μόνο δωμάτιο, κλειστό σαν κλουβί, με τα πρόσωπα να κάνουν ακριβώς τις ίδιες δράσεις, σαν να ήταν μόνοι). Και τέλος, η παρέμβαση της νεκρής αδελφής που σαν αιχμάλωτο ζώο βγαίνει από το ίδιο κλουβί για να παρακολουθήσει την δικαιοσύνη να αποδίδεται, σε μιά σκηνή που θυμίζει Μυστικό Δείπνο οικογενειακού ξεμπροστιάσματος.

Βαθμολογία: 3/5

Κείμενο: ThomasVinterberg, MogensRukov, BoHr. Hansen. Διασκευή για την αγγλική σκηνή: DavidEldridge. Απόδοση, σκηνοθεσία: Μιχάλης Πανάδης. Πρωτότυπη μουσική: Μαρίζα Ρίζου. Σκηνικά - κοστούμια: Ζωή Μολυβδά – Φαμέλη. Επιμέλεια σκηνικού χώρου: Βασίλης Μαντζούκης. Κίνηση: Κική Μπάκα. Φωτισμοί, φωτογραφίες, βίντεο: Τάκης Λυκοτραφίτης. Κατασκευή σκηνικού: Γιάννης Μπρούζος. Παραγωγή: Baumstrasse/Δρόμος με Δέντρα - Μιχάλης Πανάδης σε συνεργασία με την NordiskaStrakoschTeaterforlagetApS και την Artbassador.

Ερμηνεύουν: Φώτης Αρμένης (Παππούς), Σταύρος Καλλιγάς (Μπάτοκαϊ), Χρήστος Κοντογεώργης (Μίκαελ), Ιωάννα Νασιοπούλου (Πία), Γιώργος Οικονόμου (Χέλμουτ), Τάνια Παπαδοπούλου (Έλσε), Γιάννης Παπαϊωάννου (Χέλγκε), Μιχάλης Πανάδης (Λαρς), Δανάη Παπουτσή (Ελένε), Γεωργία Τσαγκαράκη (Μέτε), Γιώργος Φριντζήλας (Κρίστιαν). Φιλική συμμετοχή: Αλεξάνδρα Ταβουλάρη

Παραστάσεις έως και 15 Μαρτίου. Ημέρες και Ώρες παραστάσεων: Δευτέρα και Τρίτη στις 21.15. Διάρκεια: 90 λεπτά (χωρίς διάλειμμα). Είσοδος: 12 ευρώ (γενική είσοδος), 8 ευρώ (μειωμένο). Χώρος: Baumstrasse / Σερβίων 8 Βοτανικός (Μετρό Μεταξουργείο) / Τηλέφωνο για πληροφορίες/κρατήσεις: 6983313302

Ξανθή Σπανού