Αφιέρωμα: Το σινεμά που δόξασε την φιλία

Η Παγκόσμια Μέρα Φιλίας είναι στις 30 Ιουλίου και με αυτή την αφορμή ας θυμηθούμε μερικές ταινίες που μίλησαν μέσα στις καρδιές μας για την δύναμη της φιλίας, την πολυπλοκότητα, την αγάπη, τον σχεδόν έρωτα που μπορεί να δημιουργηθεί ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που αγαπιούνται αληθινά αλλά και το τέλος μιας σχέσης, την πικρία και το βάλτωμα. Το σινεμά άλλωστε είναι μια τέχνη-ευκαιρία για κοινωνικοποίηση. Είναι από αυτές τις εξόδους που άνετα μπορείς να κάνεις και μόνος σου και να περάσεις καλά αλλά και με παρέα και να περάσεις ακόμα καλύτερα συζητώντας αυτό που είδες, συμφωνώντας, διαφωνώντας, γελώντας. Είναι μια αφορμή για σύνδεση, μια ευκαιρία δύο καρδιές να βρεθούν σε ένα κοινό -φιλμικό- σώμα. Άλλωστε, όπως έχει πει και ο συγγραφέας της Νάρνια C.S. Lewis "Η φιλία γεννιέται την στιγμή εκείνη που ένα άτομο λέει σε ένα άλλο, Τι; και εσύ; Νόμιζα ότι ήμουν μόνο εγώ".

ΣΧΕΤΙΚΑΑφιέρωμα: Ρετρο-φουτουρισμός

E. T. the Extra-Terrestial (1982)

Σε μια από τις πρώτες του μεγάλες επιτυχίες, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ στήνει μια αλλιώτικη ιστορία φιλίας, βγαλμένη από άλλον πλανήτη. Μια από τις καλύτερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας και μια από τις καλύτερες ταινίες για την φιλία, δείχνοντας ότι όσο ετερόκλητα και αν είναι δύο πλάσματα, όπως ένα μικρό αγόρι και ένας εξωγήινος, η αγάπη τα ξεπερνά όλα. Ο σκηνοθέτης βίωσε το διαζύγιο των γονιών του στα 60s έντονα και με θλίψη, όπως είδαμε και στο αυτοβιογραφικό Fabelmans, και έτσι έφτιαξε ένα φανταστικό φίλο για να το ξεπεράσει. Οι ήρωες του όμως δεν χρειάζονται φανταστικούς αλλά μπορούν να βρουν κάποιον να τους στηρίζει ακόμα και αν προέρχεται από κάπου τόσο μακριά. Η ταινία αποτέλεσε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία, προτάθηκε για 9 Όσκαρ και κέρδισε 4.

The Goonies (1985)

Η δεκαετία του 1980 είναι γεμάτη από ιστορίες φιλίας. Ίσως ξεπεράστηκε η μόδα των ρομαντικών ιστοριών αγάπης των 40s και 50s και οι πολεμικές-πολιτικές-κοινωνικές ταινίες των 60s και 70s και έτσι περάσαμε σε μια πιο αθώα φάση. Τα Goonies είναι ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα τέτοιων ταινιών. Σε σενάριο του Chris Columbus, δημιουργού του Home Alone, και με παραγωγό τον Σπίλμπεργκ, η επιτυχία και η αθώα αποτύπωση της μαγείας που ονομάζεται φιλία είναι δεδομένη. Μια παρέα φίλων στην Αστόρια, ελπίζοντας πως θα σώσει τα σπίτια της από την κατεδάφιση, μπλέκει σε μια περιπέτεια αναζήτησης του χαμένου θησαυρού ενός θρυλικού πειρατή του 17ου αιώνα. Φαντασία, περιπέτεια, παιχνίδι και παιδιά πάνε μαζί και έτσι για αυτό έχει μείνει η κλασική η προσπάθεια αυτών των παιδιών να σώσουν τον τόπο τους, τον χώρο που μαζεύονται και παίζουν, τον χώρο που τους ενώνει. Η ταινία αγαπήθηκε όσο λίγες μέσα στο πέρας των ετών.

Stand By Me (1986)

Την επόμενη χρονιά ο Ρομπ Ράινερ, βασισμένος σε ένα μυθιστόρημα του Στίβεν Κινγκ, το The Body, όσο και αν κάνει εντύπωση (αν και συχνά μέσα στο σύμπαν τρόμου του μιλάει για την φιλία και τις σχέσεις) θα δημιουργήσει μια επίσης κλασική ταινία παιδικής φιλίας. Ένας συγγραφέας θυμάται τα εφηβικά του χρόνια, όταν με τρεις φίλους θα ψάξει να βρει το πτώμα ενός εξαφανισμένου αγοριού. Πηγαίνουμε λοιπόν πίσω στα 50s, στο Όρεγκον. Η απώλεια και η θλίψη και εδώ παίζει μεγάλο ρόλο μιας και ο συγγραφέας ως παιδί χάνει τον αδερφό του σε τροχαίο και γνωρίζει την απομόνωση. Και για αυτόν, όπως και για το αγόρι στο ΕΤ, η παρέα είναι η μόνη ευκαιρία να βιώσει αποδοχή, αγάπη και κατανόηση, η μόνη μορφή κοινωνικοποίησης και κατανόησης του κόσμου, παρόλες τις μακάβριες αναζητήσεις μιας και από μικρός αρεσκόταν να γράφει ιστορίες και να φαντάζεται πράγματα. Η ταινία προτάθηκε για ένα Όσκαρ. Φυσικά το ομώνυμο τραγούδι έχει γίνει εξίσου κλασικό με την ταινία.

Cinema Paradiso (1988)

Ένα γράμμα αγάπης στην φιλία αλλά και στο ίδιο το σινεμά και την αξία της κινηματογραφικής αίθουσας. Ο ιταλός σκηνοθέτης Τζουζέπε Τορνατόρε έκανε ίσως το magnus opus του, έχοντας για πρωταγωνιστή τον μικρό Σαλβατόρε, που πλέον αντίστοιχα με το Stand by Me, έχει μεγαλώσει και αναπολεί εκείνα τα χρόνια που γνώρισε τον φίλο του, τον Αλφρέντο. Ο Αλφρέντο δεν είναι ένας τυπικός φίλος. Είναι ένας μεσήλικας ο οποίος δουλεύει στο σινεμά του χωριού του, έναν τόπο συνάθροισης και μύησης στον μαγικό για την μεταπολεμική Ιταλία κόσμο του κινηματογράφου. Μια φιλία και μια αγάπη για την παραδοσιακή τέχνη του κινηματογράφου που έχει μείνει στην ιστορία, όπως και η μουσική του Ένιο Μορικόνε. Η ταινία κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και το Μεγάλο Βραβείο στο Φεστιβάλ των Καννών.

Dead Poets Society (1989)

Ο κύκλος των χαμένων ποιητών είναι μια ακόμα από τις πιο τρυφερές και συγκινητικές ταινίες φιλίας των 80s αλλά και μια αποθέωση του ρόλου του καλού δασκάλου. Ο αυστραλός σκηνοθέτης Peter Weir έχει μείνει στην ιστορία κυρίως για δύο ταινίες, το Truman Show και αυτό. Βρισκόμαστε στα τέλη των 50s σε ένα σχολείο στο Βερμόντ με τον Robin Williams να υποδύεται έναν καθηγητή έμπνευση για τους μαθητές του. Τους μαθαίνει ποίηση αλλά και την ίδια την σημασία και την αξία της ζωής. Μια Ακαδημία που φημίζεται για την αυστηρότητά και την πειθαρχία της με τον νέο καθηγητή να φέρνει έναν άλλον αέρα και να ενώνει τα παιδιά με πρωτόγνωρο τρόπο. Η ταινία προτάθηκε για 4 Όσκαρ, κερδίζοντας ένα. Ο captain Robin Williams πάντα θα μας συντροφεύει με το τρυφερό και μελαγχολικό του βλέμμα.

Thelma & Louise (1991)

Μια γυναικεία φιλία ενδυνάμωσης δείχνοντας πως υπάρχουν αυτές και στην πραγματικότητα αλλά και στην τέχνη του κινηματογράφου που δεν είχε ασχοληθεί ιδιαίτερα. Ο Ρίντλεϊ Σκοτ βάζει μπροστά τις σούπερ σταρ τότε Susan Sarandon και Geena Davis σε μια φεμινιστική ταινία αυτοδιάθεσης αλλά και φιλίας με τις δύο φίλες να καλούνται να διαχειριστούν όχι μόνο την μεταξύ τους σχέση αλλά και την φυγή από την καθημερινότητά τους. Ένας άντρας θα προσπαθήσει να βιάσει την μία από τις δύο με την άλλη να τον πυροβολεί στην προσπάθειά της να υπερασπιστεί και σώσει την φίλη της και έτσι σε μια πατριαρχική κοινωνία που δεν θα  πιστέψουν εκείνες ότι υπέστη απόπειρα βιασμού αλλά θα κατηγορηθούν και από πάνω για απόπειρα ανθρωποκτονίας, θα αποφασίσουν να το σκάσουν με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Το τέλος είναι κλασικό, όπως και η ίδια η ταινία. Το αρχικό καστ περιελάμβανε τις Μισέλ Φάιφερ και Τζόντι Φόστερ, μετά τις Μέριλ Στριπ και Γκόλντι Χόουν που αυτοπροτάθηκαν έχοντας διαβάσει το σενάριο με τους ρόλους να καταλήγουν στις δύο γυναίκες που τους έκαναν αθάνατους.

The Shawshank Redemption (1994)

Μια ταινία που φέτος κλείνει τριάντα χρόνια και σε λίγες μέρες θα ξαναβγεί στα σινεμά, η Τελευταία Έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ, όπως την μάθαμε στην Ελλάδα, βασισμένη σε νουβέλα του Στίβεν Κινγκ. Οι Τιμ Ρόμπινς και Μόργκαν Φρίμαν υποδύονται δύο έγκλειστους σε φυλακή. Ο ένας είναι τραπεζίτης και θα βρεθεί άδικα δύο δεκαετίες στην φυλακή. Ξεκινάει στα 40s και θα φτάσει στα 60s. Στο διάστημα αυτό θα γνωρίσει τον λαθροδιακινητή Ρεντ, που είναι και ο αφηγητής της ιστορίας και η φιλία τους θα τους οδηγήσει σε ένα σχέδιο απόδρασης, σκάβοντας τον τοίχο της φυλακής και καλύπτοντάς τον με μια αφίσα της Ρίτα Χέιγουρθ. Η ταινία προτάθηκε για 7 Όσκαρ, ενώ στο IMDb βρίσκεται στην πρώτη θέση βαθμολογιών.

The Intouchables (2011)

Μια από τις καλύτερες γαλλικές ταινίες των τελευταίων χρόνων είναι αναμφίβολα οι Άθικτοι του σκηνοθετικού διδύμου των Ολιβιέ Νακάς και Ερίκ Τολεντανό. Η ιστορία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και συγκεκριμένα στην ζωή του τετραπληγικού Φιλίπ Ποζό ντι Μποργκό και του νοσοκόμου του, Αμπντέλ Γιασμίν Σελού. Στην ταινία τους υποδύονται εξαιρετικά οι Francois Cluzet και Omar Sy. Δύο διαφορετικοί άντρες, ένας πλούσιος καθηλωμένος όμως σε αναπηρικό αμαξίδιο και ένας νεαρός μαύρος, άνεργος, πρόσφατα αποφυλακισμένος. Η ζωή θα τους ενώσει και θα κάνει και τους δύο να δουν και την άλλη πλευρά, να βρουν κατανόηση σε αυτή και εν τέλει να αγκαλιάσουν αυτό που μέχρι τότε δεν είχαν γνωρίσει. Μια ουσιαστική φιλία. Η ταινία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία στο γαλλικό box office.

Me and Earl and the Dying Girl (2015)

Μια λιγότερο ίσως γνωστή ταινία είναι η αμερικάνικη coming of age ταινία του Alfonso Gomez-Rejon, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του 2012 του Jesse Andrews που υπογράφει και το σενάριο της ταινίας. Στο σχολείο ο Γκρεγκ είναι ένα παιδί που δεν το έχει με την κοινωνικοποίηση και έτσι δεν έχει παρέες. Βρίσκεται στην τελευταία τάξη και έτσι αυτός ο εφιάλτης θα τελειώσει. Έχει μόνο έναν φίλο, τον Ερλ, με τον οποίο έχουν πόρωση με το σινεμά. Η μητέρα του για να τον βοηθήσει να διευρύνει τον κύκλο του θα τον αναγκάσει να κάνει παρέα με την Ρέιτσελ, μια κοπέλα που πάσχει από λευχαιμία. Μια σχέση πραγματικής φιλίας θα αναπτυχθεί υπό τον φόβο και την σκιά του θανάτου για εκείνη και της ελλιπούς συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης για εκείνον.

The Banshees of Inisherin (2022)

Και για το τέλος κάτι πιο μαύρο και κυνικό από τον μετρ του είδους τόσο στο θέατρο όσο και στο σινεμά, τον Μάρτιν ΜακΝτόνα. Στα Πνεύματα του Ινισέριν, ένα φανταστικό νησί στην Ιρλανδία, την εποχή του πολέμου με την Μεγάλη Βρετανία για την ανεξαρτησία, δύο χρόνιοι φίλοι θα φτάσουν στα άκρα. Ο Κόλιν Φάρελ και ο Μπρένταν Γκλίσον θα συναντηθούν ξανά μετά την Αποστολή στην Μπριζ του ίδιου σκηνοθέτη. Η ταινία, πέραν της αλληγορίας για την σχέση Αγγλίας-Ιρλανδίας και τις όποιες κοινωνικοπολιτικές αναφορές επιδιώκει να κάνει, πάνω από όλα είναι μια ταινία για την φιλία και το τέλος της. Πώς δύο άνθρωποι δεν είναι στην ίδια στιγμή ζωής, στην ίδια φάση και έτσι ο ένας θέλει να την τερματίσει, ενώ ο άλλος θεωρεί ότι όλα είναι τέλεια. Δύο άνθρωποι ο καθένας με τις δικές του εμμονές και ναρκισισμούς που όμως όσο δεν το σκάλιζαν ήταν μια χαρά. Μόλις συνειδητοποίησε ο ένας ότι ο άλλος απλώς δεν χωρά στην ζωή του, έτσι όπως θέλει να είναι, αυτόματα το οικοδόμημα της φιλίας τους καταρρέει με ακραίες συνέπειες. Η ταινία κέρδισε βραβείο σεναρίου και ανδρικής ερμηνείας στο Φεστιβάλ της Βενετίας και προτάθηκε για 9 Όσκαρ.

Περισσότερα σινεφιλικά αφιερώματα μπορείτε να αναζητήσετε σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον blog.