Οnce upon a time in Anatolia

Μινιμαλιστικό αριστούργημα

Η ταινία που ανοίγει το φετινό “Πανόραμα” ανήκει στο σκηνοθέτη που μας είχε δώσει τους “Τρεις Πιθήκους” πριν μερικά χρόνια και κέρδισε το μεγάλο βραβείο στο φετινό φεστιβάλ των Καννών. Επάξια καθώς το φιλμ αποτελεί ένα αριστούργημα αφηγηματικής πολυπλοκότητας και ανάδειξης χαρακτήρων. Έτσι η επιφανειακά αστυνομική πλοκή του μετατρέπεται σε μυστήριο στο οποίο τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται.

Δανειζόμενος με ρίσκο τον τίτλο του Λεόνε ο Τσεϊλάν φτιάχνει το δικό του γουέστερν, βαθιά στις στέππες της Ανατολίας, ένα τόπο άγνωστο όσο και γοητευτικό. Πάνω σ’ αυτόν τον καμβά ο σκηνοθέτης ζωγραφίζει εντυπωσιακές λήψεις και το φιλμ έχει επαινεθεί εξίσου για τη φωτογραφία και τη χρήση του φωτός ιδίως στις νυχτερινές σκηνές. Δε λείπουν φυσικά οι κοινωνικές προεκτάσεις στα νοήματα της ταινίας που χρησιμοποιεί το υλικό της συχνά με αλληγορική διάθεση.

Με διάρκεια δύμισι ώρες περίπου και ταρκοφσκικό ενίοτε γύρισμα, το φιλμ οπωσδήποτε απευθύνεται στον θεατή που έχει υπομονή, που είναι πραγματικά απαιτητικός αλλά ξέρει πως η τέχνη του σινεμά δεν πρέπει να είναι απαραίτητα μασημένη τροφή, αλλά εμπειρία. Και σε μια ταινία όπως αυτή, η εμπειρία τείνει να επιβραβεύει το θεατή με τις πιο έντονες κινηματογραφικές συγκινήσεις. Προετοιμαστείτε λοιπόν για μια μίνιμαλ, ατμοσφαιρική περιπλάνηση βαθιά στην Ανατολία και στην ανθρώπινη ψυχή.

Mιχάλης Κωνσταντέλλης (8/10)

Τρεις πίθηκοι στην έρημο

Στην Ανατολία, νιώθεις πως οι μπογιές που ζωγραφίζουν ήρωα και τοπίο αναμιγνύονται νοσταλγικά με καμβά το νέο φιλμ που δικαιώθηκε στο Φεστιβάλ των Καννών, αποκτώντας το Grand Prix φέτος. Ταινία με επίκεντρο τους άντρες και φόντο της γυναίκες, ανατολίες που ξημερώνουν μέσα από τη δύση τους. Ένας ύποπτος για φόνο και μία ταινία δρόμου, μια σιωπηλά εκτροχιασμένη αναζήτηση της δικαίωσης του νεκρού, με τους ήρωες να αποτελούν όλοι μαζί τα μέλη που συνθέτουν ένα οργανικά ενοποιημένο πορτραίτο αντρικής ψυχοσύνθεσης.

Το παράπονο των τριών πιθήκων παραμένει ζωντανό και κάθε πίθηκος σκαρφαλώνει σε ένα από τα ισάριθμα περιπολικά. Ο ένας ρίχνει στις πληγές του άλλου το γάλα που όλοι νοσταλγούν και προβάλλει την ανάγκη για να χωθεί στη ζεστή αγκαλιά της αχανούς άμμου. Όλοι οι επιβάτες μιλούν, εκτός από τον ύποπτο, που βλέπει και ακούει, ίσως περισσότερα από όσα μπορεί να αντέξει, ακόμα κι όταν ζητά να έχει άλλο όνομα μπαίνοντας σε μια μπανιέρα, αυτός που του το δίνει είναι ο ίσκιος του δαίμονά του. Ξαφνικά, ο νόμος γίνεται ιδέα που ρίχνει κεραυνούς πάνω από τους ουρανούς τους και ο γιατρός Δίας, τρομάζει με την ικανότητά του να αφοπλίζει και να αφοπλίζεται.

Ο νόμος είναι φροντίδα και αφήνει να γεννηθεί ισορροπία, με τον κοσμικό εκπρόσωπο του νόμου, τον αξιωματικό, να την αμφισβητεί γόνιμα, και να πληρώνει τίμημα μια λυτρωτική εξομολόγηση. Οι τρεις πίθηκοι μοιάζουν γιατροί, συστήνουν να βλέπεις, να ακούς και να μιλάς, περιοδικά, με συντονισμένη κυκλικότητα και εναλλαγή…Αφού δεν μπορεί κανείς να αποφύγει να σκοτώνει με τα λόγια, ας έχει μάτια και αυτιά ανοιχτά, ώστε από το φόνο να γεννηθεί κάτι. Με αυτή τη σκέψη κατεβαίνουν από την οροφή των περιπολικών και τρυπώνουν στα μάτια του δράστη και ταυτόχρονα στα δικά μας…

Κάθε πίθηκος έπραξε ένα φόνο και είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου του φόνου που ανατέλλει στην πορτοκαλένια πεδιάδα. Και όλα αυτά με την παιχνιδιάρικη διάθεση που έχει ένα παιδί όταν μυρίζει πορτοκάλι και θέλει να το πετάξει στον άλλον δίπλα του για να γελάσει. Και με θύμα τελικά ένα παρόν, που το θανατώνεις βάζοντας το «κάποτε» την ώρα που το διηγείσαι…

Εύη Αβδελίδου (9/10)

www.thinkingonfilms.blogspot.com