Φεστιβάλ Σαν Σεμπαστιάν 2011: Το MOVE IT ήταν εκεί

Δημοσίευση: 25 Σεπτεμβρίου 2011, 21:34

Toυ Αλέξανδρου Ρωμανού Λιζάρδου

Στη χώρα των Bάσκων, εκεί που η φύση ξεκίνησε μια επανάσταση και ο πολιτισμός συνάντησε τον πειραματισμό. Ένα χρόνο πριν το Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαν Σεμπαστιάν σβήσει τα 60 κεράκια του, προσέφερε στο κοινό της γείτονος χώρας μια ιδέα καλλιτεχνικότητας από τα σημαντικότερα φεστιβάλ (Τορόντο, Σάντανς, Κάννες, Βενετία κ.α.), πρεμιέρες ντόπιων και αλλοδαπών παραγωγών, σημαντικό δείγμα Ισπανόφωνου κινηματογράφου από όλο τον κόσμο. Ο ισπανικός κινηματογράφος συνεχίζει να είναι «πεσμένος» όπως και τον προηγούμενο χρόνο: λίγες εκπλήξεις νέων δημιουργών και ιστορίες που απευθύνονται περισσότερο στην εγχώρια νοοτροπία με επαναλαμβανόμενη θεματική.

Λαμπερές παρουσίες υπήρξαν. Μεταξύ αυτών η Γκλεν Κλόουζ που τιμήθηκε με το βραβείο Ντονόστια για το συνολικό της έργο, ο Αντόνιο Μπαντέρας που επέστρεψε στην πατρίδα για να παρουσιάσει τα πρώτα 20 λεπτά της ταινίας «Γάτος σπιρουνάτος», ο Κλάιβ Όουεν για να παρουσιάσει την πρώτη Ισπανική παραγωγή στην οποία συμμετείχε και η (στριμμένη και σχεδόν αγενής –όπως συνηθίζει-) Κατρίν Ντενέβ που ήρθε ως τιμώμενο πρόσωπο στο συνολικό αφιέρωμα για το έργο του Ζακ Ντεμύ. Στο φεστιβάλ υπήρχε μετά από αρκετά χρόνια και Ελληνική συμμετοχή, η νέα ταινία του Φίλιππου Τσίτου «Άδικος κόσμος» με πρωταγωνιστές τον Αντώνη Καφετζόπουλο και την Θεοδώρα Τζίμου. Ας αφήσουμε όμως κάποιες από τις ταινίες να μας αφηγηθούν την ιστορία του φεστιβαλ:

Made a España:

1. Ρυτίδες AKA Arrugas

Ίσως από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις στο φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν ήταν η ταινία Ρυτίδες που κάθε άλλο παρά την φθορά της στον χρόνο έδειχνε. Φρέσκο και συγκινητικό, ουσιαστικό και εύστοχο, παρουσιάζει την ιστορία μιας παρέας «παπουδίων» που βρίσκονται σε έναν οίκο ευγηρίας. Ο κεντρικός ήρωας (Εμίλιο), με προχωρημένο αλτσχάιμερ βασανίζει και βασανίζεται από τον συγκάτοικο του (Μιγέλ). Ο Μιγκέλ είναι ο βλαχοδήμαρχος του ιδρύματος: εκμεταλλεύεται γνωρίζοντας τις αδυναμίες όλων και με χαμόγελο μπορεί να χειριστεί κάθε κατάσταση. Βαθιά όμως μέσα στην καρδιά του και πίσω από την απροκάλυπτη φιλαργυρία του υπάρχει ο φόβος του τέλους. (Σε ένα κουτί κλεισμένο και κρυμμένο υπάρχει η λύση στο plan B που θα καταλάβει ότι έχει πάρει τη ζωή του λάθος). Ο φόβος του δεύτερου ορόφου (εκεί που είναι οι προχωρημένες καταστάσεις ασθενών) είναι ανάλογος με τον αρουραίο στο «1984». Ο Εμίλιο, πρώην υπάλληλος σε οικονομική υπηρεσία, γνωστός και με το ψευδώνυμο Ροκ(ε)φέλερ*, κινδυνεύει από μέρα σε μέρα να καταλήξει στον δεύτερο όροφο του τρόμου. Ο Μιγελ με πραγματική αγάπη θα κάνει τα αδύνατα δυνατά για να τον κρατήσει παρέα του.

Οι μνήμες από το παρελθόν, τα όνειρα που τους συνέδεαν με την καθημερινή ζωή, η αγάπη για όσα ήρθαν και όσα θα φύγουν –μαζί με αυτούς- όλα δηλώνουν παρουσία μέσα από τις σκέψεις, τα όνειρα τους, τις αναμνήσεις τους. Ξέχασα να σας πω ότι όλο αυτό είναι φτιαγμένο σε κινούμενα σχέδια. Ακόμα και αν ο κύκλος της ζωής κοντεύει να κλείσει, το ζάχαρο έχει χτυπήσει λιμιτ απ, τα αρθριτικά τους εμποδίζουν να τρέξουν, η γερολαία τα πάει περίφημα. Να λοιπόν μια ταινία για το Αλτσχάιμερ που κανένας δεν μπορεί να ξεχάσει! *(Ισπανική εκφορά του Ροκφελερ)

2. La voz dormida (βραβείο γυναικείας ερμηνείας για την Μαρία Λεόν)

Αρχές του 40. Το «κυνήγι μαγισσών» βρίσκεται στο αποκορύφωμα του καθώς ο Φρανκικός Φασισμός σκιάζει την καθολική Ισπανία. Εκπρόσωποι της εκκλησίας και εξουσία θα συναντηθούν στις γυναικείές φυλακές. Εκεί καθημερινά θα καταδικάζονται σε θάνατο δια ασήμαντην αφορμήν γυναίκες που είτε υποστήριξαν τα πιστεύω τους είτε συντρόφευαν αντιφρονούντες. Στην προσπάθεια της να γλιτώσει από την εκτέλεση την αδελφή της, φτάνει από τη Γρανάδα στη Μαδρίτη η Πεπίτα και άθελα της γίνεται ο σύνδεσμος της με τον έξω κόσμο. Λίγες μέρες της μένουν μέχρι να γεννήσει το παιδί της και να φτάσει στο εκτελεστικό απόσπασμα. Όσο η ελπίδα της σωτηρίας σβήνει, τόσο ενδυναμώνεται η ασυνείδητη πολιτική της δραστηριότητα.

Ο έρωτας θα αργήσει αλλά θα φανεί πίσω από τα σίδερα καθώς και μπροστά. Θυμίζει άψογη τεχνικά τηλεταινία που μπάζει σε νοήματα το σενάριο. Η ανατριχιαστική ερμηνεία της Μαρίας Λεόν όπως και οι δραματουργικά έντονες μελό στιγμές ενδυναμώνουν το σύνολο της «κοιμώμενης φωνής» της ταινίας. Η γραφική καταγραφή συνεργασίας εκπροσώπων της εκκλησίας με το φασιστικό καθεστώς, ο παραλογισμός της πίστης που λειτουργεί ως κοινωνικό θέσφατο και η αποδόμηση της θέσης των καλογριών στην απόδοση δικαιοσύνης, ενδυναμώνουν μεθοδικά καθώς οδεύει προς την ολοκλήρωση της αυτή την ταινία που καθόλου αδικαιολόγητα συγκίνησε όσο λίγο το Ισπανικό κοινό.

3. The intruders

Η ετήσια πρόταση της Ισπανίας στην κατηγορία Ιστορία Φαντασμάτων με διεθνείς προδιαγραφές. Ένα αγόρι με μητρική γλώσσα τα ισπανικά και ένα κορίτσι που μιλά την αγγλική έχουν ένα μεταφυσικό σύνδεσμο: τους στοιχειώνει ένας απροσδιόριστος φόβος για το φάντασμα που έχει πρόσωπο. Οι ιστορίες τους κάποια στιγμή θα συναντηθούν σε απροσδιόριστο χρόνο για να μπορέσουν επιτέλους και οι δύο να αποδεσμευτούν από τον εφιάλτη που καιροφυλακτεί για να τους κλέψει τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους. Σε αντίθεση με τα περισσότερα Ισπανικά θρίλερ της τελευταίας δεκαετίας, εδώ το σενάριο είναι ιδιαίτερα αδύνατο και οι ερμηνείες όχι ικανές να σβήσουν τις αδυναμίες της ιστορίας. Η σκηνοθεσία όμως γλιτώνει αρκετές κοινοτοπιές και κάνει περισσότερο ανεκτό ένα δεύτερης διαλογής θρίλερ. Πρωταγωνιστεί ο Κλάιβ Όουεν.

Φεστιβαλικό γαιτανάκι:

4. Τυραννόσαυρος (Σάντανς)

Με 3 σημαντικές βραβεύσεις στις αποσκευές του από το φεστιβάλ του Σαντανς (σκηνοθεσίας, πρώτης ανδρικής και γυναικείας ερμηνείας) ο τυρανόσαυρος έρχεται από τα βάθη της ψυχής δυο ανθρώπων που οι ρίζες τους, σαν γέρικα δένδρα θα συνδεθούν απρόσμενα μέσω της γείωσης... και του υγρού στοιχείου. Ο Πήτερ Μούλαν υποδύεται έναν εκτός ελέγχου κακότροπο αλκοολικό τον Τζόζεφ (συμβολικότατο το όνομα του) που έχει χάσει τη σύντροφο του. Από την πρώτη σκηνή καταβαίνουμε τον βίαιο χαρακτήρα του: σκοτώνει τον σκύλο του, πλακώνει στο ξύλο κάτι ενοχλητικούς νεαρούς, γκρεμίζει το βοηθητικό σπίτι στην είσοδο του οικοπέδου του με τα ίδια του τα χέρια. Η μοίρα τον φέρνει στο κατάστημα που δουλεύει η Χάνα (Ολίβια Κόλμαν), μια κολλημένη με τη θρησκεία –και πολλαπλώς κακοποιημένη από τον σύζυγο της- γυναίκα. Μέσα από ένα ταξίδι στη βία και την αποστροφή, οι ήρωες θα μεταλλαχθούν σε δεινόσαυρους, ζώα προϊστορικά που έχουν εξαλειφθεί ως είδος... Η βία θα δώσει τη λύση και στους δύο όπως και τη δεύτερη ευκαιρία. Και φαντάσου, αυτό είναι μια ταινία με αγάπη και ύμνος για την αγάπη

5. Rampart – το παραπέτασμα (Τορόντο)

Διεφθαρμένος αστυνομικός σκοτώνει με αστεία αφορμή μικροαπατεώνα αλλά για κακή του τύχη το περιστατικό καταγράφεται και δημοσιοποιείται. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που ο συγκεκριμένος φύλακας του νόμου έχει επιδείξει ανάλογη συμπεριφορά και περιθώρια συγκάλυψης δεν υπάρχουν. Μόνος αντιμέτωπος με την πραγματικότητα και τη δική του ηθική -που διαφέρει εντελώς από την έννοια που βρίσκουμε σε λεξικό-, οφείλει να εγκλιματισθεί σε μια νέα πραγματικότητα, καθόλου συμβατή με τις επιθυμίες του. Ωμή δράση, εμπνευσμένη ρυθμική σκηνοθεσία, η Σιγκούρνευ Γουίβερ και η Ρομπιν Ράιτ Πεν σε συμπληρωματικούς και άκρως ουσιαστικούς ρόλους και μια ταινία με τη δύναμη που ο ανεξάρτητος Κασαβετικός κινηματογράφος μας έχει χαρίσει στο παρελθόν. Ο Γούντυ Χάρελσον φλερτάρει εδώ και καιρό με το Όσκαρ. Λέτε να τα καταφέρει φέτος; Σίγουρα το όνομα του θα φτάσει τις υποψηφιότητες και όχι αδικαιολόγητα.

6. Take this waltz (Τορόντο)

Οι ομοιότητες της ταινίας «Take This Waltz» με το «Blue Valentine» το κατηγοριοποίησαν αμέσως. Η πολυτάλαντη σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός Σάρα Πόλευ σκηνοθετεί τη Μισέλ Γουίλιαμς και τον Σεθ Ρόγκεν στο αισθηματικό δράμα που μελετά την τόλμη και τη δειλία των ανθρώπων στις σχέσεις τους. Σε μια πτήση, η κεντρική ηρωίδα γνωρίζει ωραίο γοητευτικό νέο που τυγχάνει και γείτονας της. Ο έρωτας δεν θα αργήσει να έρθει καθώς και η συνειδητοποίηση της ότι για να τον βιώσει χωρίς παρεμβολές, πρέπει να χωρίσει από τον άντρα της. Η Μισέλ Γουίλιαμς συνεχίζει να μας ξαφνιάζει ευχάριστα. Η ερμηνεία της με την εύγλωττη σιωπή της και τον αφαιρετικό αμοραλισμό της καθηλώνει. Νοιώθεις τον έρωτα και την αμηχανία που συνεπάγεται ακόμα και στις τρίχες του κεφαλιού της. Την έκπληξη κάνει η κωμικός Σάρα Σίλβερμαν στον ρόλο μιας ανώνυμης αλκοολικής που οφείλει να αντιμετωπίσει με καθαρότητα το χάος της ψυχής της. Σαρωτική, αν όχι και... ψαρωτική!

7. Μάρθα, Μάρσι, Μέι, Μαρλίν (Κάννες)

Κάθε όνομα σηματοδοτεί μια στιγμή από το παρελθόν και ίσως από το μέλλον. Η Μάρθα ψάχνει διέξοδο να επιστρέψει στην κανονική ζωή κάτι που ψυχολογικά είναι αδύνατο χωρίς βοήθεια ειδικού. Έχει αποδράσει από μια ομάδα που λειτουργεί ως αίρεση. Εκεί έχει βιαστεί (χωρίς να είναι βέβαιη αν αυτό που βίωσε ήταν βιασμός) και κακοποιηθεί αλλεπάλληλα, ενώ της έχει στερηθεί η έξοδος από την αυτόχθωνη ομάδα και τον χώρο κατοικίας για περίπου 2 χρόνια. Όσο λοιπόν το κορίτσι έρχεται αντιμέτωπο -στο σπίτι της αδερφής της που τη φιλοξενεί- με τα φαντάσματα από το πρόσφατο παρελθόν, καινούρια πνεύματα πλανώνται μέσα και έξω από το κεφάλι της. Η συγκλονιστική ερμηνεία της Ελίζαμπεθ Όσλεν (της γνωστής παραγωγικής οικογενείας ξανθών «μπουμπουκιών») στολίζει με μυστήριο την ήδη ατμοσφαιρική σκηνοθετική ατμόσφαιρα. Θρίλερ Ευρωπαϊκής οπτικής και Οσκαρικών αξιώσεων.

8. The artist (Κάννες) (βραβείο κοινού)

Καλλιτεχνικό επίτευγμα να μιλάς για την εποχή του κινηματογράφου της σιωπής με διάτιτλους και εύγλωττο σε σημείο φλυαρίας να βρεις τους κατάλληλους ανθρώπους για να υποστηρίξουν το όραμα σου. Ταινία συνολικής συμμετοχής και χημείας, το the artist που έφυγε με το βραβείο πρώτης ανδρικής ερμηνείας από το φεστιβάλ Καννών είναι μια ταινία σκέτη μαγεία. Σαν σίκουελ ή πρίκουελ του «χορεύοντας στη βροχή», με σεβασμό στο είδος του βωβού κινηματογράφου και των σλαπστικ κωμωδιών, χωρίς στιγμή να γίνει διδακτικό, είναι ένα μάθημα χιούμορ και απλότητας. Τολμηρό σαν την επανάσταση του ήχου στον κινηματογράφο, σαν το χρώμα και το σινεμασκοπ και δυνατό σαν το πρώτο κινηματογραφικό φιλί που είδαμε και πήραμε μαζί στα όνειρα μας.

Οι προτάσεις του Σαν Σεμπαστιάν:

9. Le Skylab (δεύτερο βραβείο)

Με αφορμή τα γενέθλια της σχεδόν 70χρονης μητέρας της κεντρικής ηρωίδας, 3-4 οικογένειες μαζεύονται «αλά ελληνικά» σε ένα τσιμπούσι στην εξοχή. Στην ακατάπαυστη φλυαρία τους ξεδιπλώνεται η πολιτική τους ταυτότητα, οι φόβοι τους, η ανάγκη τους για αλλαγές, η σεξουαλική ενηλικίωση των παιδιών τους και η κοινωνία που αλλάζει κυκλικά. Η νέα σκηνοθετική δουλειά της Ζυλί Ντελπί τα έχει όλα: σαφήνεια και απλότητα, πληρότητα σε νοήματα και ξεκάθαρη πολιτική τοποθέτηση, όλα αυτά μέσα από ανάλαφρες καταστάσεις που μπορούν να αναγνώσουν με ως φάρσες ή τοποθετήσεις με την ίδια απλότητα. Οι δευτερεύοντες χαρακτήρες είναι καλοδουλεμένοι και αφοπλιστικοί, μεταξύ αυτών και ένα κοπάδι πρόβατα που βλέπουν να τρώνε βουλημικά το παιδί τους. Ευχάριστη έκπληξη με ουσία και συμβολισμό!

10. Happy end (βραβείο φωτογραφίας για τον Ουλφ Μπραντάς)

Κάθε άλλο παρά μια ταινία ύμνος στα happy endings είναι το σκανδιναβικό δημιούργημα που σε κάνει σμπαράλια. Μια μάνα που πληρώνει την καθαρίστρια για να κάνει την πόρνη στον προσφάτως παρ ολίγον αυτοχθονηθέν γιο της, η καθαρίστρια πόρνη που κάθεται και την κάνει τόπι στο ξύλο ο γκόμενος της, ηλικιωμένος που την πέφτει ερωτικά σε σιτεμένη καθηγήτρια οδήγησης... όλα αυτά και άλλα τόσα χαρούμενα φωτίζουν τις ζωές των παγερών χαρακτήρων της ταινίας που είναι καταδικασμένοι σε ξεσπάσματα βίας, έντασης και πράξεις αποστροφής. Σε όλα της σωστή η δημιουργία αλλά όχι απόλυτα συμβατή με το γούστο και την αισθητική μου. Με εξαίρεση την ιστορία της μάνας που έχει καθαρότητα και αληθοφάνεια, το πάζλ ολοκληρώνεται με κομμάτια που δεν εφαρμόζουν σωστά κάνοντας το σύνολο να μοιάζει αντίγραφο Πικάσο. Το τέλος, ασύμβατο με τον τίτλο, συμβατό με την ιστορία, κλείνει το σπιράλ που ανεβοκατεβάζει την ένταση των θεατών που ακολουθούν την πορεία του, με και χωρίς δικαιολογίες.

11. Αμερικάνο

Ο Γιος του Ζακ Ντεμύ και της Ανές Βαρντά κάνει το σκηνοθετικό του ντεμπούτο. Χρόνια αργότερα, με αφορμή ένα ακυκλοφόρητο φιλμάκι -που στην πραγματικότητα η Ανιές Βαρντα είχε καταγράψει τις σκέψεις του παιδιού της- ξετυλίγεται η ιστορία. Η ταινία μας ταξιδεύει χρόνια αργότερα, όταν η μητέρα έχει πεθάνει και ο γιος της καλείται να ανακαλύψει -και να εξηγήσει- τον αδικαιολόγητο δέσιμο της με μια νεαρή μεξικάνα. Ταξιδεύει την άλλη άκρη του κόσμου αφήνοντας την εγκυμονούσα γυναίκα του πίσω για να βρει τα χαμένα κομμάτια του δικού του πάζλ. Άνισες πινελιές σε έναν ανολοκλήρωτο πίνακα που οφείλει να γεμίζει τον καμβά με πιτσιλιές... που θυμίζουν βρωμιές. Η Σάλμα Χάγιεκ βρίσκει ελεύθερο χώρο και μέσω της σεξουαλικότητας χτίζει έναν από τους καλύτερους ρόλους της καριέρα της. Όσο για τον τίτλο; Αμερικάνο είναι το όνομα του κωλάδικου που η ηρωίδα της Σάλμα κάνει καριέρα!

...και η Ελληνική παρουσία:

12. Άδικος κόσμος (βραβείο σκηνοθεσίας και πρώτης ανδρικής ερμηνείας για τον Αντώνη Καφετζόπουλο)

Ο κόσμος είναι άδικος. Σιγά τα νέα... Ο Φίλιππος Τσίτος επιλέγει να μην γκρινιάξει και αναλύει την εξίσωση της δικαιοσύνης με την αδικία στη θέση του δεδομένου και με άγνωστο Χ την ψυχική ολοκλήρωση των ηρώων. Η μαθηματική του σκέψη κοχλάζει κριτικής ματιάς καθώς αγωνίζεται να αποδώσει ως απομακρυσμένος κριτής ένα θεώρημα πάνω στην ηθική του δίκαιου και του άδικου. Ένας αστυνομικός αρνείται να δεχτεί την παντοδυναμία του νόμου και επιλέγει να αντιδράσει στην ρουτίνα και γραφειοκρατία αυτών που έχουν κληθεί να την αποδίδουν. Σαν μάθημα αυτοκριτικής που δικαστής και κατηγορούμενος είναι το ίδιο πρόσωπο, παίρνει τον νόμο στα χέρια του, ξεπερνά τα όρια και καταλήγει να γίνει ο αντίποδας όσων προασπίζεται. Είναι όμως παράνομος αυτός που στιγματίζεται από το αποτέλεσμα της πράξης του ή ο νόμος και η παρανομία υποτάσσονται στην ποιητική αδεία της υποκειμενικότητας;

Σε μια ακροβατούσα παρωδία που εύκολα θα μπορούσε να ταυτιστεί με το πρώιμο έργο του Άκι Καουρισμάκι, οι ήρωες και αντιήρωες βρίσκουν ταύτιση. Όλοι δεσμευμένοι της προσωπικής γνώμης που έχουν για τη δικαιοσύνη, διεκδικούν με νόμιμο ή παράνομο μέσο το επιθυμητό: Ο κεντρικός μας ήρωας θέλει να γίνει «μικρός θεός», ο συνάδελφος του –μια ανάσα πριν τη συνταξιοδότηση- ζητά να αποχωρήσει με... μουσική εξόδου, η σύζυγος του θα ήθελε να βρίσκεται σε παρατεταμένες διακοπές υπό τη στέγη ενός τροχόσπιτου ενώ μια καθαρίστρια ψάχνει τρόπο να κλείσει παλαιά ανοιχτά κεφαλαία που την πονάνε. Τόσο ανόμοιοι και τελικά ανήθικοι άνθρωποι που αναζητούν με λάθος τρόπο δικαιοσύνη.

Η Θεοδώρα Τζίμου τα δίνει όλα στιγμή τη στιγμή, ο Χρίστος Στέργιογλου στοιχειοθετεί με συνειδητότητα ένα τρομακτικά ανυπόστατο αντι-οραματιστή, ο Αντώνης Καφετζόπουλος έχει τις στιγμές του καθώς κάποιες από τις επαναλήψεις που δέχεται ως απάντηση στα ερωτήματα του ενδυναμώνουν την αχρωμάτιστη εικόνα του διαφανούς –ως προς την ηθική του- ήρωα. Άδικος κόσμος που ψοφά για το αποτέλεσμα της απονομής δικαιοσύνης: την επιβράβευση και τη σημαντικότητα. Πρώτες σκέψεις σε μια πρώτη ανάγνωση για τον κόσμο μας που –δίκαιος ή άδικος- είναι καταδικασμένος να καταρρεύσει.

Πρώτη δημοσίευση: 25 Σεπτεμβρίου 2011, 21:34
Ενημέρωση: 26 Σεπτεμβρίου 2011, 01:46

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

BOX OFFICE

Ταινία
4ημέρο
Tanweer
43250
Film Group
13175
Tanweer
12142
Tanweer
4254
Tanweer
2372
Baghead, από την Spentzos Baghead, από την Spentzos