"Hemingway": Λεπτομερές πορτραίτο ενός σπουδαίου

Αν υπάρχει ένα πράγμα που δεν ήταν ο Hemingway, είναι μονοδιάστατος. Γεμάτος αντιφάσεις, ακραία συγκρουσιακός και βαθιά μελαγχολικός, ο μεγάλος συγγραφέας ακολούθησε μια ταραχώδη πορεία τόσο στην προσωπική όσο και στην συγγραφική του ζωή.

ΣΧΕΤΙΚΑ"Baby reindeer": Αφοπλιστικά αμφίσημο, ανατριχιαστικά ρεαλιστικό

Στη νέα σειρά ντοκιμαντέρ των πολυβραβευμένων συνεργατών Ken Burns και  Lynn Novick (“Baseball,” “The Vietnam War”), παρακολουθούμε την λεπτομερή καταγραφή αυτής της ζωής και γνωρίζουμε τον άνθρωπο πίσω από τον μύθο. Συνδυάζοντας εκτεταμένο αρχειακό υλικό, συνεντεύξεις με πανεπιστημιακούς και συγγραφείς (μεταξύ των οποίων οι Mario Vargas Llosa και Leonardo Padura), αποσπάσματα από τα έργα του συγγραφέα και κομμάτια προσωπικής αλληλογραφίας, οι δημιουργοί οικοδομούν μια κλασικά δομημένη αλλά γεμάτη αφήγηση, που δεν αρκείται σε μια χρονολογική βιογραφία του συγγραφέα, αλλά εμβαθύνει στις δυνάμεις και τις αδυναμίες, τον εγωισμό και την ακρότητα ενός ανθρώπου εξίσου ικανού για αξιοθαύμαστο μεγαλείο και βαθιά καταστροφή.

Τα τρία δίωρα επεισόδια, με τίτλους “A Writer,” “The Avatar,” και “The Blank Page” ξεκινούν από την παιδική του ηλικία και τους αυστηρούς και θρήσκους γονείς του και φτάνουν στα βασανιστικά τελευταία του χρόνια και τον τραγικό του θάνατο, καταφέρνοντας να εξισορροπήσουν την ανάλυση της δουλειάς του με το πώς αυτή  σχετιζόταν και προέκυπτε μέσα από τις στιγμές της προσωπικής του ζωής και τα ενδιαφέροντά του. Ταυτόχρονα, ξεδιπλώνουν την ανήσυχη προσωπικότητα και τον ψυχισμό του, τις πολλαπλές πλευρές του που στέκονταν εμπόδιο στις προσωπικές του σχέσεις, τον αλκοολισμό και την ψυχική ασθένεια, την ελκυστική επίδραση που είχε γι’ αυτόν η καταστροφή και ο θάνατος.

Ως επαγγελματίας συγγραφέας, ο  Ernest Hemingway τόλμησε να αποφύγει τις νόρμες, να μιλήσει για απαγορευμένα θέματα και καταστάσεις και να οικοδομήσει ένα δικό του συγγραφικό στυλ, απλό και άμεσο, πηγαίο και βαθιά προσωπικό.  Παράλληλα, κατηγορήθηκε πολλάκις για το προβληματικό κανονιστικό αρχέτυπο του λευκού αρσενικού και τον μισογυνισμό που διέπνεε τα έργα του, όπως και για ρατσιστικά και αντισημιτικά στοιχεία. Στην προσωπική του ζωή, έκανε τέσσερις γάμους και τρία παιδιά, λάτρευε την Ισπανία και ιδιαίτερα τις ταυρομαχίες, τις οποίες παρακολουθούσε ανελλιπώς, έζησε για χρόνια στο Παρίσι και την Κούβα, φρόντιζε να πληγώνει με συναισθηματική μαεστρία όποιον βρισκόταν στο πλάι του, συμμετείχε σε τρεις πολέμους του σύγχρονου κόσμου και άλλους τόσους στο σπίτι του.

Έξυπνα η σειρά έχει τοποθετήσει στο επίκεντρο την γραφή του, την οποία μας παραδίδει με την ανάλογη ποιητική και μέσα από την αισθαντική αφήγηση ενός συνόλου προσώπων όπως ο Jeff Daniels, η Meryl Streep, η Patricia Clarkson. Έξυπνα παίζει και κινείται ανάμεσα στο άβαταρ και στο αληθινό πρόσωπο, στην διττότητα που τρεφόταν σημαντικά και από τον ίδιο. Επίσης έξυπνα η σειρά αποφεύγει να δώσει εξηγήσεις. Δεν έχει σκοπό να απαντήσει στο γιατί ο Hemingway ήταν ένας ουσιαστικά κακοποιητικός και ελεγκτικός σύντροφος, στο γιατί τα τρία από τα πέντε αδέρφια του, ο πατέρας του και ο ίδιος αυτοκτόνησαν, στο γιατί δεν άντεχε τη μοναξιά ή εγκατέλειπε ηθελημένα την ηρεμία μιας «φυσιολογικής» καθημερινότητας. Παρουσιάζει απλώς μια πλήρη και σύνθετη εικόνα της ζωής και της προσωπικότητάς του. Επιπλέον, δεν μεροληπτεί (ευτυχώς) υπέρ του μεγαλείου. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια έντονη συζήτηση γύρω από το αν η καλλιτεχνική σπουδαιότητα κάποιου αναιρεί τρόπον τινά, ή συγχωρεί καταστάσεις και γεγονότα πέρα και έξω από αυτήν. Το ντοκιμαντέρ των Ken Burns και  Lynn Novick δεν στέκεται κάπου σε σχέση με αυτό, αλλά αφήνει την ιστορία και τους συντελεστές της να μιλήσουν από μόνοι τους.

Βέβαια, το “Hemingway”  δεν είναι ένα εύκολο θέαμα. Οι δύο ώρες παρακολούθησης μιας τόσο εκτεταμένης και περιεκτικής αφήγησης είναι αρκετά απαιτητικές και φλερτάρουν με την εξάντληση. Ίσως να λειτουργούσε καλύτερα η ιδέα περισσότερων επεισοδίων μικρότερης διάρκειας.

Ωστόσο είναι μια τρομερά λεπτομερής και οργανωμένη δουλειά, αντάξια της έρευνας που έχει σίγουρα γίνει για να πραγματοποιηθεί. Όλα τα στοιχεία που περιλαμβάνει συνδέονται μεταξύ τους για να φωτίσουν απ’ όλες τις πλευρές, ακόμα και τις πιο σκοτεινές, την εικόνα ενός ανθρώπου που δεν ζούσε απλά την ζωή του αλλά την κατανοούσε μέσα από την τέχνη του, την ενσωμάτωνε σε αυτήν, χρησιμοποιώντας την στην συνέχεια για να την κατανοήσει εκ νέου. Δομούσε και αποδομούσε μέσα στα βιβλία του ό, τι ένιωθε και βίωνε, και όπως κάθε μεγάλος καλλιτέχνης, συνετρίβη υπό το βάρος μιας ζωής στην οποία δεν θα μπορούσε πια να το κάνει.

Εγωιστής ή ανασφαλής, μεγαλειώδης ή μικροπρεπής, γενναιόδωρος ή προκλητικός, ο Ernest Hemingway  υπήρξε ένας πολύ σημαντικός καταγραφέας της ανθρώπινης φύσης και όλων των περιεχομένων της. Με τα λόγια του ιδίου «Ο στόχος μου είναι να αποτυπώσω στο χαρτί ό, τι βλέπω και νιώθω με τον καλύτερο και απλούστερο τρόπο». Και τον πέτυχε πολλάκις.