65ο ΦΚΘ: Ο "Θολός βυθός" σκαλίζει υπαρξιακά τραύματα

Σύνοψη: Ελεύθερη διασκευή των βιβλίων «Θολός βυθός» και «Διπλωμένα φτερά» του Γιάννη Ατζακά, η ταινία αφηγείται την παραμονή ενός εξάχρονου αγοριού, του Γιάννη Αρχοντή, γιου αντάρτη, στις παιδουπόλεις της βασίλισσας Φρειδερίκης κατά την εμφυλιακή περίοδο.

ΣΧΕΤΙΚΑ65ο ΦΚΘ: Η τρυφερή και ανοιχτόκαρδη "Lula LeBlanc"

Άποψη: Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, η βασίλισσα Φρειδερίκη ως «μητέρα όλων των Ελλήνων» ανέλαβε τη δημιουργία των παιδουπόλεων, μιας σειράς ιδρυμάτων σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας όπου θα στεγάζονταν όλα τα «ανταρτόπληκτα», όπως αποκαλούνταν, παιδιά της επαρχίας.

Προγραμματικός στόχος του συγκεκριμένου έργου ήταν το να παραμείνουν ασφαλείς οι ανήλικοι που ζούσαν σε χωριά – πεδία εμφυλιακών συγκρούσεων και να τους παρασχεθεί πρόσβαση στην επίσημη εκπαίδευση, στην πραγματικότητα ωστόσο απώτερος σκοπός ήταν μάλλον η διασφάλιση της «ιδεολογικής καθαρότητας» των φιλοξενούμενων παιδιών.

Το «παιδοφύλαγμα», όπως το ονόμαζαν, ως αντίβαρο στο «παιδομάζωμα» των «συμμοριτών» κι «εχθρών της πατρίδος», οι οποίοι είχαν ήδη στείλει χιλιάδες παιδιά σε κομμουνιστικές δημοκρατίες της Ευρώπης.

Οι μαρτυρίες των ίδιων των παιδουπολιτών για το τι πραγματικά συνέβαινε στα εν λόγω ιδρύματα διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, χρωματιζόμενες από την πολιτική τοποθέτηση καθενός εξ αυτών.

Σε αντίθεση με όσους τα ευγνωμονούν, ισχυριζόμενοι πως χάρη στις παιδουπόλεις δεν πέθαναν από την πείνα κι έμαθαν γράμματα, η ταινία της Ελένης Αλεξανδράκη (βασισμένη στην συγγραφική πρώτη ύλη του πρώην παιδουπολίτη Ατζακά) φωτίζει το λιγότερο λειασμένο flip side τους: στρατιωτική πειθαρχία για τους οικότροφους, σωματικές τιμωρίες, διασυνδέσεις με παράνομα κυκλώματα υιοθεσιών, αντικομμουνιστική προπαγάνδα και άνευ όρων λατρεία της Πατρίδας, της Παναγίας και – φυσικά – της φιλεύσπλαχνης Βασίλισσας.

Μέσα από ένα α λα Belfast ασπρόμαυρο, οπωσδήποτε λιγότερο ζαχαρωμένο αν και ελαφρώς τηλεοπτικίζον οπτικά, ο «Θολός βυθός» σκαλίζει τα υπαρξιακά τραύματα του – ενήλικου πλέον – Γιάννη Αρχοντή, ενός άνδρα που γαλουχήθηκε να μισεί τον πατέρα του ως επικίνδυνο, αδίστακτο εχθρό του έθνους (όταν δεν προσπαθούσε να απωθήσει το γεγονός πως ήταν γιος αντάρτη).

Η αφηγούμενη ιστορία παρουσιάζει σίγουρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, τόσο από ιστορική όσο και από ψυχαναλυτική σκοπιά, εντούτοις η μεταφορά των βιβλίων στη μεγάλη οθόνη γίνεται μάλλον διεκπεραιωτικά και κλασικότροπα: σχολιαστικά voiceover του – συγγραφέα πια – Αρχοντή πάνω στις παιδικές του αναμνήσεις από τα ιδρύματα, χάρτινοι ήρωες  (συμβολικά σκαριφήματα περισσότερο παρά απτοί, τρισδιάστατοι χαρακτήρες), ερμηνείες ως επί το πλείστον άνισες.

Φωτεινή εξαίρεση η σύντομη αλλά φυσικότατη εμφάνιση της Μαρίας Καλλιμάνη στο ρόλο της θείας του μικρού πρωταγωνιστή, καθώς και η «ώριμη» βερσιόν του ντουέτου πατέρα – γιου, με τον Στέλιο Μάινα και τον (κινηματογραφικότατο, για ακόμα μια φορά) Αινεία Τσαμάτη να παραδίδουν ένα φινάλε – συναισθηματικό δυναμίτη.

Η ερμηνεία του τελευταίου, συνδυαστικά με την τόλμη της σκηνοθέτριας να ασχοληθεί με μια χρονική περίοδο τόσο θεμελιακή για την σύγχρονη ιστορία της χώρας αλλά και άλλο τόσο ημιφωτισμένη κινηματογραφικά, «ψηλώνουν» μερικούς πόντους μια κατά τα άλλα μάλλον αδύναμη ταινία.

To ΜΟVE IT καλύπτει το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για 14η χρονιά και θα σας μεταφέρει συνεχείς ανταποκρίσεις στο ειδικά διαμορφωμένο section του online περιοδικού μας.