Aφιέρωμα: Σινεμά και τρένο

Published: 8 Aug 2022, 18:10
Συντάκτης:

Το σινεμά και το τρένο δεν είναι δύο έννοιες τόσο ασύνδετες όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως ή ακοής. Μια από τις πρώτες ταινίες που έγιναν ποτέ είναι η Άφιξη του τρένου στον σταθμό La Ciotat του 1895, της χρονιάς που γεννήθηκε το σινεμά, από τους αδελφούς Lumiere. Δεν περιλαμβάνεται στις δέκα ταινίες μικρού μήκους που προβλήθηκαν στις 28 Δεκεμβρίου 1895 στο Παρίσι και είναι οι πρώτες ταινίες που προβλήθηκαν στο κοινό. Προβλήθηκε τον Ιανουάριο του 1896 αλλά και πάλι είναι από τις πρώτες ταινίες που έγιναν. Επίσης, μία από τις πρώτες ταινίες μυθοπλασίας με αφήγηση και όχι τύπου ντοκιμαντέρ, όπως οι ταινίες των Lumiere, είναι το αμερικάνικο The Great Train Robbery του Edwin S. Porter το 1903. Είναι ίσως το πρώτο western και έχει θεωρηθεί ως η πρώτη αμερικάνικη ταινία με πλοκή, αφήγηση. Το τρένο λοιπόν συνδέεται με τις απαρχές της κινηματογραφικής τέχνης και έκτοτε μας έχει δώσει αρκετές ταινίες που διαδραματίζονται είτε εξολοκλήρου είτε ένα σημαντικό μέρος τους μέσα στα βαγόνια του τρένου. Με αφορμή την έξοδο στις αίθουσες του Bullet Train με τον Brad Pitt, ας θυμηθούμε μερικές.

<a href="/en/afieromata/afieroma-anaparastasi-toy-olokaytomatos-ston-kinimatografo/69186">Aφιέρωμα: Αναπαράσταση του Ολοκαυτώματος στον κινηματογράφο</a>ΣΧΕΤΙΚΑAφιέρωμα: Αναπαράσταση του Ολοκαυτώματος στον κινηματογράφο

1. The General (1926)

Ο Στρατηγός είναι η ταινία του Buster Keaton που ο ίδιος νιώθει περισσότερο περήφανος από οποιαδήποτε άλλη, σύμφωνα με δήλωσή του το 1963. Είναι μια βωβή ασπρόμαυρη ταινία, λίγο παραπάνω από μια ώρα, σε σκηνοθεσία του Clyde Bruckman και του Keaton και βασισμένο στο βιβλίο Great Locomotive Chase (1889) του William Pittenger, που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Διαδραματίζεται κατά τον αμερικανικό Εμφύλιο σε ένα τρένο, αλλά όχι μέσα, τριγύρω, πάνω του, σε ένα σταθμό, όμως το τρένο είναι πάντα παρόν. Όταν οι κατάσκοπο της Ένωσης, κλέβουν την αγαπημένη ατμομηχανή ενός μηχανικού, αυτός την οδηγεί κατεθείαν μέσα από τις εχθρικές γραμμές. Κυκλοφόρησε στο τέλος της εποχής του βωβού σινεμά, οπότε δεν έλαβε θερμές κριτικές ούτε είχε ψηλές εισπράξεις. Αυτό οδήγησε τον Keaton να σταματήσει να είναι παραγωγός του εαυτού του και να συνεργαστεί στις επόμενες δουλειές του με την MGM.

2. Shanghai Express (1932)

Πριν επιβληθεί ο κώδικας Χέιζ και γίνουν όλα πιο καθωσπρέπει και πιο υπαινικτικά, ο Josef von Sternberg σκηνοθετεί την Marlene Dietrich στο Shanghai Express, που βασίστηκε στο διήγημα του 1931, Sky Over China, του Harry Hervey. Ο σκηνοθέτης και η ηθοποιός συνεργάστηκαν επτά φορές συνολικά και αυτή ήταν η τέταρτη συνεργασία τους. Βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν το 1925, όταν λίγο πριν το ξέσπασμα του κινέζικου εμφύλιου πολέμου, αντάρτες αιχμαλώτισαν τους επιβάτες της αμαξοστοιχίας με προορισμό την Σαγκάη. Όλοι οι αιχμάλωτοι απελευθερώθηκαν με επιτυχία. Η ταινία προτάθηκε για τρία Όσκαρ, κερδίζοντας το Όσκαρ φωτογραφίας. Πολλές σκηνές είναι μέσα στο τρένο και αποτωπώνουν το όλο εγχείρημα. Το 1943 έγινε remake, το Night Plane from Chungking και το 1951 με τον τίτλο Peking Express

3. La Bete Humaine (1938)

Το ανθρώπινο κτήνος είναι ένα βιβλίο του Emile Zola του 1890 από το οποίο ελαφρώς επηρεάστηκε ο σπουδαίος γάλλος σκηνοθέτης Jean Renoir. Πρωταγωνιστούν οι Jean Gabin και Simone Simon. Αν και δεν διαδραματίζεται εξ ολοκλήρου σε τρένο, έχει θεωρηθεί πως το τρένο είναι ένας από τους βασικούς χαρακτήρες της ταινίας. Ένας αλκοολικός μηχανικός στα τρένα γίνεται εραστής της γυναίκας του υποδιευθυντή του σταθμού και σχεδιάζει μαζί της να δολοφονήσει τον σύζυγό της. Ένας πρόδρομος των film noir που θα ακολουθούσαν την δεκαετία του 1940, παρότι στην εποχή του κατηγορήθηκε για το σκοτεινό κλίμα του. Ως ένα β βαθμό μπορούμε να βρούμε συγγένειες και με την επόμενη ταινία του αφιερώματος, το Strangers on a train του Χίτσκοκ.

4. Strangers on a Train (1951)

Ένα από τα καλύτερα βιβλία της Patricia Highsmith είναι το Strangers on a train (1950). Ο Alfred Hitchcock αγόρασε επί τόπου τα δικαιώματα του βιβλίου για μόλις 7500 δολάρια, μιας και ήταν το πρώτο της βιβλίο και το έκανε μια από τις καλύτερες ταινίες του. Ο συγγραφέας μετρ στα νουάρ Raymond Chandler με τους Whitfield Cook και Czenzi Ormonde. Πρωταγωνιστούν οι Farley Granger, Robert Walker και Ruth Roman. Ένας άντρας πιστεύει ότι έχει επινοήσει το τέλειο σχέδιο για να σκοτώσει τον πατέρα του, όταν συναντά έναν αστέρα του τένις στο τρένο. Οι δύο άγνωστοι άντρες θα ανταλλάξουν εγκλήματα, καθώς και εκείνος έχει μια σύζυγο που δεν του δίνει διαζύγιο για να παντρευτεί μια άλλη γυναίκα. Η συγγραφέας δεν έμεινε απόλυτα ικανοποιημένη από την ταινία αλλά σε γενικές γραμμές της άρεσε. Η ταινία προτάθηκε για Όσκαρ φωτογραφίας και παραμένει μια από τις κλασικές ταινίες του Χιτς παρότι όταν βγήκε δέχτηκε μέτριες κριτικές. Το τρένο παίζει καθοριστικό παράγοντα καθώς εκεί οργανώνεται το σχέδιο, αν και δεν εμφανίζεται στην υπόλοιπη ταινία.

5. Murder on the Orient Express (1974)

Μια από τις ιστορίες που είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου μέσα σε τρένο είναι το Έγκλημα στο Όριαν Εξπρές της Agatha Christie. Ο Ηρακλής Πουαρό σε μια από τις πιο δυσεπίλυτες ιστορίες που ανέλαβε ποτέ με ένα απίστευτο και πλέον παροιμιώδες plot twist. Στον κινηματογράφο μεταφέρθηκε δύο φορές, μέχρι στιγμής, το 1974 και το 2017. Το 1974 από τον Sidney Lumet με τον Albert Finney στον ρόλο του βέλγου ντετέκτιβ και τους Lauren Bacall, Ingrid Bergman (που βραβεύτηκε με Όσκαρ Β΄ Γυναικείου Ρόλου), Sean Connery, John Gielgud, Vanessa Redgrave, Anthony Perkins και το 2017 από τον Kenneth Branagh που κρατά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο με τους Johnny Depp, Michelle Pfeiffer, Penelope Cruz, Willem Dafoe, Judi Dench, Olivia Colman, Derek Jacobi. Μέσα στο θρυλικό Οριάν Εξπρές δολοφονείται ένας μυστηριώδους παρελθόντος άντρας και ύποπτοι είναι όλοι οι επιβαίνοντες του βαγονιού. Ο Πουαρό πρέπει να λύσει το μυστήριο μέχρι το τρένο να φτάσει στον προορισμό του, χωρίς άλλες απώλειες.

6. Runaway Train (1985)

Ο Jon Voight σε μεγάλες υποκριτικές στιγμές σε αυτή την ταινία του ρώσου σκηνοθέτη Andrei Konchalovsky στην οποία συμμετέχουν επίσης οι Eric Roberts και Rebecca De Mornay. Η ιστορία βασίζεται σε ένα σενάριο του Akira Kurosawa της δεκαετίας του 1960. Οι εφιαλτικές περιπέτειες δυο δραπετών από φυλακές που ταξιδεύουν εγκλωβισμένοι στο βαγόνι ενός τρένου στην Αλάσκα, προσπαθώντας να διαφύγουν την σύλληψή τους από την αστυνομία. Μια δραματική και συγκινητική ιστορία που εκτυλίσσεται μέσα σε ένα τρένο, γεμάτη ένταση και δράση. Στην ταινία κάνει το ντεμπούτο του ο Danny Trejo, και η ταινία προτάθηκε για τρία Όσκαρ, ανάμεσα στα οποία Α΄ και Β΄ Ανδρικού Ρόλου.

7. Europa (1991)

Τρίτη ταινία της πρώτης τριλογίας από τις τέσσερις τριλογίες που έχει δημιουργήσει μέχρι στιγμής (αν και μία από αυτές έμειναν με δύο ταινίες μιας και η τρίτη δεν πραγματοποιήθηκε-πρόκειται για την τριλογία της Αμερικής με το Dogville και Manderlay). Μετά το Element of Crime και το Epidemic, η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του είναι μια τραυματική ιστορία τοποθετημένη στην μεταπολεμική Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Γερμανία, όπου ο πρωταγωνιστής, αμερικανός γερμανικής καταγωγής, επιστρέφει για να εργαστεί ως σιδηροδρομικός εισπράκτορας, μια θέση που του βρήκε ένας συγγενής του. Θα βρεθεί αντιμέτωπος ανάμεσα στους Αμερικανούς και τους ιδιοκτήτες του σταθμού, μιας και ερωτεύεται την κόρη του αφεντικού του. Στιλιζαρισμένη σκηνοθεσία με ασπρόμαυρα και έγχρωμα πλάνα να τονίζουν το δυσοίωνο, σχεδόν καφκικών αναφορών, σύμπαν που πλάθει ο καταθλιπτικός δημιουργός, επηρεασμένος άλλωστε από το Amerika του Κάφκα. Πρωταγωνιστούν οι Jean Marc Barr, Barbara Sukowa, Udo Kier και Max von Sydow. Η ταινία προτάθηκε για Χρυσό Φοίνικα αλλά κέρδισε το βραβείο της επιτροπής, κάνοντας έξαλλο τον Trier και κάνοντας κωλοδάχτυλο στην κριτική επιτροπή της οποίας πρόεδρος ήταν ο Roman Polanski. Για την ιστορία στην επιτροπή ήταν και ο ελληνικής καταγωγής Vangelis ενώ τον Χρυσό Φοίνικα κέρδισαν οι αδελφοί Κοέν με το Barton Fink. Το τρένο δεν παίζει καθοριστικό ρόλο αλλά η εργασία σε αυτό.

8. Before Sunrise (1995)

Ίσως η ωραιότερη κινηματογραφική τριλογία να είναι η τριλογία του Πριν του Richard Linklater, με την καθεμία ταινία να βγαίνει εννιά χρόνια μετά την προηγούμενη (1995, 2004, 2013). Ο Ethan Hawke και η Julie Delpy, που συνυπογράφουν το σενάριο, υποδύονται δύο ανθρώπους που βρίσκονται τυχαία σε ένα τρένο με διαφορετικό προορισμό, αλλά τόσο πολύ παθιάζονται ο ένας με τον άλλον, που αποφασίζουν να κατέβουν στην Βιέννη και να περάσουν μια μέρα μαζί. Μέχρι την αυγή. Έπειτα βρέθηκαν  για μια μέρα στο Παρίσι στην δεύτερη ταινία, μέχρι το ηλιοβασίλεμα, ενώ στην τρίτη ταινία οικογενειάρχες πλέον παιρνούν μια μέρα μέχρι τα μεσάνυχτα στην Ελλάδα, στην Καρδαμύλη. Το τρένο είναι αυτό που θα τους γνωρίσει και θα τους χωρίσει στην πρώτη ταινία οπότε διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την σχέση τους.

9. The Polar Express (2004)

Το Πολικό Εξπρές είναι από τις all time classic χριστουγεννιάτικες ταινίες και ένα από τα καλύτερα animation της δεκαετίας του 2000, δια χειρός Robert Zemeckis με την τεχνική του live action motion capture που "αιχμαλωτίζει" την μορφή του ηθοποιού που δίνει την φωνή του και έτσι οι χαρακτήρες μοιάζουν με αυτούς (το εφάρμοσε και στο Beowulf και στο A Christmas Carol). Εν προκειμένω την φωνή του δίνει ο Tom Hanks. Η ιστορία γνωστή: ένα παιδί που έχει πάψει πλέον να πιστεύει στο θαύμα των Χριστουγέννων και έχει καταλάβει ότι ίσως δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης, ότι τα δώρα τα αφήνουν οι γονείς, πέφτει για ύπνο και ξαφνικά τον ξυπνάει ο ήχος ενός τρένου, του Πολικού Εξπρές, με κατεύθυνση τον Βόρειο Πόλο. Θα ξεκινήσει έτσι μια περιπέτεια μέσα στο τρένο με το εισιτήριο ενός παιδιού αλλά και ένα ταξίδι μαγείας εκτός τρένου όταν βρεθεί κοντά στον Άγιο Βασίλη. Από τις πιο ευαίσθητες, μαγικά παιδικές ή παιδικά μαγικές ταινίες που κυκλοφόρησαν τον 21ο αιώνα, μέχρι στιγμής, με το τρένο να είναι βασικός πρωταγωνιστής της ιστορίας. Η ταινία δεν είχε πάει και τόσο καλά εισπρακτικά, αλλά πλέον είναι μια αγαπημένη ταινία.

10. The Darjeeling Limited (2007)

Ο αμερικανός δημιουργός Wes Anderson που έχει μια μανία με την λεπτομέρεια όταν θα έμπαινε σε τρένο θα ήταν πολυτελείας. Στο The Darjeeling Limited τρία αδέρφια αποφασίζουν έναν χρόνο μετά την κηδεία του πατέρα τους, να ξαναβρεθούν στην Ινδία για να βρουν την μητέρα τους αλλά και για ένα πνευματικό ταξίδι μέσα σε ένα τρένο. Σε σενάριο του ίδιου με τον Roman Coppola και του ηθοποιού που συμμετέχει στην ταινία, Jason Schwartzman, με τον ίδιο και τους Owen Wilson, Adrien Brody και Anjelica Huston να πρωταγωνιστούν και φυσικά τον Bill Murray σε cameo εμφάνιση. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στην Μπιενάλε της Βενετίας διεκδικώντας τον Χρυσό Λέοντα. Το τρένο παίζει αφενός διακοσμητικό χαρακτήρα για την εμμονή στην σκηνογραφία του σκηνοθέτη, αφετέρου οδηγεί τα αδέρφια σε συζητήσεις και αποκαλύψεις.

11. Unstoppable (2010)

Ο Tony Scott, σπουδαίος εκπρόσωπος του αμερικανικού mainstream σινεμά και αδερφός του έτερου σπουδαίου σκηνοθέτη, Ridley, βάζει τον Denzel Washington και τον Chris Pine σε ένα τρένο που είναι πραγματικά ασταμάτητο. Βασίζεται σε μια πραγματική ιστορία που συνέβη στις ΗΠΑ το 2001, με δύο άντρες που κλήθηκαν να σταματήσουν ένα ακυβέρνητο τρένο με επικίνδυνο φορτίο, το οποίο κατευθυνόταν με ιλιγγιώδη ταχύτητα προς μια κατοικημένη πόλη. Αυτή ήταν η τελευταία ταινία του σκηνοθέτη πριν τον θάνατό του, το 2012. Προτάθηκε για ένα Όσκαρ ηχητικού μοντάζ, αλλά έχασε από το Inception του Nolan.

12. Snowpiercer (2013)

Ένα μετααποκαλυπτικό σύμπαν επιστημονικής φαντασίας του σπουδαίου και οσκαρούχου Bong Joon-ho, βασισμένος στο γαλλικό κόμικ, Le Transperceneige του Jacques Lob. Πρόκειται για  το αγγλόφωνο ντεμπούτο του, με τους Chris Evans, Tilda Swinton, Jamie Bell, Octavia Spencer, John Hurt και Ed Harris να πρωταγωνιστούν. Ένα τρένο γίνεται φορέας κοινωνικού προβληματισμού. Το 2031 μ.Χ. η Γη έχει περιέλθει σε μια νέα εποχή παγετώνων και οι μόνοι επιζώντες επιβαίνουν στο Snowpiercer, ένα τρένο που κινείται συνεχώς. Το κάθε βαγόνι απευθύνεται και σε συγκεκριμένη κοινωνική τάξη. Μη μπορώντας να ανεχτούν άλλο τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης, οι επιβάτες της κοινωνικής θέσης εξεγείρονται και προσπαθούν να φτάσουν στο πρώτο βαγόνι για να πάρουν το έλεγχο. Ένα ευφάνταστο και ιδιαίτερο κοινωνικό σινεμά, που εκτυλίσσεται εξ ολοκλήρου στο τρένο. Πρόσφατα έγινε και τηλεοπτική σειρά από το TNTμε τέσσερις σεζόν με τους Jennifer Connelly, Daveed Diggs, Alison Wright, Sean Bean, χωρίς όμως την ίδια επιτυχία.

13.Train to Busan (2016)

Ένας ακόμα νοτιοκορεάτης σκηνοθέτης σε τρένο, ο Yeon Sang-ho, ο οποίος επίσης βρίσκεται σε ένα δυστοπικό μέλλον με ζόμπι να καταλαμβάνουν το τρένο. Συγκεκριμένα, ένας χωρισμένος χρηματιστής παραμελεί την κόρη του, η οποία θέλει να πάει στην μητέρα της στο Busan. Στην χώρα έχει έρθει ένας ιός που κάνει τους ανθρώπους ζόμπι. Από λάθος ο ιός μεταφέρεται στο τρένο και ένας ένας οι επιβάτες γίνονται ζόμπι. Όσο περνά η ώρα ο καθένας βγάζει τον πραγματικό του εαυτό σε μια εναγώνια προσπάθεια να παραμείνουν άνθρωποι. Μια από τις καλύτερες ταινίες με ζόμπι τα τελευταία χρόνια, που και εδώ το τρένο είναι ταυτόχρονα καταφύγιο και πηγή αντιπαλοτήτων. Την ίδια χρονιά, το 2016, κυκλοφόρησε και ένα animated πρίκουελ της ταινίας, το Seoul Station. Το 2020 κυκλοφόρησε το σίκουελ, Peninsula.

14. Compartment No.6 (2021)

Σε ερωτική απογοήτευση, μια Φινλαδή που σπουδάζει αρχαιολογία στην Μόσχα ξεκινά ένα μακρύ ταξίδι με το τρένο προς το Μούρμανσκ και τα περίφημα πετρογλυφικά του, αναγκασμένη να μοιραστεί το κουπέ της με έναν μεθυσμένο μεταλλωρύχο. Το κλασικό στόρι δύο αγνώστων που αναγκάζονται να συνυπάρξουν και τελικά κάτι γεννάται ανάμεσά τους μετατρέπεται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία από τον μετρ της ανθρωπιάς και της απλότητας, Juho Kuosmanen, σκηνοθέτης του The Happiest Day in the Life of Olli Maki. Η ταινία βασίστηκε στο βιβλίο του 2011 της Rosa Liksom. Ήταν η φινλανδική υποψηφιότητα για Όσκαρ ενώ προτάθηκε και για Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, αποσπώντας το Μεγάλο Βραβείο από κοινού με το A Hero του Farhadi. Το τρένο μετατρέπεται σε χώρο ρομαντισμού και γνωριμίας, όπως στο Before Sunrise.

15. Bullet Train (2022)

Ο σκηνοθέτης του John Wick, του Atomic Blonde και του δεύτερου Deadpool, David Leitch, αναλαμβάνει να κλείσει την νέον στιλιζαρισμένη και με "ηθικούς" και με αξίες κατασκόπους, ολοκληρώνεται με το Bullet Train, μιας και το τρένο αυτό τρέχει σαν σφαίρα (bullet), με τον Brad Pitt ως Πασχαλίτσα να προσπαθεί να πάρει έναν χαρτοφύλακα με χρήματα. Βασισμένο σε ένα ιαπωνικό κόμικ του Kotaro Isaka, το τρένο γίνεται χώρος συνάντησης κατασκόπων με διαφορετικούς στόχους ο καθένας. Ο Μανταρίνι και ο Πορτοκάλι πρέπει να μεταφέρουν τον χαρτοφύλακα και τον γιο ενός μαφιόζου σε εκείνον, τον Λευκό Θάνατο, η Πρίγκιπας θέλει και εκείνη τον χαρτοφύλακα για δικούς της λόγους, ενώ ένας Ιάπωνας θέλει να βρει αυτόν που έριξε το παιδί του από ένα κτήριο και βρίσκεται στο νοσοκομείο. Όλοι αυτοί θα βρεθούν μέσα στο τρένο που κατευθύνεται προς Κιότο.

Περισσότερα σινεφιλικά αφιερώματα μπορείτε να αναζητήσετε σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον blog.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

Damsel

Damsel

Θα το βρείτε: Netflix

Σύνοψη: Η γλυκιά κόρη ενός βασιλιά ετοιμάζεται για προξενιό με πλούσια φαμίλια για να...
20 ώρες

BOX OFFICE

Ταινία
4ημέρο
Baghead, από την Spentzos Baghead, από την Spentzos