Αφιέρωμα: Leos Carax. Αυτό το παντοτινό enfant terrible...

Published: 1 Sep 2021, 18:01
Συντάκτης:

Leos Carax: αυτό το παντοτινό enfant terrible (τρομερό παιδί) του γαλλικού σινεμά, επέστρεψε εννιά χρόνια μετά την τελευταία του ταινία, το Holy Motors, και μάλιστα θριαμβευτικά. Η Annette του Γάλλου σκηνοθέτη άνοιξε το φετινό φεστιβάλ των Καννών, από όπου έφυγε με βραβείο σκηνοθεσίας, απολύτως δίκαια. Ένας δημιουργός που αγαπάει το σινεμά, αναφέρεται σε αυτό μέσα από τις ταινίες του, οι οποίες είναι απόλυτα κινηματογραφικά προϊόντα, που αξίζει κανείς να δει στις κινηματογραφικές αίθουσες, ακριβώς επειδή είναι γεννημένες να βρίσκονται εκεί.

<a href="/en/tainies/annette/65060">Annette</a>ΣΧΕΤΙΚΑAnnette

Ο Leos Carax, αναγραμματισμός των ονομάτων Alex και Oscar, ξέρει πώς να αναμειγνύει τα είδη με έναν τρόπο μαγικό καταλήγοντας σε κάτι απίστευτα ανένταχτο που πολλές φορές μετά βίας μπορεί κάποιος να περιγράψει σε δύο αράδες. Πάντοτε το είδος των ρομαντικών ταινιών, άλλοτε με την μορφή αισθηματικού δράματος και άλλοτε με την μορφή μελοδράματος, διαπερνά τα σενάρια των ταινιών του Carax. Από εκεί και πέρα όμως συνεχίζει σε έναν κόσμο φαντασίας και ονείρου, σε έναν κόσμο τεχνητό και αληθινό, κάπου ανάμεσα στα όρια πραγματικότητας και κινηματογράφου. Αν κάποιος ήθελε να δει το σινεμά ως μία φουκοϊκή ετεροτοπία, αναμφίβολα θα ανέτρεχε στο σινεμά του Carax, πλάι στον Lynch ή στον Alain Resnais.
Άνισος σίγουρα, εφευρετικός μετά βεβαιότητας. Ένα τρομερό παιδί, μιας και πάντα προκαλεί και πάντα παίζει. Παίζει με τα είδη, παίζει με κλασικές ταινίες, όπως τον Πολίτη Κέιν στο Boy Meets Girl, παίζει με έργα τέχνης, όπως τον Σκεπτόμενο του Rodin στην μικρού μήκους Gradiva. Πειραματίζεται και δεν παύει να αλλάζει και να ανανεώνεται.
Η Annette αποτελεί την πρώτη αγγλόφωνη ταινία του σκηνοθέτη αλλά και το πρώτο του μιούζικαλ, παρότι η μουσική ανέκαθεν έπαιζε κυρίαρχο ρόλο στην φιλμογραφία του, με το Holy Motors να έχει, μεταξύ άλλων, και σκηνή μιούζικαλ. Με αφορμή την έξοδο της ταινίας στις ελληνικές αίθουσες στις 2 Σεπτεμβρίου από την Weird Wave, θα κάνουμε μια ανασκόπηση της πολυτάραχης καριέρας του. 

Ταινίες Μεγάλου Μήκους

Boy Meets Girl (1984)

Το αγόρι γνωρίζει κορίτσι είναι το σταθερό μοτίβο κάθε ρομαντικής κομεντί που σέβεται τον εαυτό της. Αλλά προτού το καυτηριάσει η ευφάνταστη σειρά Man Seeking Woman, είχε ήδη παίξει με το κλισέ ο Leos Carax στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, που το όνομά της είναι ακριβής αναφορά στο κλισέ, Boy Meets Girl. Ο Άλεξ, 22 ετών, θέλει να γίνει σκηνοθέτης. Η φιλενάδα του, Φλοράνς, μόλις τον άφησε για τον καλύτερό του φίλο, Τομάς. Πρώτος χωρισμός, πρώτη απόπειρα δολοφονίας: ο Άλεξ θα προσπαθήσει να πνίξει τον Τομάς. Τα παρατάει όμως και παίρνει τους δρόμους. Σ’ ένα πάρτι, θα γνωρίσει την εξίσου δυστυχισμένη Μιρέιγ. Δυο δυστυχισμένοι και μελαγχολικοί νέοι, σε μια ασπρόμαυρη ταινία, σίγουρα δεν το λες το πρώτο πράγμα που σου έρχεται σε ένα ρομαντικό δράμα. Ο Carax αξιοποιεί την μελαγχολία και τον έρωτα, συνδέοντας τα δύο συναισθήματα από τις δύο άκρες τους. Η ταινία έκανε την πρεμιέρα της στις Κάννες το 1984, στο τμήμα International Critic's Week. Δεν κρύβονται οι επιρροές της ταινίας από την Nouvelle Vague, οι οποίες τονίστηκαν σε πολλές κριτικές της εποχής, όμως φάνηκε, έστω και όχι ακριβώς, το προσωπικό ύφους ενός σινεφίλ δημιουργού. Πρωταγωνιστές ο Denis Lavant, που αργότερα θα παίξει σχεδόν σε κάθε ταινία του, και η Mireille Perrier. 


Mauvais Sang (1986)

Στο Παρίσι του κοντινού μας μέλλοντος, ο Μαρκ και ο Χανς, δύο ληστές, χρωστάνε χρήματα σε μια μυστηριώδη, σκληρή Αμερικανίδα. Η μόλις δυο εβδομάδων, αυστηρή, προθεσμία τους πιέζει εξαντλητικά για την εξόφληση των ανοικτών τους λογαριασμών και τότε οι δυο άνδρες θα σκεφτούν την τέλεια ιδέα: Θα κλέψουν και θα πουλήσουν, στην αγορά, το αντίδοτο μιας υπέρ-ασθένειας που προσβάλλει και σκοτώνει τους εραστές. Μόνο που γι’ αυτή τη δουλειά θα χρειαστούν κάποιον με σταθερά και ευέλικτα χέρια, οπότε θα επιστρατεύσουν τον Άλεξ, ο οποίος έχει μόλις χωρίσει με την κοπέλα του, τη δεκαεξάχρονη Λιζ. Λίγες μέρες πριν τη μεγάλη κλοπή, ο νεαρός Άλεξ πέφτει θύμα της γοητείας της νεαρής ερωμένης του Μαρκ, Άννα. H Άννα είναι ερωτευμένη με τον Μαρκ. Michel Picoli, Juliette Binoche, Dennis Lavant και Julie Delpy στην δεύτερη μεγάλου μήκους του Carax που συνδυάζει το μυστήριο, το νουάρ με το sci-fi. Έκανε την πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Βερολίνου και προτάθηκε για τρία βραβεία Cesar. Ο τίτλος της ταινίας προέρχεται από το  ποίημα του Αρθούρου Ρεμπό, Μια εποχή στην κόλαση, όπου εκεί γίνεται αναφορά στο Μολυσμένο αίμα (Mauvais sang). Μολυσμένο το αίμα σε μια εποχή που το AIDS βρίσκεται σε έξαρση. Ο έρωτας και εδώ είναι παρών, ένας ιδιότυπος, δυστοπικός ρομαντισμός που χρόνια αργότερα θα γινόταν αρκετά της μόδας, με αρκετές ταινίες να έχουν ως θέμα τους περίεργες πανδημίες και ιούς που προσβάλλουν συναισθήματα ή συγκεκριμένες ομάδες  ανθρώπων.


Les Amants du Pont-Neuf (1991)

«Σπάνια και τόσο απροκάλυπτα και ξεδιάντροπα, σε ταινίες συνυπάρχουν ποίηση και λίμπιντο -όπως συμβαίνει στις ταινίες του Carax. Τα παρεπόμενα αυτού του «l’amour fou» (τρελού έρωτα) -αναρχικού και συχνά ανήθικου ως προς την ουσία του- αφορούν τους πάντες: όλοι οι εραστές στις ταινίες του Carax είναι απολύτως ικανοί να διαπράξουν φόνο -και μάλιστα τον διαπράττουν εάν τα συναισθήματα τους το απαιτούν». Jonathan Rosenbaum

Ο Άλεξ ήθελε να γίνει μέλος τσίρκου, αλλά εθίστηκε στο αλκοόλ και ζει στους δρόμους. Στους δρόμους ζει και η Μισέλ, μια ζωγράφος που μετά μια αποτυχημένη σχέση, απογοητεύτηκε κι ενώ σιγά-σιγά τυφλώνεται. Οι δυο τους θα ζήσουν έναν έρωτα χωρίς αύριο με φόντο την διάσημη γέφυρα Ποντ-Νεφ του Παρισιού, την εποχή της αναπαλαίωσης της. Ένας ακόμα Άλεξ στο σινεμά του Carax, το πραγματικό όνομα του οποίου είναι Alex Oscar από τα οποία έγινε ο αναγραμματισμός Leos Carax και έτσι σχεδόν πάντα υπάρχει ήρωας στην ταινία του που λέγεται είτε Alex είτε Oscar. Φόντο το Παρίσι, ο Σηκουάνας και η διάσημη γέφυρα του Pont-Neuf γύρω στα 1989, την περίοδο της συμπλήρωσης των 200 ετών από την γαλλική επανάσταση του 1789. Οι ήρωες, ως συνήθως, κάπως σχετίζονται με τις τέχνες, μιας και ως ένα βαθμό αποτελούν alter ego του σκηνοθέτη. Ένας ακόμα έρωτας στο σύμπαν του, με την Juliette Binoche και τον Denis Lavant. Η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ των Καννών και μέχρι σήμερα αποτελεί την πιο επιτυχημένη εισπρακτικά ταινία και ίσως την πιο κλασική του. Η ταινία μάλιστα είχε και μια περιπέτεια, καθώς γυριζόταν το 1989 με σκοπό να κυκλοφορήσει το 1990, αλλά λόγω ενός ατυχήματος του Lavant και της άρνησης του Carax να τον αντικαταστήσει, όπως του πρότειναν οι παραγωγοί, πήγε τα γυρίσματα μέχρι το 1990 και έτσι η ταινία κυκλοφόρησε το 1991. 


Pola X (1999)

Οκτώ χρόνια αργότερα επιστρέφει με την Pola X και τους Catherine Deneuve, Guillaume Depardieu (γιος του Gerard και αδικοχαμένος καθώς πέθανε σε ηλικία 37 ετών το 2008). Η ταινία έκανε πρεμιέρα, ως συνήθως, στο Φεστιβάλ των Καννών, με κάποιους να την εντάσσουν στο κίνημα του New French Extremity που είχε αρχίσει να εμφανίζεται από το 1999-2000, με εκπροσώπους τον Gaspar Noe, τον πρώιμο Francois Ozon, τον Bruno Dumont, την Claire Denis, λόγω του προβοκατόρικου θέματος. Βασισμένο ελαφρώς στο Pierre or The Ambiguities του Herman Melville. Το Pola είναι ακρωνύμιο του Pierre Ou Les Ambiguites και το X είναι στα λατινικά το 10, καθώς το τελικό σενάριο ήταν η 10η εκδοχή που είχε γράψει. Ο Πιέρ ζει με τη μητέρα του, Μαρί, σε κάστρο της Νορμανδίας, δίπλα στον Σηκουάνα. Είναι πλούσιοι, όμορφοι. Κάθε πρωί, ο Πιέρ παίρνει τη μηχανή που κληρονόμησε από τον πατέρα του κι επισκέπτεται την αρραβωνιαστικιά του, τη Λουσί. Μια βραδιά, η Μαρί ανακοινώνει στον γιο της ότι κανόνισε την ημερομηνία του γάμου του. Έτσι, ο Πιέρ πηγαίνει στη Λουσί για να της πει. Κατά τη διαδρομή, όμως, συναντά μέσα στο δάσος μια πανέμορφη γυναίκα. Αυτή του μιλάει με ανατολίτικη προφορά και τον γοητεύει. Του λέει πως είναι η Ιζαμπέλ, η αδελφή του. 


Holy Motors (2012)

Έπειτα από μια δεκατριάχρονη κινηματογραφική απουσία από τις ταινίες μεγάλου μήκους, και πέρα από την συμμετοχή σε μια ταινία ανθολογίας, το Tokyo! (2008), ο Carax επιστρέφει στο σινεμά και άλλη μια φορά στις Κάννες με το αναρχικό και ανατρεπτικό Holy Motors. Υποψήφια για Χρυσό Φοίνικα και για εννιά βραβεία Cesar και θεωρούμενη ως μια από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς, το Holy Motors είναι σινεμά και τίποτα άλλο, μιας και πράγματι δεν μπορεί κάποιος ούτε να το περιγράψει ακριβώς, ούτε και να το εντάξει κάπου. Ένας ηθοποιός γυρίζει ταυτόχρονα περισσότερες από μία ταινίες και σε διάρκεια 24 ωρών ζει διαφορετικές ζωές μέσα από τους ρόλους του. Εγκληματίας, ζητιάνος, πατέρας, διευθυντής πολυεθνικής και τερατόμορφο πλάσμα συνυπάρχουν και αλληλοσυγκρούονται σε έναν άνθρωπο. Ο Dennis Lavant επιστρέφει στο σύμπαν του Carax για να ντυθεί ό,τι του ζητήσει. Ένας ηθοποιός σε πολλούς ρόλους μέσα σε μια ταινία παίζοντας παράλληλα σε άλλες. Μαζί του η Eva Mendes και η Kylie Minogue. Ένα σουρεαλιστικό σινεφίλ σινεμά. 

Annette (2021)

Εννέα χρόνια μετά το κινηματογραφικό Holy Motors, επιστρέφει στον κόσμο του σινεμά και του θεάματος με την Annette, τον καρπό του έρωτα του Adam Driver, ενός ιδιόρρυθμου stand-up comedian και της Marion Cottillard, μιας σοπράνο. Ένας συνδυασμός A Star is Born, La La Land και MeToo προβληματισμών σε μια ταινία που παρά τις σεναριακές επιρροές καταλήγει ένα τελείως προσωπικό δημιούργημα. Στον ρόλο της σοπράνο αρχικά θα βλέπαμε την Rooney Mara και αργότερα την Michelle Williams, μέχρι να κλείσει η βραβευμένη με Όσκαρ γαλλίδα ηθοποιός, καθώς καθυστέρησαν πολύ τα γυρίσματα λόγω προβλημάτων στην παραγωγή και στο να βρεθεί χρηματοδότηση. Επίσης, αρχικά είχε γραφτεί ένας μικρός ρόλος για την Rihanna, κάτι που δεν προχώρησε και έτσι διαγράφτηκε τελείως. Οι δύο σύζυγοι συγκρούονται, οι ματαιοδοξίες μονομαχούν και ένα παιδί-σύμβολο με μεταφυσικά στοιχεία, μιας και πάντα αρέσει στον Carax να ενώνει το γήινο με το υπερκόσμιο. Ένα μιούζικαλ σε μουσική των Sparks, ενός αμερικανικού ποπ ροκ συγκροτήματος για το οποίο φέτος έκανε ένα ντοκιμαντέρ ο Edgar Wright με το όνομα The Sparks Brothers (2021) που προβλήθηκε στο Sundance. Η ταινία έκανε την πρεμιέρα της στις Κάννες, ανοίγοντας το Φεστιβάλ και κερδίζοντας το βραβείο σκηνοθεσίας. 

Μικρού Μήκους Ταινίες

Όλα ξεκίνησαν στην καριέρα του Carax με μια ταινία μικρού μήκους το 1980, το Strangulation Blues (1980). Βυθισμένη στο σκοτάδι και στην καταχνιά αλλά και στην μελαγχολία, προαναγγέλλει το Boy Meets Girl. Έπειτα από τρείς ταινίες μεγάλου μήκους, επιστρέφει το 1997 στις μικρού με το Sans Titre (Χωρίς Τίτλο), ταινία πειραματική που  πέρα από ότι διακρίνουμε στοιχεία από το Pola X και το Holy Motors, υπάρχει εκλεκτικές συγγένειες με το ύστερο και επίσης πειραματικό σινεμά του Jean-Luc Godard. Έπειτα στράφηκε στα βίντεο κλιπ, σκηνοθετώντας δύο για την γαλλίδα τραγουδίστρια και μετέπειτα πρώτη κυρία της Γαλλίας, Carla Bruni, συγκεκριμένα τα Carla Bruni: Quelqu'un m'a dit (2002) και Carla Bruni: Tout le Monde (2003), χωρίς να έχουν κάποιο ιδιαίτερο σκηνοθετικό ενδιαφέρον, μια εύκολη δουλειά για τον Carax, ενώ το 2005 σκηνοθέτησε το βίντεο κλιπ για το τραγούδι Crystal  των New Crystal, το New Order: Crystal (2005). Ένα εναλλακτικό βίντεο κλιπ με σκηνές από την καθημερινότητα με έναν σκύλο και μια γάτα που έγινε περισσότερο χάριν αστεϊσμού. Το 2006 σκηνοθέτησε το μονόλεπτο και κυνικά σαρκαστικό My Last Minute (2006) για το υποτιθέμενο τελευταίο λεπτό του ίδιου προτού πεθάνει. Το 2008 δημιουργήθηκε η ταινία ανθολογίας Tokyo!, μια ταινία που διαδραματίζεται και αφορά το Τόκυο, και σκηνοθετήθηκε από τρεις μη ιάπωνες σκηνοθέτες για να δείξουν την δική τους ματιά. Το πρώτο μέρος της ταινίας είναι το Interior Design του Michel Gondry, το δεύτερο είναι το Merde του Leos Carax και το τρίτο το Shaking Tokyo από τον Bong Joon-ho. Το 2010 έγινε η ταινία One Dream Rush, μια 42λεπτη περίπου ταινία αποτελούμενη από 42 μονόλεπτες σχεδόν ταινίες 42 διαφορετικών σκηνοθετών. Ανάμεσά τους οι Asia Argento (S/He), Niki Caro (Ruby Travel), Abel Ferrara (Dream Piece), James Franco (Untitled), Harmony Korine (Crutchnap), David Lunch (Dream #7), Gaspar Noe (42), Taika Waititi (Last Night) αλλά και ο Leos Carax με το Naked Eyes, μια σουρεαλιστική ταινία. Τέλος, το 2014 σκηνοθέτησε το Gradiva, για την σχέση μιας κοπέλας με τον Σκεπτόμενο του Rodin, ένα από τα πιο διάσημα γλυπτά του. 

Εκτός από σκηνοθέτης, έχει εμφανιστεί και ως ηθοποιός σε ταινίες. Κατ' αρχάς σε δύο δικές του, το Holy Motors και την Annette, αλλά και στο King Lear (1987) του Jean Luc Godard, στο The House (1997) του Sarunas Bartas με την Valeria Bruni Tedeschi, αυτή την φορά σε μεγάλο ρόλο. Το 2004 εμφανίστηκε στο Process του C. S. Leigh με την Beatrice Dalle, το 2006 στο 977 του ρώσου Nikolay Khomeriki και τέλος το 2007 στο Mister Lonely του Harmony Korine με τον Diego Luna ως Michael Jackson, την  Samantha Morton ως Marilyn Monroe, τον  Denis Lavant ως Charlie Chaplin, τον Werner Herzog ως Πατέρα Umbrillo, την Melita Morgan ως Madonna, τον James Fox ως Πάπα.

Μια διαδρομή που λίγοι έχουν ακολουθήσει αλλά πολλοί έχουν παρακολουθήσει. 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

BOX OFFICE

Ταινία
4ημέρο
Baghead, από την Spentzos Baghead, από την Spentzos