Ανάλυση: «Σκότωσέ τους όλους και γύρισε πίσω μόνος»

Δημοσίευση: 25 Μαρτίου 2022, 13:57

Στο MOVE IT εξετάζουμε ταινίες του πρόσφατου (ή όχι και τόσο) παρελθόντος, υπό ένα διαφορετικό οπτικό πρίσμα και αποκρυπτογραφούμε την εικονολογία του φιλμ.  Ο Καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργος Αραμπατζής, περνάει από το μικροσκόπιό του αυτή την φορά, το περίεργα πρωτότυπο γουέστερν του Έντζο Καστελάρι. 

<a href="/apopseis-arthra/analysi-i-ekleipsi-i-zoi-kai-hrimatistirio/69603">Ανάλυση - Η «Έκλειψη»: η ζωή και το χρηματιστήριο</a>ΣΧΕΤΙΚΑΑνάλυση - Η «Έκλειψη»: η ζωή και το χρηματιστήριο

Η προσταγή του τίτλου της ταινίας (Kill them all and come back alone /Ammazzali tutti e torna solo , 1968) είναι προκλητική και, ως τέτοια, είναι ελκυστική αν και ξένη προς τα τρυφερά αισθήματα που χαρακτηρίζουν τον τρόπο που σκεπτόμαστε και παρουσιάζουμε τον εαυτό μας. Ακόμη, η πρόκληση κρύβει ένα υπόρρητο ερώτημα: ο θεατής, που ανήκει στους «όλους» του τίτλου; Ας ησυχάσει. Ο κινηματογράφος φροντίζει την ασφαλή διέλευσή του με το τρενάκι του τρόμου που υπόσχεται ο τίτλος.

Συνήθως, η παλιά, καλή ταύτιση του θεατή με τον πρωταγωνιστή διασφάλιζε ότι ο πρώτος θα έφθανε σώος και ασφαλής στο τέρμα του κινηματογραφικού μελοδράματος, εφόσον οι δευτεραγωνιστές (οι «χαρακτήρες» της ταινίας) δεν έχαιραν της προστασίας που προσδίδει η εν λόγω ταύτιση. Το παρόν φιλμ του Enzo G. Castellari, όμως, δεν επιτρέπει και πολύ μια τέτοια ταύτιση, στο μέτρο που όλοι οι ρόλοι είναι ανδρικοί και έτσι χάνεται η ευκαιρία για τη συναισθηματική εμπλοκή με μια γυναίκα/πρωταγωνίστρια που θα ενίσχυε την συμπάθεια του θεατή για το πρόσωπο του ήρωα.

Επιπλέον, κανένα πρόσωπο δεν είναι πραγματικά συμπαθητικό σ’αυτή την περίεργη ταινία, που αν και εντάσσεται στο κινηματογραφικό είδος του γουέστερν σπαγγέτι, ωστόσο διακρίνεται για την αποφασιστικότητα της πρωτοτυπίας του.

Στην απουσία ρομαντισμού και συμπαθητικών χαρακτήρων, η ταύτιση επιτυγχάνεται, παραδοσιακά, μέσα από τα αισθήματα που γεννά η αφηγηματική εκδίπλωση της ταινίας. Ο τίτλος υπονοεί έναν υπολανθάνοντα κίνδυνο που απειλεί όλους, καθώς οι «όλοι» είναι, ακριβώς, αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο. Για να αναπαραχθεί το διπλό παιχνίδι «ασφαλής / μη ασφαλής», η αφήγηση αναδιπλασιάζεται. Στο πρώτο μέρος του φιλμ, μια ομάδα από σκληρά, «χαμένα κορμιά», της οποίας ηγείται ο πλέον αδίστακτος από όλους, αναλαμβάνει την αποστολή να ληστέψει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, σε χρυσά νομίσματα, από το στρατό των Βορείων (είμαστε την εποχή του αμερικάνικου εμφύλιου πολέμου). Την διαταγή της επικίνδυνης αποστολής δίνει ένας αξιωματικός των Νοτίων, ο Λιντς.

Στο δεύτερο μέρος, έχουμε μια κλασική ταινία απόδρασης, καθώς η συμμορία έχει συλληφθεί όλη από τους Βόρειους. Ο αναδιπλασιασμός εντείνεται, καθώς ο  Λιντς εμφανίζεται τώρα ως αξιωματικός των Βορείων (είναι, επομένως, διπλός πράκτορας). Αλλά η αφηγηματική αυτή διεργασία δεν ολοκληρώνεται εδώ: ο θεατής ο ίδιος αναδιπλασιάζεται σε «θεατή που ξέρει» και «θεατή που δεν ξέρει» αφού, στο μεταξύ, τα χρυσά νομίσματα έχουν κλαπεί και το κοινό αγνοεί που φυλάσσονται.

Ο αναδιπλασιασμός ως βασική αφηγηματική τεχνική χρησιμοποιείται μαζικά από τον Άλφρεντ Χίτσκοκ, ο οποίος έθεσε τους κανόνες της, στο πλαίσιο του κινηματογραφικού μελοδράματος, από πολύ νωρίς, όταν ήταν ανερχόμενος νέος σκηνοθέτης. Μια ταινία του Χίτσκοκ όπως το Vertigo (1958) βασίζεται σε μεγάλο μέρος στην εν λόγω τεχνική προκειμένου να δημιοργήσει το αίσθημα του σασπένς που είναι η σφραγίδα της τέχνης του σκηνοθέτη.

Ο εξοντωτικός μηχανισμός της ταινίας συνεχίζεται, απαλείφοντας, σε σκηνές μαζικών πυροβολισμών, τους κομπάρσους, τους δευτεραγωνιστές, τους συμπρωταγωνιστές, αφήνοντας ζωντανό μόνο τον πρωταγωνιστή, που αποτελεί, ως πρόσωπο του δράματος, μια μεταφορά της ταινίας ως παραγωγή. Η ένταση του θεατή, όπως συμβαίνει πάντα με τον κινηματογράφο, εξαργυρώνεται στο ταμείο. Γιατί ο κινηματογράφος δεν είναι μόνο αφήγηση αλλά και βιομηχανία.

Ο Enzo Castellari υπήρξε ο σκηνοθέτης της πολεμικής ταινίας Inglorious Bastards (1978) που υπήρξε πηγή έμπνευσης για το φιλμ του Κουέντιν Ταραντίνο Inglourious Basterds (2009), αν και το δεύτερο δεν είναι remake του πρώτου.

Γιώργος Αραμπατζής

Ο Γιώργος Αραμπατζής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και ΣΕΠ (ΕΑΠ). Ασχολείται με την εικονολογία και έχει δημοσιεύσει βιβλία και άρθρα για τον κινηματογράφο.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

BOX OFFICE

Ταινία
4ημέρο
Tanweer
43250
Film Group
13175
Tanweer
12142
Tanweer
4254
Tanweer
2372
Baghead, από την Spentzos Baghead, από την Spentzos