Τέσσερις κόρες

Σύνοψη: Η Καουτέρ Μπεν Ανιά αναδομεί την σπαρακτική ιστορία της Όλφα, μητέρας τεσσάρων κοριτσιών από την Τυνησία που μια μέρα είδε τις δύο μεγαλύτερες κόρες της να εξαφανίζονται για να ενταχθούν στο Ισλαμικό Κράτος.

Άποψη: Οι Τέσσερις Κόρες δεν είναι ούτε ντοκιμαντέρ, ούτε μυθοπλασία.

Είναι ένα υβρίδιο, ένα ντοκιμαντέρ για το πώς γυρίστηκε μια ταινία που δεν έγινε ποτέ. Άνισο και αμφίβολο το αν πετυχαίνει τον στόχο του ή αν χάνεται σε μια υπερπροσπάθεια δημιουργίας ενός έργου που θα έχει φεστιβαλική αποδοχή.

Η Μπεν Ανιά είναι μια γνωστή Τυνήσια σκηνοθέτρια που μάθαμε περισσότερο με την προηγούμενη ταινία της, το The Man who Sold his Skin (2020). Θεματικά όμως επιστρέφει περισσότερο στο Beauty and the Dogs (2017), στο οποίο βασισμένη πάλι σε μια αληθινή ιστορία, ενορχηστρώνει μια αφήγηση για την γυναικεία ταυτότητα και την πατριαρχία σε μια συντηρητική και φαλλοκρατική κοινωνία, όπως η τυνησιακή.

Η Όλφα είναι και αυτή μια γυναίκα καταπιεσμένη και ενταγμένη σε ένα πατριαρχικό και φονταμεταλιστικό θρησκευτικά περιβάλλον που μάλιστα οι δύο από τις τέσσερις κόρες της ενσωματώνονται στον ISIS ενώ έπειτα εξαφανίστηκαν το 2015 σε ηλικία 14 και 15 χρονών. Και ενώ η ισλαμική τρομοκρατία και ο απανταχού φονταμεταλισμός θεριεύει και προβληματίζει, η Ανιά εστιάζει σε ένα άλλο ζήτημα: τι αφήνει πίσω του και πώς συνεχίζει μια οικογένεια, μια μάνα, μία γυναίκα. Η Όλφα είναι μια δυναμική γυναίκα που δεν δίστασε να βγει δημοσίως και να μιλήσει για την ιστορία της κατηγορώντας το Ισλαμικό Κράτος για αυτό που συνέβη στις κόρες της.

Η ταινία ωστόσο τιτλοφορείται τέσσερις κόρες, ακριβώς επειδή δεν θέλει να μετατραπεί σε ένα crime documentary του Netflix, ψάχνοντας να βρει τι απέγιναν τα κορίτσια αλλά και οι άλλες δύο κόρες που δεν έφυγαν και έμειναν εκεί, ίσως και εκείνες θυσιασμένες σε μια κοινωνία που αδιαφορεί.

Η πρωτοτυπία και ο πειραματισμός έγκειται στο ότι σε κάποιες σκηνές επιλέγονται οι ίδιες οι πραγματικές γυναίκες να εξιστορήσουν τι τους συνέβη, σαν ένα τυπικό ντοκιμαντέρ, ενώ σε κάποιες άλλες σκηνές, ειδικά τις πιο συναισθηματικά τεταμένες, βλέπουμε ηθοποιούς να τις υποδύονται υπό την καθοδήγηση των πραγματικών γυναικών. Για τις δύο εξαφανισμένες κόρες προφανώς επιλέγονται μόνο ηθοποιοί ελλείψει των ίδιων των κοριτσιών.

Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της ταινίας είναι οι σκηνές συνύπαρξης πραγματικών προσώπων και ηθοποιών-του ήρωα δηλαδή και του προσωπείου του, μια αλληγορία είναι και φαίνεσθαι-καθώς έχει ανθρώπινη περιέργεια να δει κανείς πώς το πρόσωπο βλέπει τον εαυτό του και τι συμβουλές δίνει στον ηθοποιό. Δεν είναι τυχαίο που η ίδια η Όλφα παραλληλίζει τον εαυτό της με την Rose από τον Τιτανικό που διηγείται ο ηλικιωμένος εαυτός τι έκανε ο νεανικός (αν και εκεί και στις δύο εκδοχές υπήρχαν ηθοποιοί).

Σίγουρα η Ανιά εξασφαλίζει μερικές δυνατές συναισθηματικά σκηνές και σαφώς είναι μια καινοτόμα ανάμιξη ειδών που βοηθά σε μεγάλο βαθμό.

Από την άλλη, σε κινηματογραφικό επίπεδο στερεί πολλά από την αφηγηματικότητα της ταινίας που ουδέποτε είναι συγκροτημένη, αντιθέτως μοιάζει κάπως άναρχη και μπλεγμένη, με τα πραγματικά πρόσωπα να μπλέκουν ακόμα περισσότερο την ταινία, ενώ σε ηθικό επίπεδο η σκηνοθέτρια δεν αποφεύγει μελοδραματισμούς και εντάσεις που συνειδητά προκαλεί θυμίζοντας στις ηρωίδες τι βίωσαν με σκοπό να εκμαιεύσει την αντίδρασή τους και να την μετατρέψει σε κινηματογραφική εικόνα. Σαφώς οι ίδιες οι γυναίκες συμφώνησαν και έγιναν με την συναίνεσή τους, ωστόσο μια έμπειρη σκηνοθέτρια όπως η Ανιά, ξέρει να ξεπερνάει ίσως κάποια όρια σεβασμού απέναντι στο πρόσωπο που διηγείται την επώδυνη ιστορία του.