H συνωμοσία του Καϊρου

O Άνταμ κερδίζει μια θέση στο Πανεπιστήμιο Αλ-Αζχάρ, το επίκεντρο της εξουσίας του σουνιτικού Ισλάμ. Λίγο μετά την άφιξή του στο Κάιρο, ο θρησκευτικός ηγέτης του πανεπιστημίου -ο Μεγάλος Ιμάμης- καταρρέει και πεθαίνει μπροστά στους μαθητές του. Το γεγονός αυτό σηματοδοτεί την αρχή μιας μάχης με σκοπό την απόκτηση της θέσης του, ενώ ο Άνταμ γίνεται σύντομα πιόνι στην αδίστακτη διαμάχη επικράτησης μεταξύ της θρησκευτικής και της πολιτικής ελίτ της Αιγύπτου.

Ένα slow burn, αρκετά λεπτομερές στην έκφραση και αξιοποίηση των συναισθημάτων του και εύστοχο στην κριτική του, θρίλερ συνωμοσίας από έναν (μισό) Αιγύπτιο δημιουργό που μας είχε προειδοποιήσει με το καλοδουλεμένο «Nile Hilton Incident».

Ο Ταρίκ Σαλέχ χτίζει μεθοδικά μια ατμόσφαιρα καχυποψίας, με την απειλή να υποφόσκει παντού για τον γιό του ψαρά που πάει στο κορυφαίο θρησκευτικό «πανεπιστήμιο» της χώρας για να διδαχθεί τις ισλαμικές γραφές και μπλέκει σε ένα κυβερνητικό παιχνίδι κατασκοπίας.

Εδώ τα ασφυκτικά καδραρίσματα λείπουν, η πομπώδης μουσική απουσιάζει παντελώς και μας συστήνει έναν «κατάσκοπο» πολύ διαφορετικό από ότι έχουμε συνηθίσει.

Η πολιτική ηγεσία μέσω των μυστικών της υπηρεσιών θέλει να καθορίσει τον επόμενο θρησκευτικό ηγέτη που θα εκλεγεί και έχει σκοπό να κάνει ότι χρειαστεί.

Συνωμοσίες, μυστικά, φόνοι, ένα ξεκάθαρο πολιτικό σχόλιο (που σίγουρα για να αρθρωθεί, βοήθησε το γεγονός ότι το φιλμ δεν γυρίστηκε στην Αίγυπτο), ένας σταθερός ρυθμός χωρίς εξάρσεις και ένας πρωταγωνιστής που προέκυψε από πολύ εύστοχο και διορατικό κάστινγκ, συνθέτουν ένα πολύ ενδιαφέρον κινηματογραφικό ψηφιδωτό που δεν θα σας αφήσει αδιάφορους μέχρι το τέλος, όπου ίσως σας απογοητεύσει.

Αν και σίγουρα δεν θα έβλαπτε μια πιο «θριλερική» ματιά στα τεκταινόμενα με ένα διαφορετικής συλλογιστικής μοντάζ, ωστόσο η καλοστημένη ίντριγκα και το ευέλικτο σενάριο μαζί με την κοφτερή ματιά του Σαλέκ, δεν σε αφήνουν να χαλαρώσεις.

Δυστυχώς όμως το τέλος φαντάζει υπερβολικά απλοϊκό. Η δύναμη της θρησκευτικής πίστης έρχεται να δώσει τη λύση και να χαράξει την πορεία του επιλόγου κάπως βολικά και εντελώς παράταιρα σε σχέση με τον κόπο που αφιέρωσε το φιλμ για να φτάσει ως εκεί.

Σημείωμα σκηνοθέτη Ταρίκ Σαλέχ

Δεν ήταν δυνατό να γυριστεί Η Συνωμοσία του Καΐρου στην Αίγυπτο. Δεν έχω καταφέρει να επιστρέψω εκεί από το 2015 όταν, τρεις μέρες πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα της ταινίας μου Κάιρο Εμπιστευτικό, η αιγυπτιακή υπηρεσία ασφαλείας μάς διέταξε να φύγουμε από τη χώρα. Έκτοτε βρίσκομαι σε μια λίστα με ανεπιθύμητους που αν πατήσουν ξανά το πόδι τους σε αιγυπτιακό έδαφος θα συλληφθούν αμέσως. Δεν είμαι εθνικόφρων, αλλά είναι μια χώρα που θα ήθελα να δείξω στις κόρες μου και η αγάπη μου για αυτήν δεν ανταμείβεται. Έχω περισσότερη ελευθερία από τους Αιγύπτιους σκηνοθέτες να περιγράψω πτυχές αυτής της χώρας, η οποία είναι περίπλοκη και δεν μπορεί να αναχθεί σε μια αλήθεια. Πιστεύω ότι όλοι οι κινηματογραφιστές έχουν διττή θέση, εσωτερική και εξωτερική σχετικά με την ιστορία που αφηγούνται και τον κόσμο που αυτή περιγράφει. Η δημιουργία ταινιών θα έλεγε κανείς ότι είναι ένα επάγγελμα για μετανάστες! Πολλοί μεγάλοι σκηνοθέτες είναι μετανάστες ή γιοι μεταναστών, ο Μάρτιν Σκορσέζε, ο Μίλος Φόρμαν, ο Μπίλι Γουάιλντερ.

Ξέρω, βέβαια, ότι όταν αναφέρω το Ισλάμ, ο νους του κόσμου πάει στις ειδήσεις. Το Ισλάμ είναι παντού, κι όμως οι άνθρωποι δεν ξέρουν λεπτομέρειες για αυτή τη θρησκεία, η οποία ασκείται από περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο πιστούς και αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς τους. Το Ισλάμ είναι η νεότερη θρησκεία στον κόσμο, είναι πρακτική και χρησιμοποιεί πολλές ιστορίες και μύθους για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Μεγάλωσα με αυτές τις ιστορίες. Συχνά μας θυμίζουν την ταπεινοφροσύνη ενώπιον του Θεού. Ακόμη και ο ιεροκήρυκας πρέπει να θυμάται ότι είναι μόνο ένας άνθρωπος. Πιστεύουμε ότι «Allahu Akhbar» σημαίνει «ο Θεός είναι μεγάλος», αλλά αυτό είναι λάθος, σημαίνει «ο Θεός είναι μεγαλύτερος». Μεγαλύτερος από κάθε πρόσωπο, μεγαλύτερος από τον βασιλιά τον ίδιο, ο οποίος πρέπει να τον προσκυνήσει σκυμμένος στο έδαφος, όπως όλοι. Αυτή είναι μια επαναστατική ιδέα και μια απελευθερωτική σκέψη: δεν είσαι το κέντρο του κόσμου, κάτι που θα ήταν πολύ βαρύ για να το αντέξεις.

Είναι σαφές ότι η ταινία μου δεν κάνει κριτική στο Ισλάμ. Δεν πρόκειται για την αποκάλυψη κάποιας σκοτεινής πλευράς της θρησκείας, αλλά μάλλον για την κατανόηση της δύναμης της γνώσης, που είτε μας απελευθερώνει, είτε μας κρατά φυλακισμένους. Καταλαβαίνω πολύ καλά γιατί οι μουσουλμάνοι είναι καχύποπτοι με την αναπαράσταση της θρησκείας τους στη Δύση. Εγώ ο ίδιος μεγάλωσα περιτριγυρισμένος από κακόβουλες προκαταλήψεις και προσπάθειες να μας παρουσιάσουν ως τέρατα. Ωστόσο, δεν νομίζω ότι το Ισλάμ χρειάζεται υπεράσπιση. Δεν έχω ξαναδεί μια ταινία για το Ισλάμ που είναι απλά μια ταινία, παίρνει πάντα θέση, υπέρ ή κατά. Ήθελα να κάνω μια ταινία χωρίς κρίση ή παρωπίδες. Με γοήτευε πάντα το Πανεπιστήμιο Αλ-Αζχάρ και η ιστορία του. Και θέλησα να ταξιδέψω εκεί και το κοινό.