On the adamant

Σύνοψη: Ο έμπειρος ντοκιμαντερίστας Νικολά Φιλιμπέρ στρέφει τον φακό του στα όσα διαμείβονται στο Adamant, ένα πλωτό κέντρο ψυχικής υγείας καταμεσής του Σηκουάνα.

Εκεί, ενήλικες που πάσχουν από ψυχιατρικές διαταραχές επιδίδονται καθημερινά σε δραστηριότητες που τους κρατούν απασχολημένους δημιουργικά, όπως η ζωγραφική, οι συζητήσεις πάνω σε θέματα της επικαιρότητας, η μουσική, το τραγούδι κ.ά..

Άποψη: Η περσινή Χρυσή Άρκτος συνιστά ένα ντοκιμαντέρ παρατήρησης στο οποίο τον λόγο έχουν αποκλειστικά οι ασθενείς, δεδομένου πως η φωνή που βρίσκεται πίσω από την κάμερα ακούγεται ελάχιστα.

Έτσι, με τις ερωτήσεις του σκηνοθέτη στις face to face αλληλεπιδράσεις του μαζί τους να αποσιωπώνται εντέχνως στο μοντάζ, δίνεται η εντύπωση ότι παρακολουθούμε μονολόγους (όταν δεν φιλμάρεται κάποια ομαδική δραστηριότητα) αρκετά σουρρεάλ, στο όριο του θεάτρου του παραλόγου.

Μάλιστα, παρότι δεν λείπουν οι πάσχοντες που αναφέρονται στις σχέσεις τους με το οικογενειακό τους περιβάλλον, είναι εμφανές από το επιλεχθέν υλικό πως ο Φιλιμπέρ – κατά τρόπο μάλλον εστέτ – προτιμά εκείνους που διαθέτουν κάποιο καλλιτεχνικό υπόβαθρο, θεωρητικό ή και πιο απτό. Έτσι, ακούμε τους ασθενείς να μνημονεύουν μεταξύ άλλων την Ανιές Βαρντά, τον Βιμ Βέντερς, τον Βαν Γκογκ και να προβαίνουν σε meta διαπιστώσεις πάνω στο ίδιο το μέσο και τη συνθήκη της κρυφής κάμερας, ενώ κάποιοι από αυτούς τραγουδάνε και παίζουν μουσική ή συνθέτουν τα δικά τους τραγούδια.

Με μια πρώτη ανάγνωση, φαίνεται να επιχειρείται ένας παραλληλισμός του καλλιτέχνη εν γένει (άρα και του ίδιου του σκηνοθέτη) με τους ψυχικά νοσούντες στη βάση του ότι μοιράζονται τον ίδιο ποιητικό κι ανορθόδοξα συνειρμικό τρόπο θέασης της πραγματικότητας.

Παρόλα αυτά, ο κλινικός τρόπος κινηματογράφησης σαμποτάρει την όποια σχετική πρόθεση, προκρίνοντας μια ψυχρή απόσταση από τα αντικείμενα της παρατήρησης αντί της εγγύτητας της ενσυναίσθησης. Σχεδόν μπορούμε να διακρίνουμε στο βάθος της εικόνας τον ναρκισσευόμενο δημιουργό να καμαρώνει για το aesthetic κάδρο του όπου μία ασθενής καπνίζει μόνη της στη βεράντα του ποταμόπλοιου ή το γκονταρικό του close up στην ευγνώμονα συζήτηση ενός ασθενή με τον φροντιστή του.

Για αυτό και φροντίζει  με το κείμενο που εμφανίζεται επί οθόνης πριν τους τίτλους τέλους να μας πληροφορήσει πως σκοπός του ντοκιμαντέρ υπήρξε η ανάδειξη ενός μέρους όπου η μοναδικότητα δεν συνθλίβεται, καθώς οι άνθρωποί του διαφυλάσσουν την ποιητικότητα της γλώσσας κι ευρύτερα της ζωής. Σα να συναισθάνεται κι ο ίδιος ότι το ευγενές των προθέσεών του μάλλον δεν κατέστη ιδιαίτερα εμφανές στα 110 περίπου λεπτά που προηγήθηκαν, οπότε ο θεατής χρειάζεται «οδοδείκτες» για να πειστεί σχετικά. Συνολικά μια Χρυσή Άρκτος τουλάχιστον συζητήσιμη.