Κώστας Ζάπας: "Κάνω μια πολιτική παράσταση για μια πορνοταινία"

Δημοσίευση: 2 Φεβ. 2016, 20:17
Συντάκτης:

Ο Κώστας Ζάπας είναι ένας από τους πλέον avant garde σκηνοθέτης που έχει να επιδείξει το ελληνικό σινεμά, με τις politically incorrect ταινίες του να προκαλούν τόσο ενθουσιασμό στους λάτρεις του weird wave cinema, όσο και αντιδράσεις στην comme­il­faut μερίδα του ελληνικού κοινού. Κατά συνέπεια, μια κουβέντα μαζί του έχει σίγουρα ενδιαφέρον. Με αφορμή τη θεατρική παράσταση "Suck!" την οποία ο ίδιος σκηνοθετεί και κάνει πρεμιέρα στις 20 Ιανουαρίου στο θέατρο Λύχνος, και ταυτόχρονα τη νέα του ταινία "Αγάπη, Αγάπη, Αγάπη" που μόλις ολοκληρώθηκε, ο 'ανορθόδοξος' σκηνοθέτης, σε μια κουβέντα στην πλατεία Εξαρχείων συνοδεία μπύρας και ανατολίτικης μουσικής από διπλανό μπαρ, μιλά στο Move it για όλα, από τις ψυχώσεις του 21ου αιώνα, μέχρι το νέο ελληνικό σινεμά, τη συνεργασία του με την Centropa του Λαρς φον Τρίερ και τον μεγάλο Ιάπωνα συνθέτη Σιγκέρου Ουμεμπαγιάσι που έχει γράψει μεταξύ άλλων τια μουσικές για το "2046" και την "Ερωτική Επιθυμία" του Γουονκ Καρ Γουάι.

Πως έγινε το πέρασμά σας από τη συγγραφή βιβλίων στη σκηνοθεσία;

Η σκηνοθεσία προέκυψε από ανάγκη. Τότε (το 1996) είχα γράψει ένα σενάριο, τη "Μπλε καρδιά", για το οποίο προσπαθούσα να βρω σκηνοθέτη. Νομίζω ότι υπήρχαν πάρα πολλά προβλήματα, δηλαδή οι άνθρωποι μου έλεγαν "αυτά τα πράγματα δε γίνονται στην Ελλάδα" και "τί είναι αυτά;". Με τη μεσολάβηση του εξωτερικού, αυτό έγινε στη συνέχεια μυθιστόρημα και κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Κέδρος, αλλά το σενάριο δε μπόρεσε να 'βρεί' σκηνοθέτη και έτσι κατάλαβα οτι πρέπει ότι αυτά τα πράγματα πρέπει να τα πάρω με κάποιο τρόπο στα χέρια μου, γιατί ήταν πάρα πολύ δύσκολο να βρεθούν συνεργάτες. Κλείστηκα τότε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα σε ένα σπίτι που είχα στου Ψυρρή, όπου κυριολεκτικά έμαθα όλα τα τεχνικά μέσα γύρω από το σινεμά, από το Α ως το Ω. Και κάπως έτσι.. προέκυψε η σκηνοθεσια.

Θεωρείτε, δηλαδή, ότι υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία στο λογοτεχνικό χώρο απ' ότι στον κινηματογραφικό;

Στο λογοτεχνικό χώρο είσαι αντιμέτωπος με τον εαυτό σου, για να γράψεις ένα έργο. Στον κινηματογράφο ή στο θέατρο, τα πράγματα είναι συλλογικά, θα πρέπει να συνεργαστείς με ανθρώπους για να το κάνεις. Το θέμα είναι ότι όταν είσαι δημιουργός, βλέπεις τον κόσμο μέσα από το δικό σου παράθυρο και είναι πάρα πολύ δύσκολο να βρεις αθρώπους που να είναι κοντά στο δικό σου βλέμμα ή ανθρώπους που θέλουν να σε βοηθήσουν, ώστε αυτό που βλέπεις μέσα από το δικό σου παράθυρο να γίνει πραγματικότητα. Ξέρετε, οι άνθρωποι έχουν πάρα πολύ μεγάλο εγωισμό και, κυρίως, έχει φύγει ­όσο περνάει ο καιρός­ η έννοια της ελληλεγγύης και η έννοια της πίστης απέναντι στους δημιουργούς. Παλιά, δηλαδή, ένας δημιουργός όταν αποδείκνυε το έργο του, είχε ομάδες ανθρώπων, οι οποίοι πραγματικά θα έδιναν και τον εαυτό τους προκειμένου αυτό το έργο να γίνει, να μείνει και να βοηθήσει όσο περισσότερους ανθρώπους μπορεί. Σήμερα ένας δημιουργός είναι απόλυτα απομονωμένος. Παλεύει απίστευτα μόνος του σε ένα σύστημα πραγμάτων που, φυσικά, είναι εναντίον του. 

Πως προέκυψε η συνεργασία με την εταιρία παραγωγής του Λαρς Φον Τριερ;

Εγώ είχα κάνει τη δεύτερη ταινία , το "Last porn movie", το οποίον προβαλλόταν στη Θεσσαλονίκη. Εκεί κυριολεκτικά ήρθαν οι συνεργάτες της Centropa και είδαν την ταινία μου μέσα από τον παραγωγό μου το Γρηγόρη τον Αθανασίου που τους την σύστησε και τους πρότεινα ένα σενάριο που ήταν οι "Μικρές Ελευθερίες" και, κυριολεκτικά, έχοντας δει την προηγούμενη ταινία μου και διαβάζοντας το νέο σενάριό μου, προέκυψε η συνεργασία μας.

Όταν είδα την "Ανταρσία της κόκκινης Μαρίας" και τις "Μικρές Ελευθερίες" σοκαρίστηκα με την ερμηνεία του Αντώνη Παπαδόπουλου. Αλήθεια, πώς προέκυψε η συνεργασία σας;

Ο Παπαδόπουλος έχει μια μεγάλη ιστορία. Ήταν το αγαπημένο παιδί του Κουν όταν ήταν μικρός και ήταν από τη βασική ομάδα των ανθρώπων που ήταν μέσα στο Πολυτεχνείο εκείνη τη νύχτα..Τα πόδια του είναι γεμάτα σφαίρες διότι φεύγοντας από το Πολυτεχνείο, τα τανκς τους πήραν από πίσω και τους πυροβολούσαν μέχρι τα Εξάρχεια. Διέκοψε για πολύ μεγάλο χρονικο διάστημα αυτή την πορεία μετά τον Κουν και ξαναδέχτηκε να παίξει μονο με μένα. Είναι ένας άνθρωπος που γνώρισα εγώ προσωπικά στα Εξάρχεια και ανήκει στους μόνιμους συνεργάτες μου.

Και μετά το σινεμά, ήρ θε το θέατρο και συγκεκριμένα η θεατρική παράσταση "Suck!" στο θέατρο Λύχνος. Αλήθεια, το θέατρο πώς προέκυψε;

Το θεατρικό στηρίζεται επίσης σε δικό μου κείμενο. Εδώ ίσως φανώ πιο σκληρός, αλλά μου αρέσει να είμαι πολύ ειλικρινής. Εγώ είμαι ένας άνθρωπος που έχει δει πάρα πολύ θέατρο. Οι δικές μου αναφορές είναι σκηνοθέτες όπως ο Κάντορ, ο Γκρουνμπεργκ, ο Βασίλιεφ, ο Στάιν. Στην Ελλάδα δυστυχώς ζούμε πάρα πολύ πίσω. Βλέπετε, δηλαδή, ότι φέρνουμε θεάματα και σκηνοθέτες, οι οποίοι μεσουράνησαν πριν 40 χρόνια και εμείς τους μαθαίνουμε σήμερα. Ανάλογα, λοιπόν, ακόμα και αυτό που λέμε σύγχρονο πρωτοποριακό θέατρο, κατά βάση, απ' ότι έχω δει, στηρίζεται εκεί. Προσπαθεί κατά κάποιον τρόπο να αντλήσει από πράγματα που θεωρεί σύχρονα, τα οποία όμως έχουν γίνει πριν 40 και 50 χρόνια. Έχοντας γράψει εγώ ήδη το "Suck!" θεωρώ ότι μιας και ζούμε σε πολύ δύσκολες και ύπουλες εποχές, ίσως ήρθε η ώρα σε αυτό τον τρόπο να κάνουμε ένα cocoon γύρω από το θέατρο. Εγώ θεωρώ ότι από την Ελλάδα πέρασαν σπουδαίοι σκηνοθέτες. Ο Κουν ήταν σπουδαίος σκηνοθέτης, ο Βολανάκης, ο Τερζόπουλος... Στη σύγχρονη γενιά όμως μας λείπουν αυτά τα πράγματα, ένα υπόγειο θέατρο τέχνης. Αισθάνθηκα λοιπόν πολύ έντονα την ανάγκη να αρχίσω να φτιάχνω σιγά ­ σιγά ένα cocoon συνεργατών, ώστε να  μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μια βάση, γύρω από την οποία θα μιλήσουμε για το θέατρο, θα κάνουμε θέατρο. Και το "Suck!" είναι η αρχή.

Σχετικά με την παράσταση "Suck!", να περιμένουμε κάτι τοσο avant garde και 'γκροτέσκο' όσο οι ταινίες σας;

Είναι κάτι πάρα πολύ φρέσκο και πάρα πολύ σημερινό. Στην ουσία εγώ πιστεύω ότι αν ο 20ος αιώνας ήταν ο αιώνας της νεύρωσης, ο 21ος θα είναι ο αιώνας της ψύχωσης. Βλέπουμε ότι οι άνθρωποι φτιάχνουν μια ζωή πιστεύοντας ότι είναι ένας εαυτός, όμως ο εαυτός έχει μείνει πολλές δεκαετίες πίσω και μέσα από τις άμυνές τους και τον τρόπο που θα αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της ζωής, ήδη ζουν με έναν άλλον εαυτό που δεν είναι ο δικός τους. Δυστυχώς, δεν μπορούν να το αντιληφθούν αυτό και έτσι έχουμε αρχίσει να βλέπουμε ήδη ψυχωσικά φαινόμενα: Βλέπουμε πολιτικούς ηγέτες στον πλανήτη να μιλούν σιγά σιγά για πράγματα που παλιά θα ήταν αδιανόητο. Βλέπουμε θρησκευτικούς ηγέτες να ξεφεύγουν, βλέπουμε μάζες ανθρώπων να ακολουθούν πρόσωπα, πράγματα πάρα πολύ επικίνδυνα. Μην ξεχνάμε το ναζισμό... Ο ναζισμός στηρίχθηκε σε ένα παράδοξο. Ένας λαός μορφωμένος όπως οι Γερμανοί, κατά βάση ξανθός, λευκός με γαλανά μάτια ακολούθησε έναν ηγέτη που μιλούσε για μια άρια φυλή και ήταν κοντός, μελαχροινός και με μουστάκι. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της ψυχολογίας των μαζών και του πώς μπορεί αυτό το πράγμα να ξεφύγει. Νομίζω ότι μπαίνουμε σε τέτοιες εποχές και το "Suck!" παρ' ότι στην ουσία μιλάει για μια πορνοταινία, θα φανεί παράδοξο, έχει όμως πολιτικές στάσεις και γι' αυτό είναι μαύρη κωμωδία και γελάς. Διότι, βλέπεις ότι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, τελικά η πολιτική, η κοινωνία, η ηθική με την καλή έννοια και τόσα άλλα πράγματα έχουν καταλήξει εκεί. Έχουμε να κάνουμε δηλαδή με τρεις ανθρώπους, που ζουν σε ένα περιβάλλον που θεωρούν δικό τους, τον εαυτό τους, δεν είναι όμως και έτσι δε μπορούν να συνεννοηθούν. Και ο καθένας λέει τα δικά του και απευθύνεται στον άλλον, χωρίς να μπορεί να ακούσει ο ένας τον άλλον.

Οι πρωταγωνιστές της παράστασης ήταν ήδη συνεργάτες σας ή πρόκειται για "νέο αίμα";

Είναι νέα παιδιά. Ο ένας είναι ο Άγγελος ο Βαλέρας που πρωταγωνιστεί και στην ταινία μου "Αγάπη, Αγάπη, Αγάπη" και είναι η πρώτη του φορά στο θέατρο, ο δεύτερος είναι ο Αντώνης ο Σπίνουλας, με τον οποίο προσπαθήσαμε πολλές φορές να συναντηθούμε μέσα στις δεκαετίες αλλά δεν τα καταφέραμε και τώρα ήρθε η στιγμή και ο άλλος είναι ο Νικόλας Πανταζής. Προτίμησα να στηριχθώ σε μια νέα γενιά ανθρώπων γιατί αυτό που έχω ανάγκη, είναι να καταφέρουμε σιγά σιγά να δημιουργήσουμε αυτό το υπόγειο τέχνης που λείπει πάρα πολύ απ' αυτό τον τόπο.

Ποια είναι η γνώμη σας για την κατάσταση που επικρατεί στη θεατρική σκηνή της Ελλάδας αυτή την περίοδο ;

Προσωπικά έχω πολύ μεγάλη απορία σχετικά με το θέατρο. Ξέρω ότι σε σχέση με τις άλλες τέχνες, το θέατρο πάει καλά στην Ελλάδα. Γενικά υπάρχει κίνηση. Δεν ξέρω όμως τί εννοούν καλά και σε τί. Είμαι πολύ περίεργος να δώ αν αυτό το εγχείρημα ­που για μένα έχει πολύ μεγάλη σημασία και θέλω να κάνω, να διαμορφώσω δηλαδή έναν πυρήνα γύρω από αυτο που θεωρώ αναφορά σε ένα πραγματικά σύχρονο θέατρο, πρωτοποριακο­ αν η Ελλάδα έχει τη διάθεση να δει κάτι τέτοιο. Με τις ταινίες έχω ανακαλύψει ότι δεν έχει τέτοια διάθεση. 

Ποια είναι η αίσθηση που έχετε για το λεγόμενο "νέο ελληνικό κινηματογραφικο κύμα" και την αναγνώρισή του στο εξωτερικό σε σχέση με την εγχώρια αναγνώρισή του;

Ειδικά στην περίπτωσή μου υπάρχουν διφορούμενες απόψεις. Μια μερίδα διεθνών δημοσιογράφων οι οποίοι λένε κατά λέξη ότι είμαι ο πατέρας του new weird wave cinema, ότι εγώ το ξεκίνησα αυτό το πράγμα με το "Uncut family" το 2003 και υπάρχει και μια άλλη μερίδα που λέει ότι εγώ δεν έχω καμία σχέση με αυτό το νέο κύμα και το έργο μου δεν έχει καμία αναφορά σε άλλους κινηματογραφιστές και είναι εντελώς πρωτότυπο και δικό μου. Με αυτή την έννοια δε μπορώ να απαντήσω για μένα. Μπορώ όμως να πω ότι διατηρώ τους φόβους μου, επειδή είμαι ένας άνθρωπος που και έχει ζήσει στο εξωτερικό και ξέρει κατά κάποιον τρόπο πώς κινείται η διεθνής κινηματογραφική κοινότητα, γνωρίζω ότι κατά καιρούς δημιουργούν κάποιες μόδες. Βλέπουμε ότι τα φεστιβάλ κατά καιρούς δημιουργούν μόδα γύρω από το σινεμά της Αργεντινής, μετά γύρω από το σινεμά του Μεξικό, πρίν της Δανίας, μετά της Ρουμανίας. Όταν όμως τελειώσει αυτή η μόδα, παίρνουν αυτή την εθνική κινηματογραφία και κυριολεκτικά την πετάνε στα σκουπίδια και πάνε στην επόμενη. Φοβάμαι λοιπόν οτι στη δική μας περίπτωση, επειδή αυτό το πράγμα εξελίχθηκε εκρηκτικά, είδαμε πάρα πολλούς νέους σκηνοθέτες να βρίσκονται σε πολύ μεγάλα φεστιβάλ ο ένας μετά τον άλλον, μερικές φορές αυτά τα πράγματα μπορεί να είναι επικίνδυνα.

Παίζουν βέβαια ουσιαστικό ρόλο και οι δημόσιες σχέσεις σε όλο αυτό..

Σκοπός όταν κάνουμε μια ταινία, δεν είναι να μείνει μια φωτογραφία από το κόκκινο χαλί, αλλά να μείνει η ίδια η ταινία. Και η τέχνη είναι ένα πολύ άγριο πράγμα. Ζούμε σε ένα κόσμο που ό,τι γίνεται είναι επειδή οι άνθρωποι δε μπορούν να ξεπεράσουν την έννοια της θνητότητας. Κανείς δεν πιστεύει ότι είναι θνητός. Όλοι πιστεύουν ότι θα αρρωστήσουν και θα πεθάνουν οι άλλοι. Η τέχνη είναι αυτή που ζει. Η πραγματική τέχνη δεν πεθαίνει. Ξεπερνά την έννοια της θνητότητας. Γι'αυτό είναι τόσο δύσκολο, γιατί δημιουργεί τόσο μεγάλες εντάσεις. Η γνώμη μου λοιπόν για αυτό το σινεμά είναι ότι άν έχει διαχρονική αξία, οι εκπρόσωποί του σίγουρα θα επιβιώσουν μέσα στο χρόνο. Για να επιβιώσουν όμως, θα πρέπει το έργο τους από αυτό που λέγεται σήμερα weird ή πρωτοπορριακό, να λέγεται αύριο κλασικό. Το πραγματικά πρωτοποριακό είναι αυτό που στη συνέχεια έγινε κλασικό.

Η νέα σας πολυαναμενόμενη ταινία "Αγάπη, Αγάπη, Αγάπη" σε τί στάδιο βρίσκεται;

Έχει ολοκληρωθεί και ξεκινάει το ταξίδι της στο εξωτερικό. Θα περιμένουμε να γίνει η διεθνής της πρεμιέρα εκεί που θα κρίνουμε ότι είναι το πλέον κατάλληλο μέρος για να γίνει και μετά θα ακολουθήσει η ελληνική της πρεμιέρα. 

Πείτε μας για το επόμενο project σας, το "Frankenstein Rec"..

Πρόκειται για ένα έργο που βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστορημά μου, που εκδόθηκε σε Αμερική, Αγγλία και Ελλάδα, αλλά είναι ένα πρότζεκτ που χρειάζεται πάρα πολλά χρήματα. Έχει τον Στίβεν Μπέρκοφ, τον Σιγκέρου Ουμεμπαγιάσι (έναν άνθρωπο που είναι πάρα πολύ δύσκολο να πει το ναί, αλλά του άρεσε πάρα πολύ το σενάριο, έναν άνθρωπο κορυφαίο στη μουσική που έχει κάνει τη μουσική για το "2046", την "Ερωτική Επιθυμία", τα "Ιπτάμενα Στιλέτα"), έχουμε τον Παναγιώτη το Ράππα στα special effects που είναι ο συνεργάτης του Σπίλμπεργκ στα Amblin­Universal Studios. Μαζεύουμε μια ομάδα από πολύ σημαντικούς ανθρώπους για να ενισχύσουν αυτό το πράγμα που όμως, για να γίνει, χρειάζεται χρήματα και προσπαθούμε να κλείσουμε το μπάτζετ. Δυστυχώς πέσαμε πάνω στην κρίση και εκεί υπάρχουν πάρα πολύ μεγάλα προβλήματα που ο κόσμος αγνοεί. Για παράδειγμα, όταν είναι να υπογράψεις ένα διεθνές συμβόλαιο, μία από τις ρήτρες που επιβάλλονται από το διεθνή νόμο, λέει ότι σε περίπτωση που μια χώρα μπει σε πόλεμο, καταρρεύσει οικονομικά ή οι τράπεζές της κλείσουν, τα λεφτά που έχεις πάρει για την ταινία, δεν είσαι υποχρεωμένος να τα επιστρέψεις πίσω. Οπότε εκεί έχουμε πάρα πολύ μεγάλο πρόβλημα με τους χρηματοδότες μας, λόγω της κατάστασης στη χώρα μας. Κι εκεί έχει κολλήσει κατά κάποιον τρόπο το πρότζεκτ. Φυσικά θα συνεχίσουμε να το στηρίζουμε.

Τί ρόλο παίζει το soundtrack στις ταινίες σας;

Γενικά είμαι άνθρωπος τον άκρων. Όταν ο Ουμεμπαγιάσι είδε τις "Μικρές Ελευθερίες" έπαθε σόκ επειδή δεν υπάρχει μουσική. Ακολούθησα το δόγμα και είπα δε θα βάλω μουσική. Αντίθετα, η "Ανταρσία της κόκκινης Μαρίας" είναι μια ταινία πλημμυρισμένη στη μουσική. Θεωρώ ότι εάν μέσα στο παράθυρο από το οποίο βλέπω τον κόσμο συμμετέχει και η μουσική, για μένα πρέπει να συμμετέχει ολόκληρη. Η ίδια η ταινία είναι μια παρτιτούρα. Μην ξεχνάτε ότι ο κινηματογράφος συνδυάζει όλες τις τέχνες μαζί. Με αυτή την έννοια και οι δικές μου ταινίες λειτουργούν σαν παρτιτούρα, άρα και η μουσική όταν υπάρχει, παίζει καθοριστικό ρόλο.

Στις ταινίες μιλάτε πολύ για το ρατσισμό σε κάθε του έκφανση και την έννοια της διαφορετικότητας. Νομίζω ότι τελευταία έχουμε αρχίσει να πηγαίνουμε όλο και πιο πίσω σε αυτό τον τομέα;

Είμαστε σε μια εποχή που η τεχνολογία ανθίζει, αλλά ο πολιτισμός μπαίνει σε μεσαίωνα. Δυστυχώς αυτά τα πράγματα έχουν κύκλους αιώνων. Θα χρειαστεί να συνεχίσουμε να μπαίνουμε σε αυτό το μεσαίωνα, να οδηγηθούμε στα βάθη του και μετά να περάσουμε προς την αναγέννηση και το διαφωτισμό. Αυτό θα κρατήσει πάρα πολύ καιρό. Όταν ο πολιτισμός νοσεί, ό,τι έχει σχέση με τον πολιτισμό θα θα εκλίπει και θα έχουμε φαινόμενα βίας. Η γνώμη μου εξ'αρχής ήταν ότι ο πολιτισμός είναι μια επινόηση που ήρθε πάρα πολύ νωρίς. Δεν έχει σημασία αν τον επινόησαν κάποιοι άνθρωποι, κάποιοι άλλοι τον κατανόησαν και κάποιοι τον εξέλιξαν. Αν ο πολιτισμός δεν γίνει κατανοητός από το σύνολο του πληθυσμού, δεν θα μπορέσουμε να ζήσουμε σε συνθήκες πολιτισμού. Άρα, πιστεύω ακράδαντα ότι αυτό που συνεχίζει να επικρατεί είναι τα ένστικτα των ανθρώπων και όχι οι μεγάλες αξίες του πολιτισμού. Αυτό που κατάφερε να αλλάξει έως τώρα ο πολιτισμός, είναι μερικά πράγματα στην καθημερινότητα. Όσο επικρατούν τα ένστικτα, η δικαιοσύνη με τη μεγάλη έννοια, η ελευθερία, η διαφορετικότητα, όλα όσα πρεσβεύει ο πολιτισμός, δεν θα μπορέσουν να ανθίσουν. Θα έχουμε κατά καιρούς αναλαμπές που θα φτάνουν μόνο ως ένα σημείο. Και θα ξαναμπαίνουμε σε μεσαίωνες. Θα γυρίζουμε δηλαδή γύρω από ένα φαύλο κύκλο, μέχρι η ανθρωπότητα να εξελιχθεί τόσο , ώστε να μπορέσει να κατανοήσει ότι είναι καταδικασμένη στον πολιτισμό. Χωρίς αυτόν, δε θα τα καταφέρουμε. 

Ο Κώστας Ζάπας σκηνοθετεί την παράσταση "Suck!", μια μαύρη κωμωδία που προβάλλεται στο θέατρο Λύχνος στο Γκάζι κάθε Τετάρτη, Πέμπτή, Παρασκευή και Σάββατο βράδυ.

 

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

imaginary, από την Spentzos imaginary, από την Spentzos