Eξόριστος

Ο Τζαφέρ είναι ένας χημικός μηχανικός σε φαρμακευτική εταιρεία. Κατάγεται από το Κόσοβο και ζει στη Γερμανία με τη Γερμανίδα σύζυγό του Νόρα και τα τρία τους παιδιά. Έχει μια καλή δουλειά και ένα ωραίο σπίτι, διατηρώντας ωστόσο μια απόσταση από την οικογένεια της συζύγου του πιστεύοντας ότι ποτέ δεν έχει γίνει αποδεκτός. Μια μέρα επιστρέφοντας από το γραφείο, ανακαλύπτει ένα νεκρό ποντίκι στην πόρτα του κήπου του. Αυτή είναι η αρχή μιας σειράς από γεγονότα που θα τον οδηγήσουν στη συνειδητοποίηση της θέσης του στη γερμανική κοινωνία, αλλά και στην ίδια την οικογένειά του, ξετυλίγοντας ταυτόχρονα και τη δική του «κρυφή» ζωή και τον χαρακτήρα του.

H καλύτερη ταινία του φεστιβάλ στο Σαράγιεβο και η επίσημη πρόταση του Κόσοβου για το Όσκαρ Διεθνούς φιλμ, είναι ένα δράμα για την διάκριση και τον φυλετικό ρατσισμό στην αποδοχή από τον περίγυρο, ντυμένο εύστοχα και προσεγμένα με τον μανδύα του θρίλερ που όμως δεν ισορροπεί εξίσου καλά με την μαύρη κωμωδία: όταν προσπαθεί να δώσει ανάλογες νότες, εκεί μοιάζει ξεκούρδιστο και αδούλευτο. 

Ο Κοσοβάρος χημικός μηχανικός βιώνει στο πετσί του τον ρατσισμό της διπλανής πόρτας στην εργασία του, ή μήπως υπερβάλει και είναι παρανοϊκός; Η μειωτική συμπεριφορά των συναδέλφων του τον πληγώνει και τον καθορίζει. Γίνεται καχύποπτος, επιθετικός και πλέον δυσκολεύεται να διακρίνει την πραγματικότητα από την παράνοια, μεταφέρει τα νεύρα και στο σπίτι του, η γυναίκα του τον θεωρεί υπερβολικό, με την Σάντρα Χούλερ να είναι όπως πάντα σχεδόν άψογη σε έναν ρόλο καθαρά δεύτερ και υποστηρικτικό, χωρίς όμως το σεναρίο να την στηρίζει εξίσου ώστε να λάμψει. .

Ο σκηνοθέτης Βισάρ Μορίνα καταφέρνει να χτίσει οπτικά μια ατμόσφαιρα απειλής, ένα πραγματικό θρίλερ στους διαδρόμους του γραφείου που διασχίζει ξανά και ξανά ο πρωταγωνιστής του, με τον διευθυντή φωτογραφίας να κάνει πραγματικά εξαιρετική σουλειά στους φωτισμούς και τις φωτοσκιάσεις, δημιουργώντας στον θεατή μια στενόχωρη αίσθηση. Μια αίσθηση που επιτείνει ο Μισέλ Ματίσεβιτς, ο οποίος στις σιωπές του είναι καταπληκτικός. 

Η ταινία όμως υπερτονίζει την παράμετρο της τρέλας και της παράνοιας, μια αμφισημία που κάποια στιγμή αποπροσανατολίζει, το παρακάνει με τις φάρσες με τα νεκρά ποντίκια, είναι αδέξια στημένη στις καταστάσεις μαύριου χιούμορ που προσπαθεί να εντάξει αρμονικά στο σύνολο της αφήγησης (και δεν τα καταφέρνει), από την άλλη μου άρεσε που δεν απεικονίζει τον πρωταγωνιστή του αθώο, αλλά έναν άνθρωπο με αρκετά κόμπλεξ που προσπαθεί να εδραιώσει την θέση του στο περιβάλλον του επιδεικνύοντας και ο ίδιος συμπεριφοράς στα όρια του ρατσιστικού. Προσωποποιεί την παράνοιά του στο αφεντικό του, δεν είναι πιστός στην σύζυγό του την οποία ειρωνεύεται για τον θηλασμό, προσπαθεί να αποδείξει ότι ικανός στην οικογένειά και την δουλειά του, αλλά μάλλον προσπαθεί να αποδείξει ότι καλός σαν Γερμανός. Μια ανατομία του ανδρικού ψυχισμού με ατέλειες, αλλά με έντονες και εύστοχες στιγμές. 

Σημείωμα του σκηνοθέτη:

Πιστεύω ότι οι διενέξεις θα συνεχίζονται όσο κρίνουμε τους ανθρώπους με βάση έτοιμα σχήματα. Ο ρατσισμός και ο σεξισμός, γιατί νομίζω έχουν πολλά κοινά σημεία, οδηγούν το άτομο να πιστεύει ότι δεν έχει σημασία η προσωπικότητά του. Η συνέπεια αυτού είναι ότι συχνά τα θύματα υιοθετούν αυτό τον τρόπο σκέψης σαν να είναι ένας ιός. Περνάει στα κόκαλα κάποιου. Το θύμα τότε βλέπει τα πράγματα και δρα σαν να ανήκει σε μια κατώτερη τάξη. Τουλάχιστον αυτό έχω παρατηρήσει και είναι επίπονο να το βλέπεις. Κάποιοι αντιδρούν επιθετικά, κάποιοι είναι πιο παθητικοί. Ή ακόμα χειρότερα ο ρατσιστικός τρόπος σκέψης μεταφέρεται προς άλλες ομάδες που βρίσκονται σε ακόμα χειρότερη θέση.

Όσον αφορά στον ήρωα της ταινίας, πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος, ακόμα και οι ντόπιοι, μπορούν να καταλήξουν όπως αυτός. Δεν χρειάζεται να έχεις φύγει από το χωριό σου ή την πατρίδα σου για να το κατανοήσεις αυτό. Το γεγονός ότι ο Τζαφέρ γεννήθηκε κάπου αλλού το κάνει πιο άμεσο και απτό για τον ίδιο, αλλά είναι η ίδια εμπειρία.

Θεωρώ την ταινία ως μια έρευνα του τι σημαίνει να είσαι δυτικός. Δυτικός, όπως τον εννοεί ο Πρώτος Κόσμος, που πιστεύει ότι δίνει τον ρυθμό σε ό,τι συμβαίνει. Ίσως ακούγεται επικριτικό και είναι όντως. Αλλά δεν συμβολίζει αυτό μόνο η ταινία. Εστιάζει περισσότερο στα άτομα μέσα σε μια ομάδα. Πιστεύω ότι οι ομάδες μπορούν εύκολα να γίνουν απειλητικές. Για μένα, η ανθρώπινη πλευρά της αβεβαιότητας ενός ανθρώπου απέναντι σε μια ομάδα ήταν πολύ πιο σημαντική από μια γενικότερη κριτική της Γερμανίας. Υπάρχουν πολλά που θα μπορούσαμε να σχολιάσουμε αλλά υπάρχουν και πολλά καλά. Σε γενικές γραμμές, μου αρέσει η ζωή εδώ. Ήρθα στην Γερμανία όταν ήμουν δεκαπέντε χρονών, μου πήρε χρόνο να μάθω τη γλώσσα και να προσαρμοστώ, οπότε η ταινία ξεκίνησε από κάποια βιώματα αλλά εξελίχθηκε σε κάτι εντελώς διαφορετικό.