Aniara

Σύνοψη: Ο κυβερνήτης ενός διαστημοπλοίου που μεταφέρει κόσμο από τη Γη στον Άρη, ανακοινώνει πως το σκάφος βγήκε εκτός πορείας και θα πρέπει όλοι όσοι βρίσκονται μέσα να ζήσουν καθημερινή λούπα για 2 χρόνια, όταν και θα εμφανιστεί το σκάφος που θα τους σώσει.

Άποψη: Η καραντίνα και η πανδημία έφερε στην επιφάνεια πολλά προβλήματα και παθογένειες της κοινωνίας αλλά δημιούργησε και καινούργια. Ένα από αυτά αφορά το ζήτημα του εγκλεισμού, της συντριπτικής για τον ανθρώπινο ψυχισμό λούπα της καθημερινότητας που επαναλαμβάνεται μονότονα δίχως παραλλαγές και φυσικά η συνειδητοποίηση του πόσο ανήμποροι είμαστε και πόσο δεν εξαρτώνται όλα από εμάς, ακόμα και αν μας αφορούν.

Αυτή θα μπορούσε να είναι και η σύνοψη των στοχασμών της σουηδικής ταινίας επιστημονικής φαντασίας, Aniara, που γυρίστηκε προ κορωνοϊού, το 2018, βασισμένη στο ομώνυμο δυστοπικό ποίημα του νομπελίστα Harry Martinson και στην όπερα που εμπνεύστηκε από το ποίημα το 1959. Το ποίημα και η όπερα δημιουργήθηκαν σε μια εποχή-50s-ακμής του Ψυχρού Πολέμου και εκτόνωσής του στα άστρα με τον Πόλεμο των Άστρων, όχι του George Lucas, αλλά τον πραγματικό, για ποιος θα φτάσει πρώτος στο διάστημα, στην Σελήνη και ούτω καθεξής, κάτι που γινόταν την επόμενη δεκαετία.

Η ταινία των Pella Kagerman και Hugo Lilja έρχεται σε μια εποχή που παρατηρείται μια ακμή του είδους ταινιών και σειρών αμφισβήτησης της ισχύος και της εξουσίας ανθρώπων με προνόμια και κάποια κοινωνική δύναμη. Όλο και συχνότερα βλέπουμε ταινίες-σειρές με ευκατάστατους ή έστω μεσοαστούς που ζουν μια οκ ζωή, που βρίσκονται σε ένα ειδυλλιακό θέρετρο (Old), σε ένα τρένο (Snowpiercer), διαστημόπλοιο (Aniara), σκάφος (Triangle of Sadness), όπου όλα ανατρέπονται, οι ταξικές ανισότητες προκαλούν ρωγμές και οι άνθρωποι παγιδεύονται στον ίδιο τον κατασκευασμένο παράδεισό τους.

Το Aniara μιλάει για την ασφυξία, την μονοτονία, τον φόβο και τον θάνατο, την απώλεια της συνείδησης και της αυτοεξάρτησης που θα έλεγε ο Μπουκάι. Τίθεται το ζήτημα του χρόνου και της διαχείρισής του, το πώς η σχέση μας με αυτόν μπορεί να μας αλλοιώσει ή και φθείρει. Όλη η συζήτηση και η αναζήτηση πυροδοτείται από αυτό τον εγκλεισμό στο σκάφος που θα τους «έσωζε» και θα τους μετέφερε από την ρημαγμένη και σχεδόν κατεστραμμένη Γη μέσα σε τρεις εβδομάδες με το υπερπολυτελές διαστημόπλοιο στον Άρη, που όσο περνά ο καιρός μοιάζει ακόμα πιο απλησίαστος. Το σενάριο φέρνει στο προσκήνιο αρκετά ζητήματα αλλά μένει ξεκρέμαστο.

Ένα υπαρξιακό sci-fi που όμως δεν έχει την δυναμική ενός Κιούμπρικ (2001: Οδύσσεια του Διαστήματος) ή ενός Ταρκόφσκι (Solaris). Για να θυμηθούμε τον Lucas που τον αναφέραμε και νωρίτερα, είχε πει κάποτε «Μου αρέσει να διηγούμαι μια ταινία με εικόνες, όχι με λόγια. Τα λόγια δεν ανήκουν στο σινεμά». Οι ταινίες του Ταρκόφσκι και του Κιούμπρικ πέτυχαν ένα είδος σκεπτόμενου sci fi, ακριβώς επειδή δεν θυσίασαν το σκηνοθετικό, οπτικό αποτέλεσμα για να πουν πολλά πράγματα με λόγια, αν και το οπτικό αποτέλεσμα στηρίχτηκε σε ιδέες και απόψεις που απλώς δεν σπαταλήθηκαν σε πολλούς διαλόγους και λέξεις.

Το Aniara μοιάζει μεγαλεπήβολο και ενδιαφέρον, αλλά οπτικά φαντάζει περισσότερο με εικαστικό έργο video art και λιγότερο με κινηματογραφική ταινία και σεναριακά αναλώνεται στο να «μιλήσει» τις ιδέες αντί να τις υπονοήσει δια των εικόνων.

Σε συνδυασμό με το ότι το κάθε κεφάλαιο προέρχεται από διαφορετικό κινηματογραφικό πλανήτη, άλλο κεφάλαιο αναδεικνύει τους κοινωνικούς παράγοντες, άλλο το sublime του διαστήματος, άλλο προβοκάρει με όργια που θυμίζουν το Midsommar, εν τέλει το Aniara υποκύπτει στα τραύματά του, παρά τα εντυπωσιακά εφέ και τις φωτογραφικά εξαιρετικές εικόνες του, με τρομερή χρήση των χρωμάτων.