Έρευνα: Η επόμενη ημέρα του ελληνικού σινεμά - Οι δημιουργοί, μέρος 2ο

Με λαχτάρα και αγωνία περιμένουμε όλοι οι σινεφίλ την 1η Ιουνίου. Την ημέρα που θα ανοίξουν οι θερινοί κινηματογράφοι μετά από 2,5 γεμάτους μήνες παύσης των ελληνικών σινεμά. Λαχτάρα για να απολαύσουμε ξανά σινεφιλική μαγεία στην μεγάλη οθόνη. Αγωνία για να δούμε πόσες αίθουσες θα τα καταφέρουν τελικά. 

Βέβαια, 1η Ιουνίου είναι Δευτέρα, αλλά αυτό θα προτιμήσω να το αφήσω ασχολίαστο σε αυτό το post.

Η έρευνα του MOVE IT για να σκιαγραφηθεί αυτή η επόμενη ημέρα του ελληνικού κινηματογράφου, συνεχίζεται. Διαβάζεται και συζητιέται.

Οι απόψεις των αιθουσαρχών.

Οι απόψεις των διανομέων. 

Τον λόγο παίρνουν οι δημιουργοί, οι σκηνοθέτες, οι σεναριογράφοι και οι παραγωγοί. Οι άνθρωποι που θα κληθούν να κρατήσουν το καλλιτεχνικό τους όραμα ζωντανό και αρτιμελές, έχοντας να αντιμετωπίσουν μια απρόσμενη διαφορετικότητα. Θα ακολουθήσει και 3ο μέρος. 

Οι απόψεις των δημιουργών - Μέρος 1ο

Νίκος Labot (H δουλειά της, Ο σκύλος)

Τους τελευταίους μήνες συζητούσα με φίλους συναδέλφους και λέγαμε ότι έχουν αρχίσει να κινούνται κάπως τα πράγματα κι ότι επιτέλους παίρνουμε μιαν ανάσα από την θλιβερή πολυετή οικονομική κρίση που γονάτισε πολύ κόσμο. Ήμουν μάλιστα στην προετοιμασία μιας παραγωγής όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε το lockdown (5-6 μέρες πριν το γύρισμα). Όλα ξαφνικά σταμάτησαν (καλώς) και εννοείται δεν πήρα κανένα επίδομα, μιας και είχα κλείσει τα χαρτιά μου, όπως πολλοί άλλοι, για να μην πληρώνω τα 650αρια (φόρο επιτηδεύματος) που πληρώνα κατα την διάρκεια της κρίσης.

Δεν θρέφω μεγάλες ελπίδες για το πως θα χειριστεί η κυβέρνηση την κατάσταση από εδώ και πέρα. Όπως έχουμε συνηθίσει σε αυτόν τον τόπο, από όλες τις κυβερνήσεις που θυμάμαι, η τέχνη και γενικά ο σύγχρονος πολιτισμός θεωρείται πολυτέλεια ή χόμπι και  διασκέδαση και τίποτε παραπάνω. Το χειρότερο είναι ότι αυτή η ιδέα έχει περάσει και στη νοοτροπία της κοινωνίας. Οπότε δύσκολα τα βλέπω τα πράγματα. Πού να καταλάβουν ότι η επένδυση στις τέχνες και στα γράμματα είναι ο βατήρας για να κάνουμε ένα μικρό ή μεγάλο βήμα ως κοινωνία τόσο σε πολιτιστικό-κοινωνικό επίπεδο όσο και σε οικονομικό. Πού να καταλάβουν ότι σε αυτήν την χώρα θα μπορούσαμε να «εξάγουμε» πέρα από τον αρχαιολογικό/μουσειακό πολιτισμό, πέρα από τον ήλιο και την θάλασσα, θα μπορούσαμε να παράγουμε και να εξάγουμε μια «βαριά βιομηχανία» στις τέχνες και στην περίπτωση μας στον κινηματογράφο... Στο σινεμά για παράδειγμα θα μπορούσαμε να είμαστε από τις πρώτες δυνάμεις στα βαλκάνια. Διαθέτουμε εξαιρετικούς δημιουργικούς συντελεστές και τεχνικούς με knowhow και φυσικά διαθέτουμε ένα φυσικό περιβάλλον που είναι πόλος έλξης για πολλές ξένες παραγωγές. Τα παραδείγματα πολλών ελληνικών παραγωγών και συμπαραγωγών που έχουν διακριθεί στα μεγαλύτερα διεθνή φεστιβάλ εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία το αποδεικνύουν περίτρανα. 

Αναμφισβήτητα οι δυσκολίες είναι πολλές μέχρις ώτου σταθούμε στα πόδια μας. Όμως αν κάνουμε σωστά βήματα, ως υπεύθυνη πολιτεία (που αμφιβάλλω αλλά μένει να αποδειχτεί στο άμεσο μέλλον) και ως υπεύθυνοι άνθρωποι (που έχει αποδειχτεί την περίοδο της πανδημίας), μπορούμε σιγά σιγά να περάσουμε σε φάση γυρισμάτων κινηματογραφικών ταινιών και τηλεοπτικών προιόντων. Αυτό προυποθέτει όμως να ανοίξουν επιτέλους οι εμπλεκόμενοι φορείς (ΥΠΠΟ, Υπουργείο Οικονομικών, Εργασίας, Υγείας κ.α) τα αυτιά τους και να καταλάβουν κάποια απλά και αυτονόητα πράγματα. Αυτό το διάστημα, άνθρωποι της κινηματογραφικής κοινότητας (ΕΑΚ και σωματεία του κλάδου) συζητάμε για σαφείς, καθαρές και ρεαλιστικές προτάσεις – οδηγίες (guidelines) επανέναρξης των γυρισμάτων με ασφαλείς συνθήκες. Για παράδειγμα, μια από τις κουβέντες που γίνονται είναι να γίνουν τηλεδιασκέψεις του κάθε σωματείου (ΕΣΠΕΚ, ΕΕΝ, ΕΤΕΚΤ, ΣΑΠΟΕ, ΕΔΙΚΤΕ) με μια ομάδα επιστημόνων (υπό τον κύριο Τσιόδρα), όπου και θα εξηγούνται, με συγκεκριμένες προτάσεις, οι συνθήκες ασφαλείας σε ένα κινηματογραφικό γύρισμα και στις υπόλοιπες φάσεις της παραγωγής. Τί σημαίνει αυτή η επανέναρξη από άποψη ασφάλειας και μπάτζετ και πώς μπορούν να δημιουργηθούν στην χώρα μας κατευθυντήριες γραμμές  - προσαρμοσμένες στην ελληνική πραγματικότητα - αντιστοιχες με τα παραδείγματα άλλων χωρών (βλ. Πολωνία, Δανία, Σουηδία κ.α); Για αυτό το σκοπό η ΕΑΚ έχει ήδη προτείνει στην κυβέρνηση να προσφέρει ότι αξιόλογο ανθρώπινο υλικό διαθέτει ώστε να δημιουργηθεί μια ειδική ομάδα από ανθρώπους που γνωρίζουν σε βάθος τα θέματα του σινεμά, ώστε και να μπορούν να επισπεύσουν τις παραπάνω διαδικασίες.

Τέλος πρέπει να γίνει επιτέλους η άμεση αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας του ΕΚΚ  αλλά και η επίσπευση των διαδικασιών για τις εγκρίσεις προτάσεων που εκκρεμούν έως και δύο χρόνια στο ΕΚΚ και την ΕΡΤ. Επίσης πρέπει να επιταχυνθεί η διαδικασία πληρωμής των ήδη εγκεκριμένων φακέλων cash rebate του ΕΚΟΜΕ, ώστε να τρέξουν άμεσα τα σχέδια ανάπτυξης (development), τα γυρίσματα και οι συμπαραγωγές με το εξωτερικό και άρα να υπάρχει εργασία στον οπτικοακουστικό τομέα το επόμενο διάστημα. Φυσικά πρέπει να συνεχίσει η δυναμική πορεία των ξένων παραγωγών που ετοιμάζουν να κάνουν γυρίσματα στην Ελλάδα (services).

Οι ενεργοί άνθρωποι του κινηματογράφου δεν θέλουμε να ζούμε με επιδόματα. Θέλουμε  να δουλεύουμε, να δημιουργούμε και να εκφραζόμαστε. Έως ότου γίνουν τα παραπάνω όμως, είναι σημαντική η ένταξη όλων των επαγγελματιών του σινεμά στο έκτακτο πρόγραμμα στήριξης των 800 ευρώ. Βέβαια πολύ φοβάμαι ότι όταν επανέλθουμε σε αυτήν την περιβόητη κανονικότητα οι εταιρείες παραγωγής (σε όλον τον καλλιτεχνικό κλάδο) θα ρίχνουν τις αμοιβές κατά 20-30%. Κάτι που ο απλός εργαζόμενος δεν θα μπορεί να το ελέγξει βεβαίως και σίγουρα θα χρησιμοποιείται σαν άλλοθι για να τους έρχεσαι πιο φτηνός ως εργατικό δυναμικό. Καλή μας δύναμη.

Ελίνα Ψύκου (Η αιώνια επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά, Ο γιός της Σοφίας)

Το σινεμά δεν είναι νούμερα, είναι εικόνες, λέξεις, αισθήματα, γέλια, δάκρυα, σφίξιμο στην κοιλιά και το στήθος. Το σινεμά δεν είναι λογική, είναι ορμή, πάθος, ανάγκη. Για να μπορούμε όμως να κάνουμε και να βλέπουμε σινεμά, να γίνει πραγματικότητα η ορμή και η ανάγκη και να φτιαχτούν εικόνες, λύπες και χαρές, χρειάζονται τα νούμερα και η λογική. Κι εκεί ξεκινάει η σύγκρουση. Η εσωτερική και η εξωτερική. Αυτή η ισορροπία και η επικοινωνία ανάμεσα στις εικόνες και τα νούμερα, στην ορμή και τη λογική, είναι που μπορεί να κάνει μια εθνική κινηματογραφία υγιή. Δυστυχώς αυτά τα δύο στοιχεία στην Ελλάδα δεν υπάρχουν και σίγουρα δε φταίει η πανδημία για αυτό. Από ορμή και εικόνες πάμε καλά, από νούμερα και λογική δεν σκαμπάζουμε όμως. Ακόμη και οι τεχνοκράτες του πολιτισμού, αμφιβάλλω αν έχουν δει έστω και για μία φορά στη ζωή τους τον προϋπολογισμό μιας ταινίας. Αν έχουν αντίληψη πού πάνε τα χρήματα που επενδύουν σε μια ελληνική ταινία οι κρατικοί θεσμοί (αυτοί που εποπτεύουν και αυτοί που διοικούν).

Πριν μιλήσουμε για μάσκες, γάντια, αντισηπτικά, απολυμάνσεις, κορωνοτέστ, γιατρούς, νοσοκόμες, αποστάσεις, ωράρια και παραπετάσματα, πριν κοστολογήσουμε αυτά τα νέα έξοδα που θα επωμιστεί μια ταινία εξαιτίας της πανδημίας, και πριν διαπιστώσουμε πως κάποιος πρέπει να πληρώσει τον νέο αυτό λογαριασμό, θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να κάνουμε ένα σεμινάριο, να πάρουμε μια ταινία σαν case study, να καθίσουμε όλοι μαζί, με αγάπη και κατανόηση, και να δούμε πώς διανέμονται τα χρήματα μιας παραγωγής. Τότε ίσως οι τεχνοκράτες έρθουν μπροστά σε μια έκπληξη. Ίσως συγκινηθούν από τα νούμερα. Ίσως δεν πιστεύουν στα μάτια τους όταν δουν πόσοι άνθρωποι ζουν από μία ταινία. Ίσως στεναχωρηθούν με τις τόσο χαμηλές αμοιβές για τις οποίες συχνά αναγκαζόμαστε να δουλεύουμε. Ίσως γελάσουν με ικανοποίηση όταν καταλάβουν πως ακόμη και αυτός ο κρατικός μηχανισμός χορταίνει από τα έσοδα που έχει από την παραγωγή και την κυκλοφορία μιας ταινίας.

Και ίσως λοιπόν τότε έρθουμε όλοι πιο κοντά, ίσως κάνουμε ένα βήμα ο ένας προς τον άλλο, η εικόνα στους αριθμούς και οι αριθμοί στην εικόνα, οι δημιουργοί στους τεχνοκράτες και οι τεχνοκράτες στους δημιουργούς. Δεν είμαστε αντίπαλοι, δεν είμαστε εχθροί, χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλο, ο καθένας βάζει αυτό που ξέρει, αυτό στο οποίο ίσως είναι καλός, και τότε να το θαύμα, να μια ακόμη ταινία, να ένας ακόμη θεατής... Αυτό το θαύμα χρειάζεται όμως επικοινωνία και ανοιχτά μάτια και αυτιά... Από όλους...

Δημήτρης Τζέτζας (The republic)

Νομίζω πως δεν θα κάνει σε κανέναν εντύπωση αν η πανδημία αποδειχθεί το τελευταίο καρφί στο φέρετρο του κινηματογράφου όπως τον ξέραμε. Είναι αμφίβολο ακόμα, αν οι αίθουσες θα μπορέσουν να λειτουργήσουν όπως πριν και πόσες θα καταφέρουν μακροπρόθεσμα να επιβιώσουν, όποια μέτρα και αν πάρει το κράτος. Η ψηφιακή επανάσταση που άρχισε να εδραιώνεται από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, είχε ήδη αλλάξει τα δεδομένα. Το streaming είναι πια η πρώτη επιλογή του κοινού ενώ το σινεμά περιορίζεται κυρίως στο Παρασκευοσαββατοκύριακο. Επίσης, οι ελληνικές ταινίες δεν είναι στις πρώτες προτιμήσεις του κοινού όταν πάεi στο σινεμά. Για αυτό ποντάρουν περισσότερο στα διεθνή φεστιβάλ προκειμένου να βρουν μια θέση μέσα στον ωκεανό επιλογών του σύγχρονου θεατή, οπότε είναι σημαντικό να δούμε τι θα γίνει με τα φεστιβάλ τα οποία αυτή την στιγμή αξιοποιούν το διαδίκτυο προκειμένου να διεξαχθούν. Μένει να δούμε αν αυτό το μέτρο είναι προσωρινό ή αν και αυτό θα αρχίσει να εδραιώνεται.

Πάντως όσο υπάρχουν φεστιβάλ είμαι σίγουρος ότι οι ελληνικές ταινίες θα είναι εκεί και θα συνεχίσουν να διακρίνονται. Αν καταφέρουμε να κάνουμε καλλιτεχνικές ταινίες μικρού προϋπολογισμού που μπορούν να δώσουν κίνητρο στους κινηματογραφόφιλους να τις δουν είτε στο σπίτι είτε στην αίθουσα, το ελληνικό σινεμά θα δυναμώσει. Κάτι που επίσης δεν γνωρίζουμε ακόμα είναι ποια είναι τα νέα δεδομένα στα οποία θα αναγκαστούν να προσαρμοστούν οι παραγωγές. Το γύρισμα μιας ταινίας συχνά παρομοιάζεται με εκστρατεία στα χαρακώματα και όχι τυχαία. Εκτός από το υψηλό του κόστος, το γύρισμα είναι μια έντονη σωματική εμπειρία. Τεχνικοί και ηθοποιοί δουλεύουν σε πολύ στενή επαφή κάτω από τον ήλιο ή τα φώτα και παλεύουν να δαμάσουν τον χρόνο και τον φυσικό κόσμο. Συχνά χρειάζεται να κυλιστούν στο χώμα και στο πάτωμα, να στερηθούν ύπνο και φαγητό, προκειμένου να τραβήξουν αυτή τη μια λήψη για χάρη της οποίας όλα τα γρανάζια - φυσικά, τεχνικά και πνευματικά – δουλεύουν την ώρα του γυρίσματος..

Οι πραγματικοί λοιπόν εργάτες της τέχνης, δύσκολα θα μπορέσουν να προσαρμοστούν σε μέτρα αποστάσεων ασφαλείας τα οποία θα τους περιορίζουν δημιουργικά και πρακτικά. Είναι εύκολο η συλλογική εμπειρία της αίθουσας αλλά και της δημιουργικής διαδικασίας του γυρίσματος να γίνουν ιστορίες του παρελθόντος και η μοναχική εμπειρία του ίντερνετ να γίνει μονόδρομος. Για αυτό είναι χρέος όλων μας να αντισταθούμε στην εξελισσόμενη τάση προς έναν μοναχικό, αποστειρωμένο, αρρωστοφοβικό και καχύποπτο κόσμο.

Στέργιος Πάσχος (Άφτερλωβ, Ο Έλβις είναι νεκρός)

Σχέδια κάνω μόνο για την επόμενη βδομάδα. Γράφω για να κρατιέμαι ζωντανός και δημιουργικός. Δεν ξέρω πόσο εφικτό θα είναι να γίνουν γυρίσματα την χρονιά που έρχεται και με ποιες προϋποθέσεις. Μπορώ να κάνω κάποιες εικασίες αλλά προτιμώ να αφήσω το ζήτημα στους ειδικούς. Σε σχέση με την στήριξη για τον κινηματογράφο όμως, θα ήθελα να κάνω μια επισήμανση.

Ο κανονισμός του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου παρότι ελλιπής,  περιέχει κανόνες που αν τηρούνταν με σχετική συνέπεια η ζωή πολλών κινηματογραφιστών θα ήταν απείρως καλύτερη. Για την ακρίβεια, θα μπορούσαν να έχουν μια ζωή ως κινηματογραφιστές. Δίνω ένα παράδειγμα: στο πρόγραμμα της συγγραφής ο κανονισμός γράφει πως από την ημερομηνία κατάθεσης μιας ιδέας, ο σεναριογράφος έχει απάντηση έγκρισης ή απόρριψης εντός διαστήματος τεσσάρων μηνών. Αν συμβεί αυτό, σημαίνει πως σε  διάστημα ενός χρόνου κάποιος μπορεί να περάσει και από τις τρεις φάσεις ανάπτυξης σεναρίου και να ζήσει γράφοντας το σενάριο της ταινίας του. Αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια τουλάχιστον. Με τον ίδιο τρόπο και οι αιτήσεις στα υπόλοιπα προγράμματα του ΕΚΚ καθυστερούν έξι έως και οχτώ φορές τον χρόνο απάντησης που προβλέπεται από τον κανονισμό κάνοντας την ζωή όσων ασχολούνται με τον κινηματογράφο μη βιώσιμη επαγγελματικά. Αυτή τη στιγμή εκκρεμούν αιτήσεις στο ΕΚΚ από τις αρχές του 2017! Όλοι ξέρουμε πως το πρόβλημα είναι τα χρήματα τα οποία φαίνεται συνεχώς να λείπουν από τον προϋπολογισμό του EKK.

Χωρίς πολλή φαντασία, θα μπορούσε κάποιος να ενισχύσει το ΕΚΚ προκειμένου να ξεκολλήσουν όλες οι αιτήσεις και να φροντίσει για την λειτουργία του βάσει του κανονισμού που ήδη υπάρχει. Αν’ αυτού, ανακοινώθηκε ένα έκτακτο πακέτο των 2,8 εκατομμυρίων  σε νέα προγράμματα παραγωγής μικρού μήκους, ντοκιμαντέρ και animation. Δεν θέλω να παρεξηγηθώ, αυτή η κίνηση δείχνει καλή πρόθεση και σίγουρα θα ανακουφίσει προσωρινά αρκετούς ανθρώπους. Μοιάζει όμως σαν κάποιος να στρώνει το ολοκαίνουριο χαλί του σ’ ένα βρώμικο πάτωμα και εύλογα αναρωτιέμαι γιατί κανείς να μην εξυγιάνει πρώτα τον οργανισμό που ήδη έχει και μετά να πάει σε νέα έκτακτα πακέτα στήριξης που φυσικά είναι καλοδεχούμενα. Τα χρήματα που δίνονται δεν είναι καθόλου λίγα και θα έδιναν μια πρώτη πολύ σημαντική ανάσα στο ΕΚΚ.

Πραγματικά ελπίζω αυτό να μην συμβαίνει γιατί θεωρείται πια μια κανονικότητα η καθυστέρηση και ο ελλιπής προϋπολογισμός του ΕΚΚ την οποία κανείς δεν έχει την διάθεση να αλλάξει και να ακούσουμε σύντομα νέα για την στήριξη του ΕΚΚ. Όχι έκτακτη στήριξη λόγω καραντίνας, αλλά μόνιμη και ουσιαστική που θα γίνει επειδή ο κινηματογράφος και ο πολιτισμός γενικότερα αφορά αυτή τη χώρα και η ίδια έχει τη διάθεση να του επιτρέψει να υπάρχει και να επιστρέψει πίσω λίγα από τα οφέλη που της προσφέρει.

Γιώργος Σερβετάς (Να κάθεσαι και να κοιτάς, Οι αιτίες των πραγμάτων)

Η επιδημία είναι μια περίοδος συμπύκνωσης ιστορικών εξελίξεων που μόνο σε κάποιο βαθμό έχουν γίνει ορατές.Από τη μία ένα γεγονός με ιστορική σημασία, και από την άλλη η μουλαροσύνη, η απόλυτη στοχοπροσήλωση των ελίτ στο να κάνουν την κρίση ευκαιρία για πάρτη τους, μια ευκαιρία είτε για αρπαχτή έιτε για πιο σταθερή αύξηση των κερδών και μια συμπίεση των κοινωνικών δικαιωμάτων που σε κάποιο βαθμό θα εδραιωθεί.

Μια ειλικρινής αντιμετώπιση επιβάλλει να δει κανείς ότι ο κινηματογράφος ως εμπόρευμα είναι μια αποτυχημένη ιδέα. Δεν μπορεί να αποτελεί προϊόν, όταν η μεγάλη πλειοψηφία των ταινιών δεν αποφέρει κέρδος, όταν κανείς δεν ξέρει τον τρόπο για να αποφέρει κέρδος αν συμπεριλάβει στο κόστος τις χρηματοδοτήσεις από κράτη και ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Νεοφιλελεύθερα μιλώντας, είναι ο ορισμός της στρέβλωσης. Μιλώντας χωρίς ιδεοληψίες, πρόκειται για χρηματοδότηση με δημόσιο χρήμα μιας παραγωγής η οποία δεν αποτελεί δημόσιο κτήμα. Όχι πολύ διαφορετικά από πολλές άλλες επενδύσεις.

Ο ελέφαντας στο δωμάτιο τα τελευταία δέκα χρόνια είναι η φτώχεια. Είναι η υποτίμηση με την οικονομική έννοια κάθε δεξιότητας, γνώσης και ταλέντου. Μιλάνε συνήθως για brain drain, αγνοούμε ή κάνουμε πως ξεχνάμε το σπαταλημένο ταλέντο και τη σπαταλημένη γνώση, αυτό που απαξιώθηκε μέσα από τις συνεχείς αναβολές που έφερε η οικονομική λεηλασία στην Ελλάδα.

Οι ταινίες είναι οι αφηγήσεις του κόσμου μας, οι σύγχρονοι κοινωνικοί μύθοι και η ταυτότητα μιας κοινωνίας. Στον τρόπο παραγωγής εμπεριέχεται ένα ξεκάθαρο survivorship bias. Με έναν τρόπο στις οθόνες μας μετά από 30 χρόνια θα έχουμε μόνο αποστείρωση προαστείων, όπως στις μετεμφυλιακές ελληνικές ταινίες βλέπαμε μόνο μικροαστικά διαμερίσματα. Αν συμβαίνει αυτό, ίσως τα κλιπάκια του youtube να λένε περισσότερα για εμάς μετά από χρόνια, από τις περισσότερες ταινίες. Αν θέλουμε να δούμε κάτι που να μιλάει για εμάς σήμερα, έχουμε περισσότερη ανάγκη από πολλή, γρήγορη και φτηνή δημιουργία, όχι από μια αυτοαναφορικότητα του επαγγέλματος που αφήνει παγερά αδιάφορη την τρέχουσα κοινωνική ατζέντα.