Aφιέρωμα: Οι παγίδες του Νάιτ Σιαμαλάν

Αν για κάτι είναι διάσημος ο αμερικανός ινδικής καταγωγής σκηνοθέτης M. Night Shyamalan (γεν. 1970), είναι το plot twist που υπάρχει σχεδόν σε όλες τις ταινίες του, το ξάφνιασμα και η ανατροπή του τέλους που αφήνουν το κοινό με το στόμα ανοιχτό. Η πρώτη φορά που έγινε τόσο έντονα είναι φυσικά η κλασική πλέον Έκτη Αίσθηση, με ένα από τα πιο ανατρεπτικά φινάλε όλων των εποχών. Αυτό βέβαια μετά από ένα σημείο έγινε λίγο μανιέρα και ίσως οι προσδοκίες των θεατών από τις ταινίες του να είναι συνεχώς το πόσο πολύ θα τους σοκάρει και θα τους ανατρέψει όσα έβλεπαν μέχρι τώρα, με αποτέλεσμα κάποιες ταινίες του να είναι κατώτερες των προσδοκιών ή να μην έλαβαν την αναγνώριση που θα μπορούσαν να έχουν. Παρόλα αυτά οι ταινίες του είναι ιδιαίτερα επιτυχημένες, με τα έσοδα των ταινιών του να ξεπερνούν τα τρία δις δολάρια. 

ΣΧΕΤΙΚΑΑφιέρωμα: Ρετρο-φουτουρισμός

Με αφορμή την έξοδο στα σινεμά της νέας του ταινίας Τrap, ας θυμηθούμε τις δεκαπέντε μεγάλου μήκους ταινίες που έχει γυρίσει μέχρι στιγμής, από την λιγότερο καλή στην καλύτερη. Και το ποια είναι η καλύτερη δεν είναι plot twist.

15. The Last Airbender (2010)

Μετά από χρόνια ταινιών που έγραφε ο ίδιος πρωτότυπα σενάρια, αποφάσισε να διασκευάσει ένα προϋπάρχον υλικό, και συγκεκριμένα την πρώτη σεζόν της σειράς του Nickelodeon, Avatar: The Last Airbender. Ένας νεαρός άβαταρ που πρέπει να καταφέρει να δαμάσει τα στοιχεία της φύσης. Μια πολύ ακριβή παραγωγή 150 εκατομμυρίων δολαρίων, που όμως σίγουρα δεν του βγήκε μιας και είναι η λιγότερο καλή ταινία του και μια από τις λιγότερο καλές του είδους. Οι πολύ κακές κριτικές και τα 300 εκατομμύρια δολάρια έσοδα, ακύρωσαν τα σχέδια για τριλογία και έτσι έμεινε η πρώτη ταινία. Πολλά σχόλια δέχτηκε επίσης για το γεγονός ότι πολλούς ασιάτες χαρακτήρες τους υποδύθηκαν μη ασιάτες ηθοποιοί. Η ταινία προτάθηκε για οκτώ Χρυσά Βατόμουρα, κερδίζοντας πέντε, χειρότερης ταινίας, σκηνοθεσίας, σεναρίου, β΄ ανδρικού ρόλου και κακής χρήσης 3D, μιας και είναι την επόμενη χρονιά από τον θρίαμβο του Avatar που έκανε πολλές ταινίες να γίνουν με ένα πρόχειρο 3D.

14. After Earth (2013)

Η επόμενη ταινία του ήταν μια εξίσου μέτρια ταινία από πλευράς αποτελέσματος, όσο μεγαλεπήβολη και αν φαινόταν. Το After Earth είναι μια μετα-αποκαλυπτική περιπέτεια με τον Will Smith σε μια εποχή που η καριέρα του δεν ήταν στα τοπ της και τον γιο του, τον Jaden Smith. Η ιδέα της ταινίας ανήκει στον Will Smith με το σενάριο να το επιμελείται ο σκηνοθέτης. Άλλη μια ταινία του με μεγάλο μπάτζετ (130 εκατομμυρίων) και έσοδα όχι αντάξια (243 εκατομμυρίων). Η ταινία δέχτηκε κακές κριτικές. Πατέρας και γιος είχαν συνυπάρξει στο The Pursuit of Happyness αλλά τώρα δεν δούλεψε καλά με τον Jaden να μην είναι καλός και να ήταν μια παντελώς λάθος επιλογή. Ο Shyamalan σίγουρα δεν ήταν στα καλύτερα του και ίσως είναι μια ακόμα απόδειξη ότι δεν λειτουργεί σκηνοθετικά τόσο καλά σε τόσο μεγάλα πρότζεκτ, αλλά σε πιο κλειστά, δωματίου θρίλερ και δράματα, όπως αυτά που τον καταξίωσαν. Επίσης, η ταινία κρίθηκε και για πιθανές συνδέσεις με την Σαϊεντολογία. Κάποιοι θεωρούν πως τα όσα αναφέρονται συνδέονται με τις θεωρίες του ιδρυτή της θρησκείας, L. Ron Hubbard. Η ταινία προτάθηκε για έξι Χρυσά Βατόμουρα, κερδίζοντας τρία, χειρότερου Α΄ και Β΄ Ανδρικού Ρόλου για πατέρα και γιο και χειρότερης συνεργασίας πάλι για τους δυο τους.

13. The Happening (2008)

Σίγουρα το διάστημα τέλη 00s και αρχών 10s (2008-2013) δεν είναι καλό για τον σκηνοθέτη, με την τρίτη λιγότερο καλή ταινία να ανήκει στο ίδιο χρονικό διάστημα, είναι η ακριβώς προηγούμενη ταινία, πριν το The Last Airbender και After Earth, ένα σερί δηλαδή τριών κακών ταινιών. Ένα θρίλερ επιστημονικής φαντασίας, με δικό του σενάριο και επίσης υψηλό μπάτζετ 60 εκατομμυρίων και έσοδα 163 εκατομμυρίων δολαρίων. Μαζικές αυτοκτονίες σε μια αμερικάνικη πόλη έπειτα από επιδημία, το οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί προφητικό για την Covid εποχή, αν δεν ήταν τελικά ένα αρκετά αφελές και προβλέψιμο θρίλερ, χωρίς κάποιο μεγαλύτερο βάθος και διορατικότητα. Και σαν να μην έφτανε το προχειρογραμμένο σενάριο, είχε και για πρωταγωνιστή τον Mark Wahlberg, που όσο και να το προσπαθεί δεν το έχει και ειδικά σε σκηνές που απαιτούν μεγαλύτερη υποκριτική δεινότητα, με αποτέλεσμα στα σημεία να θυμίζει περισσότερο κωμωδία. Η ταινία δέχτηκε κακές κριτικές, με τον σκηνοθέτη να απαντά "κάναμε μια πολύ καλή B movie, αυτός ήταν ο στόχος". Ο Wahlberg δεν αρνήθηκε σε συνέντευξή του ότι είναι μια κακή ταινία. Προτάθηκε για τέσσερα Χρυσά Βατόμουρα, ενώ το Empire την είχε βάλει στις 50 χειρότερες ταινίες ever.

12. Wide Awake (1998)

Η πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους με την τότε κραταιή Miramax είναι μια κωμωδία αλλιώτικη από τις επόμενες ταινίες του. Αρκετά καλή χωρίς να έχει τα στοιχεία της φιλμογραφίας του, ωστόσο βλέπεται ευχάριστα. Κανείς δεν περίμενε μετά από αυτή ότι θα ακολουθούσε η Έκτη Αίσθηση, αν και εδώ πρωταγωνιστής είναι ένα 10χρονο αγόρι το οποίο έρχεται να συγκρουστεί με την πίστη του, πηγαίνοντας σε ένα καθολικό σχολείο. Στην ταινία ως καλόγρια εμφανίζεται και η Rosie O' Donnell. Αν κάτι έχει κοινό, είναι ο προβληματισμός του γύρω από το θείο, το μεταφυσικό και το επέκεινα. Αν και αυτή είναι η πρώτη του ταινία, το 1992 είχε γυρίσει το Playing with Anger, στο οποίο έπαιζε και ο ίδιος, η οποία είναι σπουδαστική του ταινία και δεν κυκλοφόρησε στα σινεμά. Αφορά ένα αγόρι από την Ινδία, που ζει στην Αμερική και επιστρέφει στην πατρίδα του για να μάθει το οικογενειακό του παρελθόν.

11. Lady in the Water (2006)

Η πρώτη ταινία του Shyamalan που δεν είναι κάτω από το label της Disney, αλλά της Warner Bros. Ένα ψυχολογικό θρίλερ με αρκετό fantasy για μια νύμφη που εμφανίζεται σε ένα σπίτι στην Φιλαδέλφεια που απειλείται η ζωή του από ένα άλλο πλάσμα. Στην ταινία συμμετέχουν ο Paul Giamatti και η Bryce Dallas Howard, αλλά και ο ίδιος ο σκηνοθέτης. Η ταινία δέχτηκε αρνητικές κριτικές, παρότι δεν είναι τόσο κακή, απλώς δεν προκάλεσε το ξάφνιασμα που ίσως πολλοί περίμεναν. Είχε μια πιο προβλέψιμη πλοκή και λίγο κάπως αφελή αντίληψη για την τέχνη που προβλέπει πράγματα και μπορεί να σώσει τον κόσμο, περνώντας σε μια φάση πιο απλοϊκών ιστοριών. Προτάθηκε για τέσσερα Χρυσά Βατόμουρα και κέρδισε δύο (χειρότερη σκηνοθεσία και β΄ ανδρικό ρόλο για τον ίδιο), ενώ ίσα που έβγαλε το μπάτζετ της με 70 εκατομμύρια μπάτζετ και 72 εκατομμύρια δολάρια έσοδα.

10. Old (2021)

Το Old είναι από τις περιπτώσεις ταινιών που θα μπορούσε να είναι πολύ καλή. Έπειτα από ένα σερί τριών καλών ταινιών (The Visit,Split, Glass) για την Universal, επιστρέφει με ένα ηλικιακό θρίλερ. Μια τετραμελής οικογένεια βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό τουριστικό θέρετρο, απομονώνεται σε μια παραλία απο την οποία δεν μπορεί να απομακρυνθεί παρατηρώντας τον χρόνο να περνάει ιλιγγιωδώς γρήγορα. Η ταινία γυρίστηκε στην Δομηνικανή Δημοκρατία με ένα διεθνές καστ (Gael Garcia Bernal, Vicky Krieps, Alex Wolf). Δεν τα πήγε άσχημα εισπρακτικά με ένα μπάτζετ 18 εκατομμυρίων και έσοδα 90 εκατομμύρια δολάρια εν καιρώ πανδημίας και δέχτηκε μέτριες κριτικές. Ίσως το απογοητευτικό είναι το τέλος της μιας και είναι η συνωμοσιολογική φάση της καριέρας του και έτσι όλο αυτό το ζοφερό που χτίζεται και το μυστήριο που αναπτύσσεται τελικά λύνεται με έναν πολύ απλό και εύκολα εξηγήσιμο τρόπο, όπως ακριβώς είναι και οι θεωρίες συνωμοσίας.

9. The Village (2004)

Το The Village είναι η τελευταία καλή ταινία της πρώτης καλής φάσης του -1999 με 2004- για να επιστρέφει ξανά δυναμικά το 2015 έως σήμερα με τα συν και τα πλην. Πρόκειται για ένα θρίλερ εποχής σε σενάριο δικό του με ένα εκλεκτό καστ που περιλαμβάνει τους Bryce Dallas Howard, Joaquin Phoenix, Adrien Brody, William Hurt, Sigourney Weaver και Brendan Gleeson. Ήταν μια επιτυχημένη εισπρακτικά ταινία με μπάτζετ 60 εκατομμυρίων δολαρίων και έσοδα 256 εκατομμυρίων, αν και δέχτηκε μέτριες κριτικές. Σε ένα απομονωμένο χωριό, οι κάτοικοι ζουν υπό τον φόβο μυστηριωδών πλασμάτων. Έχουν μια άτυπη συμφωνία να μην μπαίνει ο ένας στον κόσμο του άλλου μέχρι που κάποιος θα τραυματιστεί και η τυφλή σύντροφός του θα μπει στο δάσος να βρει θεραπεία. Μια αλληγορική ταινία που ποντάρει πολλά στο plot twist, παρότι δεν είναι τόσο συναρπαστικό και έξυπνο όσο άλλα, ενώ σίγουρα οι αργοί ρυθμοί δεν βοηθούν μιας και ποτέ δεν γίνεται μια γνήσια ταινία τρόμου αλλά ένα αργό ψυχογράφημα μιας κοινωνίας εν παρακμή.

8. Knock at the Cabin (2023)

Η τελευταία του ταινία πριν το Trap (Παγίδα) είναι μια αποκαλυπτική ταινία τρόμου με βιβλικές αναφορές και θρησκευτικότητα στο ιδεολόγημα του. Το Χτύπημα στην Καλύβα βασίζεται σε ένα μυθιστόρημα του 2018, στην τελευταία του μέχρι στιγμής συνεργασία του με την Universal και με τους Dave Bautista και Jonathan Groff στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Ένα ζευγάρι γκέι ανδρών με το παιδί τους βρίσκονται σε μια εξοχική καλύβα μέχρι που τέσσερις τύποι θα τους κρατήσουν αιχμάλωτους. Τέσσερις καβαλάρηδες της αποκάλυψης που πιστεύουν ότι ήρθε το τέλος του κόσμου. Για να αποφευχθεί η Αποκάλυψη πρέπει να θυσιάσουν ένα μέλος της οικογένειας. Μια επιρροή από την Covid εποχή και μια εσάνς συνωμοσιολογίας μιας και βρίσκεται σε αυτή την φάση της καριέρας του, αποδυναμώνουν λίγο την ιστορία, παρότι είναι πολύ ενδιαφέρουσα, με ένταση και ρυθμό που κρατά τον θεατή. Η ταινία δέχτηκε θετικές κριτικές και έφερε 54 εκατομμύρια δολάρια στο ταμείο.

7. Glass (2019)

Ο Σιάμαλαν έκανε υπερηρωικό σινεμά με τον δικό του τρόπο. Στο Glass ενώνει δύο από τις σπουδαιότερες ταινίες του, το Unbreakable και το Split. Μια εμπορική επιτυχία με 247 εκατομμύρια δολάρια εισπράξεις και ένα μπάτζετ 20 εκατομμυρίων, με τους Samuel L. Jackson και Bruce Willis να επαναλαμβάνουν τους ρόλους από το Unbreakable και τον James McAvoy από το Split. Η ιδέα για ένα σίκουελ του Unbreakable προϋπήρχε του Split, αλλά επειδή δεν προχώρησε έκανε τελικά το Split και αποφάσισε να το συνδέσει με το Unbreakable ώστε να κάνει μια τριλογία. Σε μια ψυχιατρική κλινική θα βρεθούν όλοι τους με την υποψία ότι οι υπερδυνάμεις τους είναι στην φαντασία τους και σε μια εμμονή για τα κόμικ που υπάρχει στον σύγχρονο κόσμο, ένα σχόλιο για την κατάσταση του σύγχρονου κινηματογράφου. Παρόλα αυτά, η ταινία προτάθηκε για ένα Χρυσό Βατόμουρο, για την ερμηνεία του Bruce Willis.

6. Trap (2024)

Επιστρέφει στην Warner Bros. μετά το Lady in the Water για μια Παγίδα. Σε δικό του σενάριο, ο Josh Hartnett που έχει πάρει τα πάνω του με την συμμετοχή του στο Οπενχάιμερ θυμίζοντάς μας ότι είναι καλός ηθοποιός, υποδύεται έναν πατέρα που πηγαίνει με την κόρη του σε μια συναυλία για να συνειδητοποιήσει πως όλο αυτό είναι μια παγίδα που έχει στηθεί για εκείνον. Μια κλασική Shyamalan ταινία με τα καλά και τα κακά της, που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή μέσα σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον από το οποίο προσπαθεί να δει τι γίνεται αλλά και να διαφύγει. Έχει δεχτεί μέτριες κριτικές και μέχρι στιγμής έχει φέρει 60 εκατομμύρια δολάρια σε ένα μπάτζετ 30 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο Hartnett είναι μια εύστοχη επιλογή για τον ρόλο και ο Shyamalan σίγουρα είναι τεχνίτης των σκηνών, στο πώς τις στήνει μέσα σε ένα χώρο, πώς καδράρει και πώς τονώνει τα συναισθήματα. Τα twist έχουν τα θέματά τους αλλά είναι σίγουρα μια ταινία που απολαμβάνει ο θεατής.

5. The Visit (2015)

Η ταινία για την οποία είχε βρεθεί υποψήφιος στα Χρυσά Βατόμουρα αυτή την φορά για ένα βραβείο επανόρθωσης σε σχέση με τις προηγούμενες υποψηφιότητες και νίκες του είναι το The Visit. Μετά από ένα σερί μέτριων ταινιών, έχοντας περάσει μια δεκαετία από κάτι αξιόλογο, επιστρέφει δυναμικά με ένα υποτιμημένο στην εποχή του θρίλερ που τον έβαλε όμως πάλι μέσα στο παιχνίδι και άνοιξε τον διάδρομο για το Split με το οποίο επέστρεψε στις επιτυχίες. Ένας συνδυασμός τρόμου δωματίου και found foutage (βιντεοσκοπημένο υλικό σαν αρχειακό που δίνει μια ντοκιμαντερίστικη διάθεση) είναι ένα μείγμα που έχουμε ξαναδεί στο είδος αλλά ο Shyamalan το υπηρετεί υπέροχα, με πολλά κλισέ και συμβάσεις του είδους αλλά και εξωφρενικές ανατροπές που τραντάζουν υπέροχα την πλοκή, τους ήρωες και τους θεατές. Δύο εγγόνια και δύο παππούδες σε μια τρομακτική σύμπραξη. Δέχτηκε θετικές κριτικές και τα πήγε καλά καθώς με ένα μπάτζετ 5 εκατομμυρίων, απέφερε 98,5.

4. Signs (2002)

Μια ταινία τρόμου που συνδυάζει το sci-fi με τον Joaquin Phoenix στα καλά του τότε και τον Mel Gibson όταν ήταν σούπερ σταρ. Δέχτηκε θετικές κριτικές και τα πήγε πολύ καλά, με 408 εκατομμύρια δολάρια εισπράξεις και 72 εκατομμύρια δολάρια μπάτζετ. Ένας πρώην ιερέας που έχασε την πίστη του μετά τον θάνατο της γυναίκας του, ζει με τα παιδιά του και τον αδερφό του. Κάποια στιγμή βλέπει τα χόρτα να έχουν ξεριζωθεί και να γίνονται σχηματισμοί που δηλώνουν πιθανή εξωγήινη εισβολή. Το κομμάτι των εξωγήινων συνδέεται με τους τρομοκρατικούς φόβους της μετά την 9/11 εποχή. Μια ενδιαφέρουσα ταινία και προσέγγιση πάνω στο θέμα, με το μυστήριο να είναι πανταχού παρόν παρότι δεν έχει το τρομερό plot twist της Έκτης Αίσθησης, αλλά δικαιώνεται με τον τρόπο που πλάθει την πλοκή του. Μια από τις καλύτερες ταινίες που έκαναν και ο Φίνιξ και ο Γκίμπσον. Για τον ρόλο του Γκίμπσον, είχε γίνει πρόταση στον Paul Newman και στον Clint Eastwood.

3.  Split (2016)

Το ψυχολογικό θρίλερ με το οποίο μπήκε για τα καλά ξανά στην βιομηχανία του θεάματος είναι ο Διχασμένος με το οποίο συνδέθηκε με τον Άφθαρτο (Unbreakable) στο τέλος της ταινίας, αν και κατά τα άλλα μπορεί να σταθεί και αυτόνομα. Ο James McAvoy σε μια τρομακτικά καλή ερμηνεία ως ένας άνθρωπος που βρίσκεται ανάμεσα σε 23 προσωπικότητες. Η ταινία δέχτηκε θετικές κριτικές και πήγε πολύ καλά εισπρακτικά (278 εκατομμύρια με μπάτζετ μόλις 9 εκατομμυρίων). Κάποιοι κατηγόρησαν βέβαια την ταινία για τον τρόπο που αποδίδει την ψυχική ασθένεια, ωστόσο είναι μια ταινία διασκέδασης και δεν χρειάζεται να σταθούμε σε πιο βαριές αναλύσης. Κρατά σταθερά το ενδιαφέρον μέχρι τέλους και σίγουρα πορώνει τον θεατή ο κεντρικός χαρακτήρας με τις πολλαπλές προσωπικότητες που απάγει κορίτσια και τα κρατάει κλεισμένα στον χώρο του.

2. Unbreakable (2000)

Το υπερηρωικό σινεμά το υπηρέτησε με τον δικό του τρόπο στον Άφθαρτο, την ταινία που ακολούθησε την επιτυχία της Έκτης Αίσθησης, με μια διαφορετική ιστορία αλλά που δικαίωσε την φήμη του. Δεν βασίζεται σε κάποιο κόμικ όπως οι περισσότερες ταινίες του είδους αλλά σε πρωτότυπη ιστορία για έναν φύλακα ο οποίος μετά από ένα πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα από το οποίο επιβιώνει, πείθεται από έναν συλλέκτη κόμικς, ότι διαθέτει υπερδυνάμεις. Η ταινία σχολιάζει το είδος, σχολιάζει τα κλισέ και την τρέλα των ανθρώπων με τα κόμικς και τους υπερήρωες. Η ταινία έφερε 248 εκατομμύρια δολάρια στα ταμεία με μπάτζετ 75 εκατομμυρίων και δέχτηκε θετικές κριτικές. Ανάμεσα στους φαν της είναι και ο Κουέντιν Ταραντίνο, που την θεωρεί μια από τις καλύτερες ταινίες της δεκαετίας και την καλύτερη ερμηνεία του Bruce Willis, με τον οποίο είχε ήδη συμφωνήσει, ενώ κάνανε την Έκτη Αίσθηση, να παίξει και σε αυτό.

1. The Sixth Sense (1999)

"I see dead people" είναι μια από τις πιο διάσημες ατάκες στην ιστορία του σινεμά. Μια κλασική ταινία, από τις καλύτερες ταινίες της δεκαετίας που βγήκε μια χρονιά με τρομερό ανταγωνισμό, μιας και είναι γνωστό πως το 1999 είναι μια από τις καλύτερες κινηματογραφικές χρονιές. Πρόκειται επίσης και για μια από τις ταινίες με τα καλύτερα και τα πιο διάσημα plot twist, με το παιδάκι που βλέπει νεκρούς και το βοηθάει σε αυτό ένας ειδικός παιδοψυχολόγος. Η ταινία δέχτηκε θετικές κριτικές και πήγε πολύ καλά εισπρακτικά με μπάτζετ 40 εκατομμυρίων και έσοδα 672 εκατομμυρίων. Η ταινία προτάθηκε για έξι Όσκαρ χωρίς να κερδίσει κάποιο και για δύο Χρυσές Σφαίρες. Μια ταινία εξαιρετική, απόλυτα απολαυστική και σοκαριστική που ακόμα και σήμερα αντέχει στον χρόνο και στην φήμη που έχει κατακτήσει δικαίως. Μια φήμη που πολλές φορές δεν δικαίωσε ο σκηνοθέτης της αλλά είχε βάλει τόσο ψηλά τον πήχη εξαρχής που ήταν δύσκολο να το ξεπεράσει.

Περισσότερα σινεφιλικά αφιερώματα μπορείτε να αναζητήσετε σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον blog.