Aφιέρωμα: Η Ευρώπη μέσα από την ματιά του Γούντι Άλεν

Η αγάπη του Woody Allen για την Νέα Υόρκη είναι γνωστή. Πολλές ταινίες του έχουν γυριστεί στην αμερικανική μεγαλούπολη και ο ίδιος έχει πιάσει με τον φακό του όλες τις πιθανές πτυχές της. Η Ευρώπη, όμως, κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά του και στην καριέρα του. Αγαπά τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, εκτιμά ιδιαιτέρως και μεγάλωσε με το ευρωπαϊκό σινεμά των μεγάλων δημιουργών, όπως Μπέργκμαν και Φελίνι, που άλλωστε τον επηρέασαν με τον τρόπο τους και είδε στις ευρωπαϊκές πόλεις μια πιο ιντελεκτουέλ πλευρά που λείπει από τις αμερικανικές πόλεις. Ο πιο ευρωπαίος από τους αμερικανούς σκηνοθέτες, ως προς την διάθεση και το ύφος, αν και βέρος νεοϋορκέζος, επισκέφτηκε πολλάκις ευρωπαϊκές πόλεις για να γυρίσει ταινίες του, κυρίως την δεκαετία του 2000 και 2010. Αν και βέβαια ο λόγος είναι  κυρίως οικονομικός. Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος, η Νέα Υόρκη πλέον είναι ακριβή και προτιμά να γυρίζει στην Ευρώπη. Όσο και αν λατρεύει την ευρωπαϊκή κουλτούρα, μην ξεχνάμε ότι είναι ένας άνθρωπος που απεχθάνεται τα ταξίδια, που δεν του αρέσει να φεύγει από το σπίτι του και να ξεβολεύεται, που μόλις πάει έξι το απόγευμα θέλει να τελειώσει το γύρισμα και να γυρίσει σπίτι του γιατί δεν μπορεί άλλο, κουράζεται. Επομένως, το να πάει μέχρι το Παρίσι, την Ρώμη, το Λονδίνο ή την Βαρκελώνη δεν το λες και ό,τι καλύτερο για εκείνον. Σαφώς θα προτιμούσε να μείνει στην Αμερική και να γυρίσει εκεί, αλλά είτε λόγω του ότι οι ταινίες του δεν φέρνουν τα τρελά έσοδα οπότε έπρεπε να εξοικονομήσει χρήματα, είτε εξωκινηματογραφικοί παράγοντες που τον πέταξαν τρόπον τινά στο περιθώριο της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, τον οδήγησαν στην Ευρώπη, που πάντα του είχε και θα του  έχει (και δικαίως) ανοιχτές αγκάλες. Δυστυχώς, στην Αθήνα δεν ήρθε ποτέ για να γυρίσει ταινία και ας είχε ακουστεί μια φήμη ότι μετά την Ρώμη και το Παρίσι, θα ερχόταν να κάνει ταινία στην Αθήνα της κρίσης, με τον Brad Pitt να υποδύεται έναν συγγραφέα που θέλει να γράψει μια τραγωδία για την κρίση και την Penelope Cruz να υποδύεται την ελληνίδα αγαπημένη του. Απλώς θα το συζητάμε σαν ένα απραγματοποίητο πρότζεκτ που μάλλον δεν έπεσε ποτέ στο τραπέζι και ήταν ένας ευσεβής πόθος πολλών.

ΣΧΕΤΙΚΑAφιέρωμα: Κινούμενα σχέδια & live-action: Δύο σε ένα

Η άποψη του MOVE IT για τα "Γυρίσματα της τύχης"

Η Ευρώπη στα μάτια του Allen φαντάζει κάτι πολύ όμορφο, πολύ μυστήριο, πολύ κουλτουριάρικο, αλλά και σεξουαλικά απελευθερωμένο σε σχέση με τον αμερικανικό πουριτανισμό και αυτό είναι εμφανές στις ταινίες του. Πιο πολύ βλέπουμε μια ρομαντικοποιημένη εκδοχή της μέσα από το σινεφίλ όνειρο ενός Αμερικανού και λιγότερο μια πραγματική Ευρώπη, αλλά δεν έχει σημασία, γιατί όπως ο ίδιος είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του σε ελληνικό μέσο "Το σινεμά είναι το όνειρο. Η ζωή είναι σκληρή και άσχημη". Με αφορμή την έξοδο στα σινεμά της νέας του ταινίας, Coup de Chance (Γυρίσματα της Τύχης), που γυρίστηκε στο Παρίσι και είναι και γαλλόφωνη, θα θυμηθούμε και τις άλλες ταινίες του με τις οποίες δόξασε την Ευρώπη, σαν ένας άλλος flaneur του 19ου αιώνα, που παρατηρεί την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα στις ευρωπαϊκές πόλεις και εξοχές.

Παρίσι-Βενετία στο Everyone Says I Love You (1996)

Η πρώτη του κινηματογραφική απόβαση στην ευρωπαϊκή ήπειρο, αν και η πρώτη φορά που γύρισε ταινία στην Ευρώπη ήταν το μακρινό 1975 για το Love and Death που γυρίστηκε στην Γαλλία και στην Ουγγαρία, ωστόσο οι τοποθεσίες ως τοποθεσίες δεν είχαν κάποιον ρόλο στην ταινία. Η πρώτη φορά που μια (ή δύο εν προκειμένω) ευρωπαϊκή πόλη παίζει ρόλο στην ίδια την ιστορία της ταινίας είναι στο ρομαντικό μιούζικαλ Everyone Says I Love You (για το οποίο ο Allen δεν είχε πει από την αρχή στους ηθοποιούς ότι θα είναι μιούζικαλ). Woody Allen, Alan Alda, Goldie Hawn, Drew Barrymore, Julia Roberts, Edwart Norton, Natasha Lyonne, Natalie Portman, Tim Roth πρωταγωνιστούν σε μια ιστορία για μια οικογένεια από το Μανχάταν που καταλήγουν σε Παρίσι και Βενετία αναζητώντας τον έρωτα και το πολυπόθητο σ αγαπώ. Η ταινία δεν τα πήγε καλά εισπρακτικά, αλλά εκτιμήθηκε και θεωρήθηκε μια από τις καλύτερες του σκηνοθέτη-σεναριογράφου. Αξέχαστο έχει μείνει το ολίγον τι από φελινικό μαγικό ρεαλισμό κλείσιμο της ταινίας με τον Allen και την Hawn να τραγουδούν και να πετούν στο Pont Neuf του Παρισιού.

Λονδίνο στο Match Point (2005)

Μια από τις καλύτερες ταινίες του Allen της δεκαετίας του 2000, στην ουσία η ταινία που τον ξαναέφερε έντονα στο προσκήνιο, το σπουδαίο ρομαντικό θρίλερ μυστηρίου, όπως θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε είναι η πρώτη ταινία από τις τέσσερις συνολικά που γύρισε στο Λονδίνο και η πρώτη από τις τρεις που γύρισε με πρωταγωνίστρια την Scarlett Johansson. Με κοινές θεματικές με το επίσης εξαιρετικό Crimes and Misdemeanors (1989), όπως η θνητότητα, η ενοχή, ο θάνατος, η μοίρα, η τύχη και η εκδίκηση, ήταν αρχικά να γυριστεί στην Νέα Υόρκη αλλά λόγω αδυναμίας να βρει χρηματικούς πόρους, κατέφυγε στο Λονδίνο και έτσι έκανε αλλαγές στο σενάριο αλλά και στο καστ που πήρε και βρετανούς ηθοποιούς. Η Scarlett και ο Jonathan Rhys Meyers υποδύονται ένα ερωτευμένο ζευγάρι με τον δεύτερο να ερωτεύεται την αρραβωνιαστικιά του κουνιάδου του, δηλαδή την Scarlett, λίγο πριν παντρευτεί εκείνος μια γυναίκα από πλούσια οικογένεια. Το Έγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογιέφσκι συναντά τους προβληματισμούς του αμερικανού δημιουργού σε μια ταινία που στο background συναντούμε τοπόσημα της πόλης, όπως την Tate Modern, το Royal Opera House, το Palace of Westminster, την Blackfriars Bridge και το Cambridge Circus. Η ταινία πήγε πολύ καλά εισπρακτικά και προτάθηκε για Όσκαρ σεναρίου.

Λονδίνο στο Scoop (2006)

Την αμέσως επόμενη χρονιά ξανασκηνοθετεί την Johansson στο Λονδίνο, αυτή την φορά με παρτενέρ τον Hugh Jackman αλλά και τον ίδιο τον Woody Allen, που επιστρέφει σε ρόλο σε ταινία του μετά το Anything Else (2003). Scoop είναι το δημοσιογραφικό λαβράκι, η αποκάλυψη μιας και στην ταινία δημιουργείται ένα μυστήριο γύρω από τον Jackman που προσπαθούν να λύσουν Johansson και Allen. Η ταινία αν και έλαβε μέτριες κριτικές, πήγε καλά εισπρακτικά. Μερικές από τις σκηνές της ταινίας έχουν γυριστεί στο Holland Park, στο Notting Hill, στο Barbican, στο Lancaster Gate αλλά και μέσα στο Λονδίνο.

Λονδίνο στο Cassandra's Dream (2007)

Την αμέσως επόμενη χρονιά γυρίζει τρίτη σερί ταινία στο Λονδίνο-ίσως την πιο αδύναμη ταινία της λονδρέζικης φάσης του, το Όνειρο της Κασσάνδρας. Ένα crime thriller με τους Colin Farrell και Ewan McGregor που έκανε την πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ της Βενετίας, όπως και η νέα του ταινία, Coup de Chance. Δύο αδέρφια που ζουν στο νότιο Λονδίνο, με γονείς που τρέχουν ένα εστιατόριο και έναν πλούσιο θείο χειρούργο, αγοράζουν ένα ιστιοπλοϊκό και το ονομάζουν το Όνειρο της Κασσάνδρας, αγνοώντας ότι στην αρχαία ελληνική μυθολογία η Κασσάνδρα προφήτευε κακά μαντάτα. Μουσική για την ταινία έγραψε ο Philip Glass. Η ταινία απέσπασε μέτριες κριτικές και τα πήγε εξίσου μέτρια εισπρακτικά. Σκηνές υπάρχουν στο Grand Union Canal, στον Ovestone Road, στο Chelsea Old Church, στο Tower Bridge και αλλού.

Βαρκελώνη και Οβιέδο στο Vicky Christina Barcelona (2008)

Η πρώτη ταινία που γύρισε ο σκηνοθέτης στην Ισπανία είναι στην παραθαλάσσια και ηλιόλουστη Βαρκελώνη με ένα ερωτικό πρωταγωνιστικό τρίο, τους Scarlett Johansson (στην τρίτη και τελευταία τους συνεργασία), την Rebecca Hall και τον Javier Bardem με μια επίσης συγκλονιστική Penelope Cruz που δικαίως κέρδισε Όσκαρ Β΄ Γυναικείου Ρόλου. Μάλιστα επειδή ο Allen δεν γνωρίζει ισπανικά, σε κάποιες σκηνές που το τοξικά ερωτευμένο ζευγάρι των Bardem-Cruz (που παρότι γνωρίζονταν από παλιά, εκεί ερωτεύτηκαν) μιλάνε ισπανικά, τους άφησε ελεύθερους να αυτοσχεδιάζουν με τον ίδιο να καταλαβαίνει τι λένε στο μοντάζ, όταν του βάλανε υπότιτλους. Μια από τις καλύτερες ταινίες του της δεκαετίας του 2000 και μια από τις πιο σέξι ταινίες του, σε έναν σκηνοθέτη που όσο και αν μιλάει για σεξ, αποφεύγει να το απαθανατίζει, με εξαίρεση αυτή την ταινία, που υπάρχουν κάποιες-συγκρατημένες-ερωτικές σκηνές. Παράλληλα, κάποια στιγμή οι ήρωες ταξιδεύουν στο Οβιέδο στην βόρεια Ισπανία, πρωτεύουσα του πριγκιπάτου των Αστουριών. Η ταινία πήγε πολύ καλά εισπρακτικά και έλαβε θετικές κριτικές. Ανάμεσα στα αξιοθέατα στα οποία βρίσκονται οι χαρακτήρες είναι και το Πάρκο Guell, η Sagrada Familia και το Μουσείο Καταλανικής Τέχνης.

Λονδίνο στο You Will Meet a Tall Dark Stranger (2010)

Μετά την Βαρκελώνη επιστρέφει για λίγο στην πατρίδα του με το Whatever Works (2009) και έπειτα γυρίζει την τέταρτη και τελευταία του ταινία στο Λονδίνο. Θα συναντήσεις ένα ψηλό μελαχρινό άντρα (μάντεψε ποιον; μα φυσικά τον χάρο μιας και η ιδέα του θανάτου καιροφυλακτεί στο έργο του με τον ίδιο να λέει ότι κάνει ταινίες για να μην σκέφτεται τον θάνατο). Ένα διεθνές και εξαιρετικό καστ ηθοποιών που περιλαμβάνει από τον σπουδαίο Anthony Hopkins σε ένα πολύ διαφορετικό ρόλο ενός άντρα με κρίση ηλικίας μέχρι τους Antonio Banderas, Josh Brolin, Freida Pinto και Naomi Watts, ενώ ήταν να παίξει και η Nicole Kidman αλλά λόγω γυρισμάτων άλλης ταινίας (Rabit Hole) δεν τα βρήκαν. Έκανε πρεμιέρα εκτός διαγωνισμού στις Κάννες, πήγε μέτρια εισπρακτικά και απέσπασε μέτριες κριτικές. Σκηνές κυρίως στο Notting Hill και στο Westminster, μαζί με σκηνές στα Pinewood Studios.

Παρίσι στο Midnight in Paris (2011)

Μετά το Λονδίνο, επιστρέφει μετά από χρόνια στο αγαπημένο του Παρίσι, μια πόλη που ερωτεύτηκε, όπως και τον πολιτισμό της. Τα Μεσάνυχτα στο Παρίσι είναι μια από τις καλύτερες ταινίες του στον 21ο αιώνα, που διαδραματίζεται στην γαλλική πρωτεύουσα στην οποία έχει καταφύγει ο συγγραφέας Owen Wilson για να βρει έμπνευση μαζί με την σύντροφό του, Rachel McAdams. Θα γνωρίσει όμως με έναν μαγικό ρεαλισμό αντίστοιχο του Φελίνι, τον οποίο θαυμάζει ο Allen, αν και όπως έχει πει σε δήλωσή του, ουδέποτε κατάφερε να φτάσει την μαγεία και την νοσταλγία του ιταλού auteur, συγγραφείς και ζωγράφους του παρελθόντος που πέρασαν κάποιο μέρος της ζωής τους στο Παρίσι μιας άλλης εποχής, όπως ο Σαλβαδόρ Νταλί (Adrien Brody), ο F. Scott Fitzgerald (Tom Hiddleston), η Γερτρούδη Στάιν (Cathy Bates) αλλά και οι Πάμπλο Πικάσο, Μαν Ρέι, Ανρί Ματίς, Τουλούζ Λοτρέκ και Έρνεστ Χέμινγουέι. Επιστρέφει στο Παρίσι της Μπελ Επόκ και των Μουλέν Ρουζ αλλά και στον μοντερνιστικό παροξυσμό των 20s. Η ταινία προβλήθηκε στο Φεστιβάλ των Καννών και προτάθηκε για τέσσερα Όσκαρ, κερδίζοντας ένα, εκείνο του καλύτερου σεναρίου που είναι το τρίτο στην καριέρα του Allen. Σκηνές της ταινίας υπάρχουν στο Ζιβερνί, στην Μονμάρτρη, στο Παλάτι των Βερσαλλιών, στην Όπερα, στην βασιλική Sacre-Coeur και αλλού.

Ρώμη στο To Rome with Love (2012)

Την επόμενη χρονιά για πρώτη φορά θα γυρίσει ταινία στην αιώνια πόλη, την Ρώμη. Στην Ρώμη με Αγάπη, όπως του ζητήθηκε από τους παραγωγούς να ονομάζεται, αν και εκείνος αρχικά ήθελε να λέγεται Bop Decameron από το Δεκαήμερο του Βοκάκιου και έπειτα Nero Fiddles από τον ρωμαίο αυτοκράτορα. Την ταινία αποτελούν τέσσερις βινιέτες, μια ιταλική παράδοση μιας και αρκετές ιταλικές ταινίες στο παρελθόν έχουν αυτή την λογική, με ξεχωριστές ιστορίες. Η ιστορία μάλιστα του νεαρού ζευγαριού που χάνεται μέσα στην πόλη αναζητώντας την αγάπη προέρχεται απευθείας από την πρώιμη ταινία του Φελίνι, The White Sheik (1952). Ο Woody Allen παίζει για πρώτη φορά σε ταινία του μετά το Scoop το 2006 και τελευταία μέχρι σήμερα, με εξαίρεση την τηλεοπτική σειρά που έκανε για την Amazon, το Crisis in Six Scenes (2016) που είναι και η τελευταία του εμφάνιση γενικότερα ως ηθοποιός. Στην ταινία ξανασυναντά την Penelope Cruz αλλά και τους Judy Davis, Ornella Muti, Riccardo Scamarcio, Alec Baldwin, Jesse Eisenberg, Greta Gerwig, Elliot Page και βέβαια τον εξαιρετικό Roberto Benigni. Οι ήρωες γυρνούν την εμβληματική πόλη, βλέποντάς τους στην Fontana di Trevi, στο Trastevere, στο Forum Romanum, στην Piazza del Popolo και αλλού.

Νίκαια στο Magic in the Moonlight (2014)

Έπειτα από μια επιστροφή στις ΗΠΑ για το εξαιρετικό Blue Jasmine (2013) που έδωσε το Όσκαρ στην Cate Blanchett, επισκέπτεται την νότια Γαλλία για την ρομαντική κομεντί αφιερωμένη στον κόσμο της μαγείας, Μαγεία στο Σεληνόφως, με την νέα του μούσα, Emma Stone, με την οποία θα συνεργαστούν άλλη μια φορά στο Irrational Man, και τον Colin Firth. Η ταινία πήγε καλά εισπρακτικά, αν και δέχτηκε μέτριες προς θετικές κριτικές. Η ρομαντική και αφελής Stone συγκρούεται και ερωτεύεται τον ορθολογιστή και κυνικό Firth στο όνομα της μαγείας, αν υπάρχει ή όχι και πώς την εννοούμε με τον Allen να παίρνει θέση και να αναδεικνύει το ζήτημα της δημιουργίας, της πρωτοτυπίας και της πίστης. Η ταινία γυρίστηκε στην πολύ ωραία φωτογραφήσιμη Νίκαια της Γαλλίας, ηλιόλουστη και καλοκαιρινή.

Σαν Σεμπαστιάν στο Rifkin's Festival (2020)

Ο Allen επιστρέφει στην Ισπανία και στην μικρή πόλη του Σαν Σεμπαστιάν που όμως εκεί πραγματοποιείται ένα σημαντικό κινηματογραφικό φεστιβάλ που διεξάγεται κάθε χρόνο από το 1953. Η ταινία μάλιστα άνοιξε το Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν εκείνη την χρονιά, καθώς η ταινία αφορά ένα αντρόγυνο που πηγαίνει στο Φεστιβάλ επειδή η γυναίκα εκπροσωπεί έναν διάσημο σκηνοθέτη, τον Louis Garrel και ο άντρας (Wallace Shawn) είναι συγγραφέας και μέγας σινεφίλ. Μέσα από αυτή την ταινία ο σκηνοθέτης αναπολεί τους μεγάλους κλασικούς με σκηνές φόρο τιμής στον Bergman, τον Fellini, τον Orson Welles και τον Luis Bunuel ανάμεσα σε άλλους. Η ταινία με την φωτογενή και χρωματιστή κάμερα του θρυλικού Vittorio Storaro, αναδεικνύει τα όμορφα μέρη της παραθαλάσσιας πόλης, αλλά και το φεστιβάλ της.

Παρίσι στο Coup de Chance (2023)

Η τελευταία-μέχρι στιγμής-ταινία του Woody Allen είναι γαλλική. Όχι απλώς επιστρέφει στην γαλλική πρωτεύουσα με γάλλους ηθοποιούς αλλά είναι και γαλλόφωνη, αποτείοντας έναν φόρο τιμής στο γαλλόφωνο σινεμά που τόσο αγάπησε, για να νιώσει άλλωστε πιο ευρωπαίος σκηνοθέτης, όπως είπε χαριτολογώντας. Στα Γυρίσματα της Τύχης έχουμε την θεματική της τύχης, της ενοχής και της αθωότητας, του εγκλήματος και του έρωτα που απασχόλησαν τον σκηνοθέτη και στο Match Point και για αυτό πολλοί το αποκαλούν το γαλλικό Match Point. Πρωταγωνιστούν οι βραβευμένοι με Cesar, Neil Schneider, Valerie Lemericer και Elsa Zylberstein και οι υποψήφιοι για Cesar, Melvil Poupaud και Lou de Laage. Η 50ή ταινία του αμερικανού σκηνοθέτη προβλήθηκε εκτός διαγωνισμού στο Φεστιβάλ της Βενετίας και δέχτηκε θετικές κριτικές, ονομάζοντάς την πολλοί ως την καλύτερη ταινία της τελευταίας δεκαετίας. Ένα φθινοπωρινό Παρίσι μας συστήνεται γιατί όπως έχει πει στο παρελθόν "Actually, Paris is the most beautiful in the rain".

Περισσότερα σινεφιλικά αφιερώματα μπορείτε να αναζητήσετε σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον blog.