All the beauty and the bloodshed

Σύνοψη: Η Αμερικανίδα φωτογράφος Ναν Γκόλντιν, αφού κατέκτησε τον κόσμο της τέχνης με τους δικούς της κανόνες, αποτελεί πλέον τη φωνή ενός κινήματος κατά της κρίσης των οπιοειδών που μαστίζει της ΗΠΑ, με περισσότερους από μισό εκατομμύριο νεκρούς. Κι η Λόρα Πόιτρας (“Citizenfour”) καταγράφει τη μέχρι σήμερα πορεία της Γκόλντιν σ’ ένα ντοκιμαντέρ που απέσπασε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας του 2022.

Γνώμη: Όταν η Ναν Γκόλντιν πέτυχε το πρώτο ορόσημο της καριέρας της, πίσω στο 1985, με τη ρηξικέλευθη για την εποχή της slideshow έκθεση φωτογραφίας “The Ballad of Sexual Dependency”, πολλοί αμφισβήτησαν την καλλιτεχνική της αξία με επιχείρημα ότι «δεν είναι τέχνη να φωτογραφίζεις τη ζωή σου». Κι είναι αλήθεια ότι το θέμα της έκθεσης, και του ομώνυμου βιβλίου που κυκλοφόρησε έναν χρόνο μετά, ήταν η ζωή της, όχι μόνο η δική της αλλά κι αυτή μιας ευρύτερης ομάδας φίλων και γνωστών της που αποτελούσαν μέρος της No Wave σκηνής της Νέας Υόρκης στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 και στις αρχές των ‘80s.

To “All the Beauty and the Bloodshed”, το ντοκιμαντέρ της Λόρα Πόιτρας για την επιδραστική φωτογράφο, ξεκινά με την ίδια να βλέπει στιγμιότυπα της ζωής της, όπως τα κατέγραψε με την κάμερά της και να μιλάει για τη διαφορά ανάμεσα στις ιστορίες που λέμε και τις αναμνήσεις που έχουμε. Κι από εκεί και πέρα, με όχημα κυρίως την αφήγηση της ίδιας της Γκόλντιν και το φωτογραφικό της αρχείο να αναλαμβάνει την εικονογράφηση όσων ακούμε, η Πόιτρας δημιουργεί ένα εξαιρετικά επείγον και σε σημεία συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ που λειτουργεί και επιτυγχάνει σε πολλαπλά επίπεδα.

Το πρώτο επίπεδο είναι η χρονολογική αφήγηση της πορείας της Γκόλντιν, από τα παιδικά της χρόνια ως μέλος μιας εξαιρετικά δυσλειτουργικής οικογένειας, που οδήγησε την έφηβη μεγαλύτερη αδερφή της Μπάρμπαρα στο ψυχιατρείο και μετέπειτα στην αυτοκτονία, μέχρι τα «άγρια χρόνια» της στο υπογάστριο μιας Νέας Υόρκης που δεν υπάρχει πια και τη σημερινή της ακτιβιστική δράση ενάντια της οικογένειας Σάκλερ. Οι Σάκλερ είναι μια παντοδύναμη οικογένεια των ΗΠΑ, ιδιοκτήτες της Purdue, της φαρμακευτικής εταιρείας που δημιούργησε και διέθεσε στην αγορά το οπιοειδές αναλγητικό OxyContin, χωρίς όμως να φροντίσει να ενημερώσει το ευρύ κοινό για την εξαιρετικά εθιστική σύνθεσή του.

Το αποτέλεσμα αυτής της παραπλανητικής καμπάνιας προώθησης του φαρμάκου και της εύκολης συνταγογράφησής του από γιατρούς είναι αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως “κρίση των οπιοειδών”. Η Γκόλντι υπήρξε και η ίδια εθισμένη στο OxyContin κι αυτός ο εθισμός παραλίγο να της στερήσει τη ζωή. Έτσι, δημιούργησε την ακτιβιστική ομάδα P.A.I.N. (Prescription Addiction Intervention Now) κι έκανε κάτι που λίγοι καλλιτέχνες του διαμετρήματός της θα τολμούσαν: τα έβαλε με τα μουσεία και τις γκαλερί που έχουν δεχτεί υπέρογκες δωρεές από τους Σάκλερ (που “ξεπλένουν” τη δολοφονική επιχειρηματική τους δράση δρώντας ως μαικήνες της τέχνης), οργανώνοντας παρεμβάσεις διαμαρτυρίας στους χώρους τους.

Σε όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, η Πόιτρας αντιπαραβάλλει τη σημερινή δράση της Γκόλντιν, μέσα από βιντεοσκοπημένες σεκάνς των διαμαρτυριών και των συναντήσεων της ομάδας των ανθρώπων που συγκροτεί την P.A.I.N., με τα κεφάλαια μιας ζωής όπου το προσωπικό ήταν πάντα πολιτικό. Έτσι, δεν καταφέρνει απλά να φτιάξει ένα εμβριθές πορτρέτο της Γκόλντιν, που αποκαλύπτει τις κινητήριες δυνάμεις πίσω από την τέχνη της, αλλά ανοίγει το scope του εγχειρήματός της για να ξεσκεπάσει τους διαπλεκόμενους μηχανισμούς της αμερικανικής πολιτικής και των φαρμακοβιομηχανιών, την απουσία παραδειγματικής τιμωρίας από το δικαστικό σύστημα απέναντι στα εγκλήματα των πλούσιων και ισχυρών, τη σιωπηλή συνενοχή θεσμών και ιδρυμάτων (όπως των μουσείων που δέχονταν τις δωρεές των Σάκλερ πριν η Γκόλντιν “φωτογραφίσει” δημόσια τις πρακτικές τους) και εν τέλει τον ίδιο τον ρόλο της Τέχνης ως καθρέφτη των μικρών και μεγάλων αδικιών που συντελούνται διαχρονικά κατά των ανίσχυρων, των περιθωριοποιημένων, όλων αυτών που δεν έχουν φωνή και πλατφόρμα.

Το ότι η Πόιτρας τα καταφέρνει όλα αυτά μέσα σε δύο ώρες είναι απόδειξη της έφεσής της στη δημιουργία αποκαλυπτικών ντοκιμαντέρ, κάτι που είχε βέβαια ήδη αποδειχτεί στο βραβευμένο με Όσκαρ Ντοκιμαντέρ “Citizenfour”, το οποίο αφορούσε την περίπτωση ενός άλλου ταραξία του κατεστημένου των ΗΠΑ, του Έντουαρντ Σνόουντεν.

Τέλος, το “All the Beauty and the Bloodshed” καταφέρνει και κάτι ακόμα: είναι ένας ύμνος προς τη φιλία, τη συντροφικότητα και τη συλλογικότητα, αξίες διόλου δεδομένες σήμερα, που όμως είχαν, έχουν και θα έχουν τη δύναμη να σώζουν τις ζωές των ανθρώπων. Και μόνο γι΄ αυτό, είναι ένα σπουδαίο ντοκιμαντέρ που μας αφορά όλους, ασχέτως αν είμαστε εξοικειωμένοι με το φαινόμενο που ακούει στο όνομα Ναν Γκόλντιν.