Berlinale 2024: Το "Shikun" έρχεται σαν μια επείγουσα αφύπνιση, σαν όνειρο, ή εφιάλτης
Το Shikun του Amos Gitai, που γυρίστηκε πριν τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, έρχεται σαν μια επείγουσα αφύπνιση, σαν ένα όνειρο, ή σαν εφιάλτης, να μας φέρει αντιμέτωπους με ερωτήσεις καίριες, για το κατά πόσο το μέλλον του Ισραήλ μπορεί να σωθεί. Με τον κινηματογράφο και την εικόνα ως λυρικό μέσο, και τον Ιονέσκο ως στήριγμα σε διαχρονικούς κοινωνικούς προβληματισμούς, ο Ισραηλινός σκηνοθέτης στην τελευταία του ταινία—που είναι και η μοναδική από Ισραηλινό σκηνοθέτη που προβάλλεται στο 74ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, και δημιουργήθηκε μαζί με Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους ηθοποιούς—εμπνέεται από τον Ρινόκερο του Ιονέσκο και βάζει στο επίκεντρο της εξιστόρησης την Irène Jacob, η οποία περιπλανιέται στους διαδρόμους, φοβάται, χορεύει, τραγουδάει, τρέχει, και σιγά σιγά τρελαίνεται, ουρλιάζοντας πως την περικυκλώνουν Ρινόκεροι.
ΣΧΕΤΙΚΑBerlinale 2024 - Ιζαμπέλ Ιπέρ: "Η ζωή δεν είναι τα social media, ελπίζω..."
Ο Gitai επιμένει με τις δημιουργίες του να κοιτάει κατάματα θέματα που τον προβληματίζουν. Προφητικός θα έλεγε κάποιος αφελώς, αλλά στην πραγματικότητα όχι τόσο για όποιον παρακολουθεί τι συμβαίνει στο ανακάτεμα του χάρτη της Μέσης Ανατολής. Η ταινία άλλωστε γυρίστηκε την περίοδο των μαζικών διαδηλώσεων και των απεργιών επί μήνες στο Ισραήλ με αφορμή την δικαστική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Νετανιάχου και την στροφή της χώρας προς την άκρα δεξιά και τον θρησκευτικό απολυταρχισμό, του οποίου κάθε άλλο παρά υποστηρικτής είναι ο Gitai. Σήμερα, δεν μπορεί να μην νιώσει κανείς την επικαιρότητα αυτής της ταινίας.
Σε ένα σκοτεινό καθεστώς, οι Ρινόκεροι είναι απαραίτητοι, θα δηλώσει η ηρωίδα της Jacob. Μια Γαλλίδα, λοιπόν, μιλώντας μια γλώσσα που κανείς δεν καταλαβαίνει, θα μας ξεναγήσει σε ένα μπρουταλιστικής αρχιτεκτονικής κτίριο σε μεγάλα πλάνα που δεν διακόπτονται, με την κάμερα να στρέφεται σε στιγμιότυπα πολλών διαφορετικών ανθρώπων που συστεγάζονται εκεί, σε ένα Shikun, ένα συγκρότημα δηλαδή κοινωνικών κατοικιών. Διάσπαρτες γλώσσες και πολιτισμοί, που μοιράζονται το κοινό βίωμα του να πρέπει να φύγουν από την χώρα προέλευσής τους και να ζήσουν αλλού.
Πρόσφυγες από την Ουκρανία, Ινδοί, μια Λευκορωσίδα και μια Ρωσίδα που μαθαίνουν εβραϊκά, ένας υπεύθυνος εργοταξίου που διαπληκτίζεται με τον αρχιτέκτονα για την αναδιαμόρφωση του συγκροτήματος και τις προτεραιότητες που πρέπει να αποφασιστούν. Ακούγονται αραβικά, γίντις, παλαιστινιακά, ουκρανικά. «Έχει ενδιαφέρον από την σκοπιά μου, γιατί εγώ μιλάω γαλλικά και δεν καταλαβαίνω την διαφορά ανάμεσα σε τόσες διαφορετικές γλώσσες. Μου πρότειναν να προσθέσουμε υπότιτλους με διαφορετική αισθητική, άλλους πλάγια, άλλους με άλλη γραμματοσειρά, για κάθε μία γλώσσα που ακούγεται. Δεν θέλαμε όμως να κάνουμε μια διδακτική ταινία. Το αφήσαμε έτσι, ώστε να το καταλάβει όποιος μπορεί. Κι αν δεν το καταλάβει, δεν πειράζει. Δεν θέλαμε να επιβάλλουμε στον θεατή το τι πρέπει να σκεφτεί», είπε η Ζακόμπ.
Η ηρωίδα θα κοιτάξει κατάματα πολλές φορές την κάμερα και θα μιλήσει γι’ αυτά που βλέπει, ως αθέατη η ίδια, ενώ λίγο-λίγο θα αρχίσει να μετατρέπεται σε μια σχιζοφρενική φιγούρα που ξεσπάει όλη την ένταση που έχει συσσωρευτεί μέσα της. Η ανησυχία είναι έκδηλη και η μουσική, ως επί τω πλείστων κακόηχες νότες οργάνων που ηχούν σαν πολεμικά εμβατήρια, συνοδεύει αυτό το συναίσθημα αναστάτωσης και κορύφωσης. «Νιώθω πως η εμπειρία του ρόλου μου και της ίδιας της ταινίας είναι σαν ένα όνειρο. Ίσως σαν τους αγγέλους στα Φτερά του Έρωτα του Wim Wenders, που περιπλανιούνται στον κόσμο, τον παρατηρούν και συζητούν αλλά κανείς δεν τους ακούει», θα πει η Jacob στη συνέντευξη που μας παραχώρησε.
To Shikun είναι μια ταινία πολυεπίπεδη, που δεν αποφεύγει την πολυπλοκότητα και τις αντιφάσεις που περιβάλλουν και την ίδια την Ισραηλινή κοινωνία, και σε καμία περίπτωση δεν απευθύνεται σε ένα κοινό-καταναλωτή. «Το κοινό μπορώ να το κρίνω μονάχα από την δική μου οπτική ως θεατής. Φυσικά σε μια πτήση μπορώ να απολαύσω μια ταινία, αλλά την επόμενη μέρα μπορεί να με ρωτήσει κανείς τι είδα και αν μην θυμάμαι. Στις καλύτερες ταινίες που έχω δει, η ταινία ξεκινάει όταν η προβολή έχει ολοκληρωθεί, τη στιγμή που θα αρχίσω να αναρωτιέμαι τι θέλει να μου πει ο σκηνοθέτης. Τι στο καλό ήθελε να κάνει ο Pasolini; Τι θέλει να μου πει ο Godard; Τι το μεγάλο ρωσικό σινεμά; Όλοι αυτοί οι δημιουργοί θέλουν να δουλέψω ως ερμηνευτής, όχι ως καταναλωτής. Εγώ αυτό προτείνω και στο δικό μου κοινό».
Ακόμη κι αν το κοινό δεν μπορέσει εύκολα να πει πολλά μετά την προβολή, ακόμη κι αν χρειαστεί χρόνο για να καταλαγιάσει μέσα του αυτή η εμπειρία-βίωμα και να μετουσιωθεί σε λέξεις, η αξία του Shikun φαίνεται σε όλα όσα επιτυγχάνει να κάνει τον θεατή του να νιώσει. Ένα σημείωμα διαμαρτυρίας, αντίδρασης και κραυγής για όλα όσα αισθάνεται ο σύγχρονος άνθρωπος, κοιτάζοντας τον κόσμο ολόγυρά του.
To 74o Φεστιβάλ Βερολίνου διεξάγεται 15-25 Φεβρουαρίου 2024.
ΣΧΟΛΙΑ
Εμφάνιση σχολίων