Ζαν Ντιλμάν

Σύνοψη: Στο διαμέρισμά της στις Βρυξέλλες, μια χήρα ακολουθεί ψυχαναγκαστικά και καθημερινά την ίδια ρουτίνα. Εκτελεί σχολαστικά τις δουλειές του σπιτιού, φροντίζει τον έφηβο γιο της και όταν εκείνος λείπει προσφέρει σεξ επί πληρωμή. Σιγά-σιγά όμως η ψυχολογική της ισορροπία διαταράσσεται και αδιόρατες ρωγμές αρχίζουν να διαφαίνονται στην άψογη ρουτίνα της.

Άποψη: Το 1975 η Laura Mulvey γράφει το κομβικό άρθρο «Visual Pleasure and Narrative Cinema» φέρνοντας στο προσκήνιο και ασκώντας κριτική στο male gaze, το ανδρικό βλέμμα στον κινηματογράφο και τις τέχνες.

Τα 70s άλλωστε είναι η εποχή ανάδυσης της φεμινιστικής τέχνης, της φεμινιστικής ιστορίας της τέχνης και βέβαια του φεμινιστικού κινηματογράφου. Την ίδια χρονιά, η βελγίδα σκηνοθέτρια Chantal Akerman παραδίδει την δική της οπτική μελέτη πάνω στο ζήτημα της απεικόνισης της γυναίκας και του βλέμματος, μια ταινία-δοκίμιο που επτά χρόνια μετά τον θάνατό της, το 2022, θα την ανακήρυσσε το Sight and Sound, ένα από τα σπουδαιότερα κινηματογραφικά περιοδικά παγκοσμίως, ως την καλύτερη ταινία όλων των εποχών.

Ακόμα και αν δεν είναι-που δεν είναι διότι μια ταινία για να θεωρηθεί τόσο σπουδαία δεν αρκεί να είναι αντικειμενικά καλή αλλά να έχει αφήσει ένα μεγάλο αντίκτυπο στην πορεία του σινεμά και να έχει καθορίσει ριζικά την ιστορία του μέσου-είναι πράγματι μια τομή στο σινεμά της εποχής της. Ένα unicum αξιοθαύμαστο και απαιτητικό, που παρόλη την ανία που προκαλεί συνειδητά στο κοινό και την υπομονή που το καλεί να κάνει για να αντέξει να παρακολουθήσει επί τρισίμισι ώρες την βαρετή οικιακή καθημερινότητα μιας εκδιδόμενης νοικοκυράς, δεν παύει να είναι ένα masterclass σκηνοθεσίας εκ μέρους της μόλις 25χρονης τότε σκηνοθέτριας.

Απίστευτα καδραρισμένα πλάνα που λίγοι σκηνοθέτες έχουν πετύχει ποτέ στην ιστορία του κινηματογράφου και ένα γυναικείο πορτρέτο που επίσης σπανίως έχουμε δει. Μια γυναίκα ανέγγιχτη από το αντρικό βλέμμα, ειλικρινής και ρεαλιστική, καθόλου σεξουαλικοποιημένη όπως ορέγονται φετιχιστικά ετεροφυλόφιλοι άντρες συνάδελφοι της Akerman να παρουσιάζουν τις γυναίκες-αντικείμενα στις ταινίες τους.

Η κάμερα της Akerman ακολουθεί την Ντιλμάν στην απλή, ανιαρή, ρουτινιασμένη καθημερινότητά της, όπως είναι όλων μας, μέσα σε ένα τριήμερο όσο εκείνη ξυπνάει το πρωί, στρώνει το κρεβάτι, φτιάχνει το φαγητό της, κάνει το μπάνιο της, περιποιείται τον έφηβο γιό της και πληρώνεται για τις σεξουαλικές της συνευρέσεις. Όλα αυτά με ένα παντελώς αποδραματοποιημένο ύφος, με τις σεξουαλικές επαφές να μένουν κατά κύριο λόγο εκτός κάδρου, διότι δεν ενδιαφέρουν οι επαφές ως επαφές αλλά τι αφήνουν στο τέλος σε εκείνη.

Ένα τέλος που σοκάρει και ξαφνιάζει, μια διαδρομή που όσο και αν μοιάζει προδιαγεγραμμένη, άλλο τόσο δεν είναι και της ξεφεύγει. Μια γυναίκα λιγομίλητη, κλεισμένη στο σπίτι της, υπηρετώντας τον οικιακό της ρόλο που το κοινωνικό της φύλο της έχει επιβάλλει.

Η Ντιλμάν δεν χαρίζεται στον θεατή, δεν του ανοίγεται με την μία. Ο κάθε θεατής/η κάθε θεάτρια οφείλει να την ξεκλειδώσει και να την καταλάβει μέσα σε αυτήν την αυτιστικά επαναλαμβανόμενη ρουτίνα της. Μέσα στις σιωπές της και πίσω από τα βλέμματα της, άλλοτε παγωμένα άλλοτε έντονα, καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολη είναι η ζωή της και πόσο παθητικά την έχει αποδεχτεί, πίσω από την εμβληματική μορφή της αξιομνημόνευτης Delphine Seyrig (Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ) που παραδίδει έναν από τους καλύτερους γυναικείους ρόλους στην ιστορία του σινεμά.