Ο 20ος μου αιώνας (1989)

Σύνοψη: Δυο ορφανές αδελφές μεγαλώνουν χωριστά, αγνοώντας η μία την ύπαρξη της άλλης, μέχρι να συναντηθούν, τυχαία, μετά από 20 χρόνια.

Άποψη: Υπάρχουν δύο τρόποι να προσεγγίσει κανείς την ονειρική και αλληγορική αυτή ταινία της Ουγγαρέζας Ίντικο Ενιέντι. Ο ένας είναι να θαυμάσεις τον υπνωτικό τρόπο που χειρίζεται την κάμερα, το ντεκουπάζ, το πως αποδομεί την ιστορία της με μια αξιοθαύμαστη αποστασιοποίηση και φαρμακερό χιούμορ, να μιλήσεις για ποίηση στο πανί της οθόνης. Άλλωστε, αυτά είδαν οι Κριτικοί του φεστιβάλ των Κανών και έδωσαν στον 20ο αιώνα της, το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη για το 1989.

Ο άλλος δρόμος είναι να κοιτάς την οθόνη και να μην καταλαβαίνεις τίποτε. Ούτε την ποίηση, ούτε το ντεκουπάζ, ούτε την σμπαραλιασμένη ιστορία που δεν βγάζει πουθενά, δεν έχει κανένα νόημα και σκοπό. Εμείς είδαμε μια ταινία που στην αρχή μας μπέρδεψε, μετά μας εκνεύρισε και στο τέλος μας προκάλεσε μεγάλα χασμουρητά και μία ακατανίκητη επιθυμία να βγούμε από την αίθουσα. Πριν από 20 περίπου χρόνια είχαμε κάνει το ίδιο, σε ένα φεστιβάλ όταν είχαμε προσπαθήσει να πρωτοδούμε αυτή την ταινία, και την είχαμε σβήσει εντελώς από τη μνήμη μας. Μέχρι την δεύτερη φορά, όπου η αρχική μας εντύπωση, επιβεβαιώθηκε.

Μία ασπρόμαυρη δουλειά στην οποία, αι δύο ορφαναί στην Βουδαπέστη του 1880, απαγάγονται από δύο μυστηριώδεις τύπους. Είκοσι χρόνια μετά, η μία έχει γίνει κοκότα πολυτελείας και η άλλη, αναρχική που βάζει βόμβες. Υπάρχει ένας αναρχικός μπουρζουάς που δίνει εντολές στη δεύτερη, όταν πετυχαίνει την πρώτη σε ένα καράβι της κάνει έρωτα στην καμπίνα του, και μετά το ξανακάνουν στο διαμέρισμα του στη Βουδαπέστη, αλλά ενώ αυτός νομίζει ότι είναι η πρώτη, αυτή τη φορά είναι η δεύτερη. Υπάρχουν και κάτι τύποι στο Αμβούργο, την Ιταλία, τη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, κάτι λένε, και μετά δε τους ξαναβλέπουμε πουθενά. Υπάρχει ένας γάιδαρος που κλέβει καπέλα, υπάρχει ένας σκύλος με ηλεκτρόδια που περιφέρεται στους αγρούς. Υπάρχει ένας τύπος που βγάζει έναν λόγο υπέρ της γυναικείας χειραφέτησης. Υπάρχει ο Τόμας Έντισον στην Αμερική. Υπάρχει ένας Υπουργός, ένας αξιωματικός, ένας καπετάνιος και ένα ελικόπτερο της δεκαετίας του 50. Δοξόμπους...

Δεν είναι κακό να υπάρχουν οι ταινίες τέχνης, που μπορεί μάλιστα να είναι εντελώς εκτός του συνηθισμένου πλαισίου αφήγησης. Έχουμε δει αρκετές ταινίες όπου αυτό λειτουργεί. Συμπτωματικά, μας αρέσει ο κινηματογράφος του επίσης Ούγγρου Μίκλος Γιάντσο, όπου το στυλιζαρισμένο με τα χρόνια έγινε συμβολικό. Ή τα χαοτικά, ατελείωτα πλάνα του Μπέλα Ταρ. Δεν έχουμε καμία όμως διάθεση να παραστήσουμε ότι καταλαβαίνουμε κάτι όταν δεν καταλαβαίνουμε, μόνο και μόνο για να παραστήσουμε ότι καταλάβαμε. Από τον 20ο αιώνα δεν καταλάβαμε τίποτε.