H ιδιοφυϊα των αδερφών Κοέν στις τελικές σκηνές

Είναι ευρέως γνωστό το ότι οι αδερφοί Coen είναι ανάμεσα στους πιο ταλαντούχους και επιδραστικούς δημιουργούς της γενιάς τους, ωστόσο δεν έχει εξεταστεί ιδιαίτερα το ταλέντο τους στα εντυπωσιακά φινάλε. Με διαλόγους που μένουν αλησμόνητοι και μοναδικούς χαρακτήρες οι αδερφοί Coen έχουν δείξει στο κοινό πως είναι ένα πραγματικά καλογραμμένο τέλος. Πριν λοιπόν δείτε την καινούργια τους ταινία The Ballad of Buster Scruggs,  διαβάστε για τα πιο καλογραμμένα φινάλε στην φιλμογραφία τους. 

Προφανώς το κείμενο που ακολουθεί περιέχει spoilers.

5. Fargo: Το γραμματόσημο των τριών cent

Θα μπορούσε κανείς να περιγράψει με ακρίβεια, αν και κάπως αφαιρετικά, τις δουλειές των αδερφών Coen ως ένα μείγμα μαύρης κωμωδίας και ακόμα πιο σκοτεινού εγκλήματος. Μέρος της επιτυχίας του Fargo, της ταινίας που χάρισε στους αδερφούς Coen το πρώτο τους Oscar, αυτό για το καλύτερο σενάριο, και θεωρείται ως μια από τις καλύτερες ταινίες τους,  είναι ο τρόπος που απροκάλυπτα εμπεριέχει αυτά τα δύο είδη. Το δέσιμο αυτό είναι περισσότερο φανερό στο τέλος, το οποίο αποτελείται από τρία βασικά στοιχεία: τη τεράστια μελαγχολία του Fargo, North Dakota του Carter Burwell που φουσκώνει καθώς ηχούν οι σειρήνες και συλλαμβάνεται ο τελευταίος εγκληματίας, η Margie (Frances McDormand) να λέει στον Gaear (Peter Stormare) “ Υπάρχουν και άλλα στη ζωή πέρα από τα λεφτά ξέρεις. Δεν το ξέρεις;” και η τρυφερή συζήτηση που έχει με τον άντρα της Norm (John Carroll Lynch) λίγο πριν πέσουν τα credit.

Έπειτα από την αιματοχυσία, οι Coen φυλάνε την πιο χαρμόσυνη αποκάλυψη για φινάλε: ο πίνακας της Norm έχει επιλεχθεί για το γραμματόσημο των τριών cent. Εκείνος δεν αφήνει να υπερεκχειλίσει η χαρά του αλλά η Margie δεν θα μπορούσε να είναι πιο περήφανη για αυτόν. Χαϊδεύοντας την κοιλιά της εγκύου γυναίκας του λέει “δύο μήνες ακόμα”. Τελικά υπάρχουν πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή από τα λεφτά.

4. Barton Fink: Παίζεις σε ταινίες;

“Παίζεις σε ταινίες;”

“Μην είσαι ανόητος.”

Η μεγαλοφυία αυτής της στιχομυθίας δεν βρίσκεται μόνο στο λογοπαίγνιο, η γυναίκα στην οποία απευθύνεται η ερώτηση του John Turturro μοιάζει πράγματι με σταρ και με το θέμα του πίνακα που συνεχώς συναντάμε στην ταινία, αλλά όπως συμβαίνει συχνά στις ταινίες των αδερφών Coen, αλλά και στην ιδιαίτερη μελαγχολία που τη διέπει. Έχοντας δει τη ζωή του τρομακτικού Charlie (John Goodman), ο Barton βρίσκεται σε μια παραλία σχεδόν ολομόναχος στην παραλία με ελάχιστες προοπτικές καριέρας αλλά με μια υπέροχη θέα μπροστά του.

Σπάνια συναντάται τέτοιος σουρεαλισμός στη δουλειά τους, όπως αυτός της ταινίας που εντυπωσίασε στις Κάννες και μιλά για έναν συγγραφέα ο οποίος ασχολείται με τον απλό άντρα και το επιτηδευμένα ανοιχτό φινάλε της που θα προκαλούσε εκνευρισμό αν δεν ήταν τόσο όμορφο, σχεδόν ειδυλλιακό, μέσα στο παράλογο του. Από την πραγματική απορροία με την οποία ο Barton κάνει την ερώτηση μέχρι την ελαφριά ενόχληση με την οποία εκείνη απαντά, η αίσθηση πως κάτι δεν είναι σωστό ποτέ δεν υποχωρεί, ακόμα και όταν ο γλάρος βουτά στη θάλασσα και το όνειρο τελειώνει.

3. The Man Who Wasn’t There: Η ομίχλη που χάνεται

Ίσως η πιο υποτιμημένη ταινία των δύο δημιουργών, αυτό το neo-noir έχει το μόνο φινάλε που θα μπορούσε: με τον καταδικασμένο πρωταγωνιστή της να συναντά τη μοίρα του. Ο Billy Bob Thornton υποδύεται έναν κουρέα που η λαχτάρα του για κάτι περισσότερο από αυτά που έχει τον οδηγεί στην ηλεκτρική καρέκλα όταν αν και καταφέρνει να ξεφύγει για τον φόνο που διέπραξε καταδικάζεται για έναν για τον οποίο είναι αθώος. Η τελική αυτή σκηνή, όπως και η περισσότερες μέσα στην ταινία συνοδεύονται από την αφήγηση του. Η σκηνοθετική ευφυία της σκηνής, όπου καθώς ο Ed κοιτά τους μάρτυρες της εκτέλεσης του παρατηρεί τα διαφορετικά τους κουρέματα, συνοδεύεται από τον εκπληκτικό μονόλογο του λίγο πριν πατηθεί ο διακόπτης που θα τον οδηγήσει στο θάνατο.

“Δεν ξέρω που με πάνε. Δεν ξέρω τι θα βρω πέρα από τον ουρανό και τη γη αλλά δεν φοβάμαι να πάω. Ίσως όλα όσα τώρα δεν καταλαβαίνω να γίνουν ξεκάθαρα τότε, σαν την ομίχλη που χάνεται. Ίσως η Doris να είναι εκεί και ίσως εκεί να μπορέσω να της πω όλα όσα οι λέξεις που έχουμε εδώ δεν φθάνουν να περιγράψουν.”

Έπειτα γίνεται ένα πέρασμα όχι σε μαύρο αλλά σε λευκό, λευκό παρόμοιο με αυτό των UFO που έχουμε δει κατά τη διάρκεια της ταινίας, και ένα πιο παρηγορητικό χρωματικό τέλος από αυτό που έχουμε συνηθίσει στον κινηματογράφο. Το The Man Who Wasn’t There δεν είναι τίποτα αν όχι μελαγχολικό, αλλά διαθέτει μια χάρη ακόμα και στις πιο τραγικές στιγμές του.

2. Raising Arizona: Dream of the Future

Γιατί οι αδερφοί Coen έχουν συνεργαστεί με τον Nicolas Cage μόνο μια φορά; Τον καθοδήγησαν σε μια από τις πιο γλυκές του ερμηνείες  με αποκορύφωμα τον βαθύ μονόλογο του που συνοδεύεται από το Dream of the Future του Carter Burwell (το οποίο με τη σειρά του βασίζεται στο Down in the Willow Garden που η Holly Hunter τραγουδά νωρίτερα στην ταινία στον μικρό Nathan). Ο H.I. (Nicolas Cage) και η Ed (Holly Hunter) είναι καταρρακωμένοι όταν γυρίζουν το νεογέννητο στους γονείς του και είναι εύλογο να πιστέψουμε πως το ζευγάρι (που δεν μπορεί να αποκτήσει δικά του παιδιά) δεν θα τα καταφέρει, αλλά ο H.I. παραμένει αισιόδοξος καθώς τελειώνει την αφήγηση του ονείρου του:

 “Δεν ξέρω. Εσύ να μου πεις. Είναι αυτό το όνειρο απλά μια ελπίδα; Απλά απέδρασα από την πραγματικότητα όπως συνηθίζω; Αλλά εγώ και η Ed, μπορούμε να τα καταφέρουμε. Και έμοιαζε αληθινό. Έμοιαζε με εμάς, έμοιαζε με το σπίτι μας. Αν όχι στην Arizona τότε σε ένα μέρος όχι και τόσο μακριά όπου όλοι οι γονείς είναι δυνατοί και σοφοί και ικανοί και όλα τα παιδιά ευτυχισμένα νιώθοντας πως τα αγαπούν. Δεν ξέρω. Ίσως να ήταν στην Utah.”

Είναι δύσκολο να μην νιώθει κανείς αισιόδοξος έπειτα από το τέλος του Raising Arizona, παρά την τελευταία του εικόνα που είναι ο H.I. που ανοίγει τα μάτια του ξυπνώντας από το όνειρο του.

1. No Country for Old Men: Και μετά ξύπνησα

Μπορεί να θεωρήσετε πως αυτή η επιλογή ίσως να μην είναι σωστή, καθώς έρχεται απευθείας από το βιβλίο του Cormac McCarthy στο οποίο βασίζεται η ταινία, αλλά η προσέγγιση με την οποία μεταφέρθηκε αυτός ο υπέροχος μονόλογος είναι από μόνη της επαναστατική. Αν και το No Country for Old Men κερδίζοντας για τους αδερφούς Coen το βραβεία Oscar καλύτερης σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας που τόσο άξιζαν υποσκίασε την περίεργη υποδοχή που έλαβε αρχικά η ταινία, αξίζει να θυμηθεί κανείς πως πολύ δυσαρεστήθηκαν με το φινάλε που με πρώτη ματιά φαινόταν μάλλον απογοητευτικό. Ο ήρωας πεθαίνει, ο κακός ξεφεύγει και το μόνο που εναπομείναντας ήρωας (ο Ed Tom Bell που υποδύεται ο Tommy Lee Jones) μπορεί να κάνει είναι να πει στη γυναίκα του για το άσχημο όνειρο που είχε το προηγούμενο βράδυ. 

“Και μέσα στο όνειρο ήξερα πως προχωρούσε και πως προσπαθούσε να ανάψει μια φωτιά μέσα στο σκοτάδι και το κρύο. Και ήξερα πως όποτε και να έφτανα εκεί θα τον έβρισκα. Και μετά ξύπνησα.”

Σκεφτείτε όμως αυτό το όνειρο και πως, είτε θελημένα είτε ακούσια, θυμίζει αυτό του Raising Arizona. Στην προγενέστερη ταινία, ένας πατέρας φαντάζεται ποια θα είναι τα επιτεύγματα του μελλοντικού γιού του καθώς κοιτά το μέλλον, ενώ εδώ ένας γιος θυμάται τον από καιρό νεκρό πατέρα του και έρχεται αντιμέτωπος με τη γνώση πως εκείνος θα τον περιμένει όταν πεθάνει. Και έπειτα ξυπνά. Βλέπουμε το πρόσωπο του, βλέπουμε το πρόσωπο της γυναίκας του και ξανά το δικό του. Δεν υπάρχει καμία μουσική καθώς η ταινία τελειώνει, καμία κάθαρση, αλλά παρ’ όλα αυτά υπάρχει κάτι παρηγορητικό σε αυτήν την έλλειψη τελείας. Ο Ed μπορεί να έχει γλυτώσει από τον Anton Chigurh αλλά ο θάνατος του είναι βέβαιος, όπως εξάλλου όλων μας. Τουλάχιστον κάποιος θα τον περιμένει στην άλλη πλευρά.