Αφιέρωμα: Όταν το σινεμά ταξίδεψε στην Χώρα του Ποτέ

Το αιώνιο παιδί, Πίτερ Παν, και η παραμυθένια Χώρα του Ποτέ, έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές, με την νεραϊδόσκονη, τις περιπέτειες, τους πειρατές, τους κροκόδειλους και την μαγεία. Ο σκωτσέζος συγγραφέας J. M. Barrie (1860-1937) έγραψε το 1902 το μυθιστόρημα The Little White Bird, στο οποίο στα κεφάλαια 13-18 εμφανίζεται για πρώτη φορά ο χαρακτήρας του Πίτερ Παν, ως ένα μωρό που το παίρνουν οι νεράιδες στο Kensington Gardens και του μαθαίνουν να πετάει. Το 1904 γράφει το θεατρικό έργο Peter Pan or the Boy Who Wouldn't Grow Up (Πίτερ Παν ή το αγόρι που δεν μπορούσε να μεγαλώσει), στο οποίο πλέον κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Μετά την επιτυχία που είχε το θεατρικό έργο, τα κεφάλαια 13-18 του The Little White Bird εκδίδονται αυτόνομα με τον τίτλο Peter Pan in Kensington Gardens. Το 1911 τελικά εμπλούτισε την ιστορία και την εξέδωσε ως μυθιστόρημα με τον τίτλο Peter and Wendy. Πηγή έμπνευσης για αυτό το μαγικό αγόρι που δεν μεγαλώνει στάθηκε ο αδερφός του συγγραφέα, David, που πέθανε έπειτα από ατύχημα την παραμονή των 14ων γενεθλίων του και έτσι ο ίδιος και η μητέρα του τον είχαν στην σκέψη τους πάντοτε ως παιδί, μιας και δεν τον είδαν ποτέ να μεγαλώνει. Για την επιλογή του ονόματος, φαίνεται να σχετίζεται με τον αρχαιοελληνικό θεό Πάνα, μιας και όπως και εκείνος, ο ήρωας κρατάει αυλό, τον αυλό του Πάνα, όπως είναι γνωστός.

Αρχικά, ο Πίτερ Παν ανέβαινε συχνά στο θέατρο και ίσως κάτι που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι σχεδόν πάντα τον υποδυόταν νεαρή ενήλικη γυναίκα, γιατί τότε στο θέατρο τους ρόλους των αγοριών τους έκαναν νεαρές μικροκαμωμένες γυναίκες, οπότε και τον ρόλο του Πίτερ Παν για αρκετά χρόνια τον έκαναν μόνο γυναίκες.

Peter Pan (1924)

Το ίδιο συνέβη και στην πρώτη κινηματογραφική εκδοχή του βιβλίου και του θεατρικού έργου, όπου τον ρόλο του Πίτερ Παν έχει η Betty Bronson, μια διάσημη ηθοποιός του βωβού σινεμά. Η ταινία σε σκηνοθεσία Herbert Brenon ήταν της Paramount και λέγεται πως την είδε ο Walt Disney και τον ενέπνευσε να κάνει την δική του εκδοχή. Ο πρώτος Peter Pan είναι ασπρόμαυρος και βουβός, αλλά και αρκετά προχωρημένος από τεχνολογικής άποψης.

Peter Pan (1953)

Σίγουρα η πιο διάσημη κινηματογραφική εκδοχή την οποία όλοι είδαμε στα παιδικά μας χρόνιας είναι αυτή της Disney. Πρόκειται για την 14η ταινία κινουμένων σχεδίων που δημιούργησε το στούντιο και ο Walt Disney. Η ταινία συναντά την Wendy Darling (και ας μην την έχει στον τίτλο, όπως είναι στο βιβλίο, μένοντας μόνο στον Peter Pan) και τα αδέρφια της που συναντούν τον Peter Pan και την Tinker Bell και ξεκινούν ένα ταξίδι στην Χώρα του Ποτέ κόντρα στον Κάπτεν Χουκ. Ο Disney είναι αυτός που έδωσε στην μικρή νεράιδα την όψη μιας ξανθιάς σέξι κοπέλας, μιας και στο θεατρικό έργο και στο μυθιστόρημα δεν περιγράφεται πώς είναι η εξωτερική όψη της νεράιδας. Έτσι, έκτοτε θεωρούν όλοι ότι κάπως έτσι θα πρέπει να την επαναλάβουν, κάτι που ευτυχώς αλλάζει τα τελευταία χρόνια, όπως θα έπρεπε! Ο Disney ήδη από το 1935 ήθελε να μεταφέρει την ιστορία στο σινεμά. Το 1938 πήρε τα δικαιώματα από την Paramount, ωστόσο για διάφορους λόγους έμεινε πίσω η ιδέα και έτσι επανήλθε αργότερα. Η ταινία προβλήθηκε το 1953 στο Φεστιβάλ των Καννών. Το 2002 κυκλοφόρησε το σίκουελ, Return to Never Land, που ακολουθεί την κόρη της Wendy που δεν πιστεύει την μητέρα της, ενώ έχει βγει και μια σειρά ταινιών κατευθείαν σε dvd με τις περιπέτειες της Tinker Bell.

Hook (1991)

Ήταν αναμενόμενο κάποια στιγμή να ασχοληθεί και ο Steven Spielberg, ο μέγας παραμυθάς του αμερικάνικου σινεμά, με τον Πίτερ Παν. Ωστόσο, αλλάζει την ιστορία, φτιάχνοντας μια δική του, όπου ο Πίτερ Παν έχει πλέον μεγαλώσει (τον υποδύεται ο 40χρονος τότε Robin Williams) και έχει ξεχάσει την παιδική του ηλικία. Εργάζεται, έχει γυναίκα την εγγονή της Γουέντι και δύο παιδιά. Όταν όμως ο Κάπτεν Χουκ (Dustin Hoffman) απάγει τα παιδιά του, επιστρέφει στην Χώρα του Ποτέ, όπου συναντά ξανά την Τίνκερ Μπελ (Julia Roberts). Ήδη από το 1985 προσπάθησε να το σκηνοθετήσει για την Ντίσνει αλλά τα σχέδια δεν προχώρησαν και υλοποιήθηκε το 1991. Αρχικά είχε σκεφτεί μήπως το έκανε ως μιούζικαλ με τον Michael Jackson. Στην συνέχεια ήθελε για πρωταγωνιστή τον Tom Hanks. Μουσική έγραψε φυσικά ο John Williams και το μοντάζ το έκανε ο Michael Kahn, σταθεροί συνεργάτες του Spielberg. Η ταινία πήγε καλά εισπρακτικά και προτάθηκε για πέντε Όσκαρ (καλλιτεχνική διεύθυνση, εφέ, makeup, τραγούδι και κοστούμια), αν και δεν κέρδισε κανένα. Παρότι πλέον είναι μια καλτ ταινία, ο Spielberg ακόμα δηλώνει σε συνεντεύξεις απογοητευμένος για το αποτέλεσμα του Hook.

Peter Pan (2003)

Ίσως όχι τόσο γνωστή, αλλά από πολλούς θεωρείται από τις καλύτερες ταινίες Πίτερ Παν που έγιναν και από τις πιο πιστές στο αρχικό κείμενο, και ας πάτωσε εισπρακτικά. Ο αυστραλός σκηνοθέτης και σεναριογράφος P.J. Hogan ανέλαβε να μεταφέρει την ιστορία για λογαριασμό της Universal και της Columbia. Ο Jeremy Sumpter υποδύθηκε τον Πίτερ, ο Jason Isaacs τον Κάπτεν Χουκ και η Ludivine Sagnier την Τίνκερ Μπελ.

Neverland (2003)

Μια αρκετά διαφορετική και ανεξάρτητη προσέγγιση της ιστορίας του J.M. Barrie. Ο Damion Dietz μεταμορφώνει την ιστορία σε μια σουρεαλιστική σύγχρονη παραβολή. Ο Πίτερ Παν είναι ένας έφηβος με ανδρόγυνο λουκ, η Τίνκερ Μπελ είναι ναρκομανής, τα Χαμένα Παιδιά είναι κάτι σέξι αγόρια, τα παιδιά της οικογένειας Ντάρλινγκ είναι υιοθετημένα, η Γουέντι είναι μαύρη, ο Κάπτεν Χουκ είναι γκέι και η Tiger Lilly που στο πρωτότυπο την έχουν πιάσει οι πειρατές είναι τρανς. Η Χώρα του Ποτέ στην οποία διαδραματίζονται όλα αυτά, δεν είναι ένα μαγικό νησί αλλά ένα λούνα παρκ.

Finding Neverland (2004)

Το Finding Neverland δεν είναι μια μεταφορά της ιστορίας του Πίτερ Παν, αλλά της ζωής του συγγραφέα του Πίτερ Παν, J.M. Barrie και πώς κατέληξε να γράψει αυτή την ιστορία. Ο Marc Foster σκηνοθετεί τον Johnny Depp ως συγγραφέα, βασισμένος στο θεατρικό έργο The Man Who Was Peter Pan του Allan Knee του 1998. Η ταινία προτάθηκε για επτά Όσκαρ (καλύτερης ταινίας, σεναρίου, πρώτου ανδρικού ρόλου, καλύτερης μουσικής, καλλιτεχνική διεύθυνση, μοντάζ και κοστούμια) και κέρδισε ένα για καλύτερη μουσική. Το 2012 ανέβηκε στο θέατρο ως μιούζικαλ. Η ταινία εστιάζει στην σχέση του με την γυναίκα και μητέρα τεσσάρων παιδιών που ενέπνευσε τον συγγραφέα να γράψει τον Πίτερ Παν, την οποία υποδύεται η Kate Winslet, ενώ ο Dustin Hoffman, που είχε υποδυθεί τον Χουκ στην ομώνυμη ταινία του Σπίλμπεργκ, τώρα υποδύεται τον θεατρικό παραγωγό που ανέβασε τον Πίτερ Παν.

Pan (2015)

Ο Joe Wright είναι ένας τίμιος σκηνοθέτης που έχει μεταφέρει στο σινεμά αρκετές φορές βιβλία, όπως το Περηφάνια και Προκατάληψη της Jane Austen, την Άννα Καρένινα του Λέοντα Τολστόι και τον Σιρανό του Edmond Rostand. Το 2015 μετέφερε και τον Πίτερ Παν ως μια θεαματική ταινία δράσης, με τον Hugh Jackman ως τον πειρατή Μαυρογένη, τον Garrett Hedlund ως Χουκ και η Rooney Mara ως Tiger Lilly. Η ταινία έγινε για το Warner Bros. αλλά απέτυχε εισπρακτικά. Αντιδράσεις προκάλεσε και η επιλογή της Mara ως ιθαγενούς αμερικανίδας.

Wendy (2020)

Η Wendy του Benh Zeitlin (Beasts of the Southern Wild) είναι μια πιο διαφορετική επαναπροσέγγιση του βιβλίου που εστιάζει στην Wendy και στα όσα περνάει με τα χαμένα παιδιά, με μια αύρα ενός πιο ανεξάρτητου σινεμά. Η Wendy είναι ένα κορίτσι που ζει με την σερβιτόρα μητέρα και τα αδέρφια της στις ΗΠΑ. Μια μέρα ο Πίτερ εμφανίζεται και τους μεταφέρει όλους σε ένα τροπικό νησί με ηφαίστειο, το οποίο αποκαλεί Μητέρα. Εκεί ζουν και άλλα παιδιά, τα οποία δεν μεγαλώνουν καθώς τους προστατεύει από την ενηλικίωση η Μητέρα. Η ταινία προβλήθηκε στο Sundance.

Come Away (2020)

Η Brenda Chapman είναι γνωστή στον κόσμο των animation. Σκηνοθέτησε το 1998 τον Πρίγκιπα της Αιγύπτου, ούσα η πρώτη γυναίκα που το κάνει, το Brave (2012) και το Come Away αποτελεί την πρώτη της live action ταινία, που συνδέει δύο θρυλικές παιδικές ιστορίες, τον  Πίτερ Παν και την Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων. Ο Πίτερ και η Αλίκη είναι αδέρφια και έχουν έναν μεγαλύτερο αδερφό και ζουν με τους γονείς τους. Όταν ο David, ο μεγάλος αδελφός, πεθαίνει, τα παιδιά μπλέκονται σε μια περιπέτεια φαντασίας με χαμένα παιδιά, την Χώρα του Ποτέ, προκειμένου ν να μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα. Στην ταινία παίζουν οι Angelina Jolie και David Oyelowo. Η ταινία, και λόγω πανδημίας, δεν παίχτηκε σε πολλά σινεμά και δεν πήγε καλά εισπρακτικά.

Peter Pan and Wendy (2023)

Η Disney είναι στην φάση που μεταφέρει σε live action εκδοχές όλα τα animation και έτσι ήρθε η ώρα και του Πίτερ Παν, δια χειρός David Lowery, ενός ιδιαίτερου σκηνοθέτη που βρίσκεται πίσω από τα Aint them bodies saints (2013) και A Ghost Story (2017) αλλά και στα Pete's Dragon (2016) της Disney και The Green Knight (2021). Με κάτι που είναι ανάμεσα στο πιο ανεξάρτητο στιλ της A24 και στο πιο στουντιακό και παραμυθένιο της Disney, φτιάχνει την δική του Χώρα του Ποτέ με τον Jude Law ως Κάπτεν Χουκ και την Yara Shahidi, αφροαμερικανικής και ιρανικής καταγωγής, ως Τινκερ Μπερ, προκαλώντας την οργή ρατσιστών που δεν θεωρούν ότι μια νεράιδα μπορεί να είναι μαύρη, προφανώς επειδή πιστεύουν στις νεράιδες και δη στις λευκές. Η ταινία βγήκε στο Disney+, αποσπώντας θετικές κριτικές.

Peter Pans' Neverland Nightmare (2024)

Τα παραμύθια πλέον γίνονται πιο σκοτεινά και απευθύνονται και σε ένα ενήλικο κοινό. Ο Rhys Frake-Waterfield φέτος βγάζει στα σινεμά το Winnie-the-Pooh: Blood and Honey, μια ταινία τρόμου με ένα αιμοβόρο και αιμοσταγές Γουίνι το Αρκουδάκι, και ενώ ετοιμάζει-άγνωστο για πότε-το Bambi: The Reckoning με ένα δολοφονικό ελάφι, του χρόνου ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει η δική του εκδοχή στον Πίτερ Παν. Ο Πίτερ Παν μάλλον δεν θα είναι και ένα τόσο καλό παιδάκι. Βέβαια αν το σκεφτεί κανείς, μιλάμε για ένα παιδί που απαγάγει άλλα παιδιά και τα μεταφέρει σε ένα επικίνδυνο μέρος με πειρατές και κροκόδειλους, οπότε στοιχεία τρόμου έχει ούτως ή άλλως από μόνη της η "αθώα" ιστορία.

Περισσότερα σινεφιλικά αφιερώματα μπορείτε να αναζητήσετε σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον blog.