Η Αδελφότητα της Καπνιστής Σάουνας

Σύνοψη: Το τελετουργικό της σάουνας καπνού, το οποίο επιτρέπει σε μια ομάδα γυναικών να μοιραστούν τα μυστικά τους και να φροντίσουν η μία την άλλη, καταγράφεται από την κάμερα της Εσθονής Άνα Χιντς σε ένα ντοκιμαντέρ που αποτελεί έναν μικρό θρίαμβο της γυναικείας σκηνοθετικής ματιάς.

Γνώμη: Πίσω στο 1973, η Λόρα Μάλβεϊ, η σημαντικότερη εκπρόσωπος της φεμινιστικής/ψυχαναλυτικής προ­σέγγισης στο χώρο των κινηματογρα­φικών σπουδών, πρωτοεισήγαγε την έννοια της «αντρικής ματιάς» (male gaze) στις παραστατικές τέχνες μέσα από το εμβληματικό δοκίμιό της “Visual Pleasure and Narrative Cinema”. Ουσιαστικά, το male gaze είναι η απεικόνιση των θηλυκοτήτων στην τέχνη ή στα media μέσα από την αντρική οπτική, η οποία αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα: του σκηνοθέτη, των αντρικών χαρακτήρων και των αντρών θεατών.

Έκτοτε, το male gaze έχει συνεχίσει να αποτελεί πεδίο συζήτησης και διαμάχης, αλλά τόσο η εξέλιξη του φεμινισμού όσο και κινήματα όπως το #MeToo έχουν καταστήσει πλέον σαφές ότι χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες και άτομα που ανήκουν σε μειονότητες πίσω και μπροστά από τις κάμερες, για να ρίξουν φως σε πτυχές της ανθρώπινης κατάστασης και ψυχοσύνθεσης που έχουν παραμεληθεί από τη μέχρι σήμερα κυριαρχία της αντρικής οπτικής.

Γιατί έτσι φτιάχνονται ταινίες όπως “Η Αδελφότητα της Καπνιστής Σάουνας”, το δικαίως πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ της Άνα Χιντς που ανοίγει μια δίοδο στις χαρές, τις λύπες και τα τραύματα μιας ομάδας γυναικών που δέχονται την εξιλεωτική, για σώμα και πνεύμα, επίδραση της παραδοσιακής σάουνας καπνού κάπου στην εξοχή της Εσθονίας. Η κάμερα της Χιντς τις παρακολουθεί με σεβασμό, τρυφερότητα και μηδαμινό ίχνος ηδονοβλεπτικής διάθεσης, καθώς χαλαρώνουν, ανοίγονται, ανακαλούν μνήμες, τρέχουν γυμνές στη φύση και δίνουν η μία στην άλλη τη φροντίδα και την κατανόηση που τόσο έχουν ανάγκη αλλά στερούνται διαρκώς στα πλαίσια της πατριαρχικής κοινωνίας.

Σκοπός της δεν είναι να παραδώσει ένα λαογραφικής υφής ντοκιμαντέρ για την παράδοση της σάουνας καπνού στη νότια Εσθονία, η οποία μάλιστα περιλαμβάνεται στη λίστα Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, αλλά να δείξει πώς αυτή λειτουργεί σαν ένα σκοτεινό και υγρό καταφύγιο όπου το γυναικείο σώμα μπορεί να ξεφύγει από τη διαρκή εποπτεία του κοινωνικού περίγυρου και το πνεύμα μπορεί με ασφάλεια να γλείψει τις πληγές του.

Έτσι, “Η Αδελφότητα της Καπνιστής Σάουνας” μετατρέπεται από ένα απλό ντοκιμαντέρ σε μια μικρή μυσταγωγία, ιδανική για τον σκοτεινό χώρο της κινηματογραφικής αίθουσας, την οποία έχεις ανάγκη να βιώσεις ακόμα κι αν δεν το έχεις συνειδητοποιήσει.