Memoria

Σύνοψη: Η Jessica επισκέπτεται την άρρωστη αδερφή της στη Μπογκοτά της Κολομβίας, γίνεται φίλη με έναν νεαρό μουσικό και γνωρίζει μια Γαλλίδα αρχαιολόγο που είναι υπεύθυνη παρακολούθησης ενός κατασκευαστικού έργου στην οροσειρά των Άνδεων. Κάθε βράδυ όμως, την ενοχλούν ολοένα και πιο δυνατά χτυπήματα που τα ακούει μόνο η ίδια και την εμποδίζουν να κοιμηθεί.

Άποψη: Ο βραβευμένος με Χρυσό Φοίνικα, Apichatpong Weerasethakul, επιστρέφει με το «Memoria» για να μας χαρίσει ακόμα μια ονειρική εμπειρία. Η πλοκή της ταινίας είναι αρκετά απλή. Βέβαια, η ιστορία αυτή ξετυλίγεται μέσα από το γνώριμο μη-αφηγηματικό ύφος του Weerasethakul, που σε συνδυασμό με το υπερβατικό του στυλ έχει ως αποτέλεσμα μια ταινία, που στη κυριολεξία υπνωτίζει τον θεατή και τον τοποθετεί σε μια ονειρική κατάσταση.

Φυσικά, η διαδικασία αυτή γίνεται με έναν πολύ διακριτικό τρόπο που υφαίνεται από τα πρώτα λεπτά της ταινίας και συνεχίζεται μέχρι και το μεγάλο φινάλε. Ο Weerasethakul, αποδεικνύει για ακόμα μια φορά ότι γνωρίζει πολύ καλά πως λειτουργούν τα όνειρα.

Ο χαρακτήρας της Swinton μοιάζει να περιφέρεται σε δρόμους και αίθουσες χωρίς να έχει κάποιο ξεκάθαρο σκοπό, ενώ σιγά σιγά μας αποκαλύπτεται ότι πολλά από αυτά που βλέπει ή πιστεύει δεν ξέρουμε αν πράγματι ισχύουν. Κάποιος, που ήταν σίγουρη ότι είχε πεθάνει, είναι ακόμα ζωντανός, ενώ ο νεαρός μουσικός που την βοήθησε μοιάζει να είναι δημιούργημα της φαντασίας της. Τίποτα δεν είναι σίγουρο, αλλά όπως και στα όνειρα, έτσι και εδώ, η λογική δεν έχει καμία σημασία. Αυτό που μετράει είναι το συναίσθημα και η διάθεση για αναμέτρηση με κάτι ξένο και διαφορετικό.

Όσο προχωράει η ταινία τα πλάνα γίνονται όλο και πιο σταθερά και ακίνητα, ώσπου πλέον έχουμε βυθιστεί εντελώς στο όνειρο σα να παρακολουθούμε την ταινία μέσα από την κλειδαρότρυπα του ασυνείδητου μας. Η κάμερα και το μοντάζ περιορίζονται μόνο στις απολύτως απαραίτητες κινήσεις. Τίποτα δεν μπορεί και δεν πρέπει να διακόψει αυτή τη σχεδόν μεταφυσική εμπειρία.

Την ίδια στιγμή, το «Memoria» φέρει ένα από τα σπουδαιότερα sound designs των τελευταίων ετών. Τον κεντρικό ρόλο σε αυτό, φυσικά, έχει ο απόκοσμος ήχος που ακούει η Jessica. Η ίδια τον περιγράφει ως «μια τεράστια μπάλα από τσιμέντο που πέφτει σε ένα μεταλλικό πηγάδι που γύρω του έχει θαλασσινό νερό». Αυτός ο ήχος-βουητό έρχεται και φεύγει από την ταινία σε στρατηγικά τοποθετημένα σημεία, προκαλώντας στους θεατές άλλοτε τρόμο και άλλοτε ένα περίεργο μούδιασμα που τους ξυπνά αλλά ταυτόχρονα τους βυθίζει ακόμα περισσότερο στο όνειρο. Εκτός όμως από το πρωτόγονο αλλά και εξωγήινο αυτό βουητό, ο Weerasethakul χειρίζεται άψογα και όλους τους άλλους ήχους και σιωπές της ταινίας που συνεισφέρουν αδρά στην μαγική ατμόσφαιρα της.

Φυσικά σε αυτή τη μυσταγωγική εξίσωση, κεντρικό συστατικό αποτελεί και η ίδια η Swinton. Σε όλη την διάρκεια της ταινίας μοιάζει χαμένη, σαν ένα φάντασμα που δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμα ότι δεν βρίσκεται πια εν ζωή, ενώ στο μεγάλο φινάλε της ταινίας πετυχαίνει μια απίστευτη ερμηνεία-μεταμόρφωση μένοντας σχεδόν ακίνητη.

Το «Memoria» αποτελεί ένα άκρως απαιτητικό θέαμα, καθώς ζητά από του θεατές του να αφεθούν απόλυτα στον ρυθμό του. Για αυτούς που θα τα καταφέρουν υπόσχεται μια μοναδική εμπειρία που μοιάζει παραισθησιογόνα. Ο χρόνος μοιάζει να κάμπτεται, οι ήχοι αποκτούν μεγαλύτερο βάθος και οι εικόνες αρχίζουν να χορεύουν όντας πράγματι ακίνητες. Βέβαια προκειμένου να συμβούν όλα τα παραπάνω, είναι δεδομένο ότι η ταινία αυτή πρέπει να θεαθεί σε (κλειστό) κινηματογράφο. Το «Memoria» είναι πράγματι μια ταινία που μπορεί να υπάρξει μόνο εντός της σκοτεινής αίθουσας και είναι εδώ για να μας υπενθυμίσει την δύναμη αυτού του ιερού χώρου που για τόσους μήνες στερηθήκαμε.

Γιώργος Τόγιας