Φιλίπ Φαλαρντό: «Δεν μπορώ τους ανθρώπους που δε θέλουν να γνωρίζουν άλλους ανθρώπους»

Δημοσίευση: 20 Οκτ. 2012, 17:20

Στην Ελεωνόρα Βερυκοκίδη

Συναντήσαμε το Φαλαρντό στις φετινές Νύχτες Πρεμιέρας Cosmote όπου και μας μίλησε για τη νέα του ταινία, που φέρει τον τίτλο “Monsieur Lazhar” (και που προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από την Πέμπτη 18/10/12) και κατάφερε να φτάσει μέχρι τα Όσκαρ, για τις διαφορετικές μορφές της απώλειας, τους τρόπους αντιμετώπισής της, το ρόλο του σχολείου σε θέματα που αφορούν την παιδεία αλλά και τη σημασία του να θέλει κάποιος να γνωρίζει άλλους ανθρώπους.

Ποια η σύνδεση ανάμεσα στο Monsieur Lazhar και το νησί Ίος;

Βρισκόμουν στην Ίο για τα γυρίσματα της προηγούμενης ταινίας μου. Εκεί ξεκίνησα να γράφω το σενάριο του Monsieur Lazhar και μάλιστα ολοκλήρωσα και το προσχέδιο. Η ταινία πραγματεύεται κατά βάση την απώλεια και τους τρόπους αντιμετώπισής της από τα παιδιά.

Εσείς έχετε βρεθεί ποτέ σε αυτή τη θέση και πώς αντιμετωπίζετε κάτι τέτοιο;

Δεν έχω χάσει ποτέ κάποιον σημαντικό. Είμαι 44 τώρα κι οι γονείς μου είναι ακόμα ζωντανοί. Δεν είχα ποτέ κάποια ανάλογη εμπειρία. Εκτός ίσως αν λάβουμε υπ’ όψιν τους χωρισμούς που είχα στο παρελθόν ή κάποιο θείο. Δεν έχω γνωρίσει την πραγματική απώλεια αλλά άντλησα έμπνευση από το γεγονός ότι σαν παιδί είχα το άγχος της εγκατάλειψης. Είχα το φόβο ότι μπορεί να με εγκατέλειπαν οι γονείς μου ή να πάθαιναν κάτι. Άλλωστε νομίζω ότι η χειρότερη μορφή εγκατάλειψης είναι ο θάνατος – ειδικά για ένα παιδί. Οι ταινίες με έχουν βοηθήσει να κατανοήσω το συναίσθημα. Και είναι κάτι που προσπαθώ να αντιμετωπίζω μέσα από αυτές. Δημιουργώντας μία ταινία που πραγματεύεται την αντιμετώπιση της απώλειας με βοηθά να καταλάβω πού στέκομαι. Δεν είμαι άνθρωπος που μιλά πολύ για τον εαυτό του και οι ταινίες με βοηθούν να μιλήσω για μένα μέσα από αυτές αλλά μιλώντας και γι’ αυτές. Αυτή η ταινία ήταν μια ευκαιρία για να εκφράσω τον εαυτό μου μέσα από τα μάτια του παιδιού που έμενε σιωπηλό.

Ο Monsieur Lazhar βιώνει την απώλεια κι όμως μπαίνει θελημένα μέσα σε ένα περιβάλλον όπου όλοι αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα.

Είναι κι αυτός ένας τρόπος αντιμετώπισης; Ο Monsieur Lazhar δεν είναι σίγουρος ότι καταλαβαίνει για ποιο λόγο προτείνει τον εαυτό του σαν αντικαταστάτη της δασκάλας που αυτοκτόνησε. Έχει την αίσθηση ότι μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά κι έτσι πηγαίνει στη διευθύντρια και της λέει: «Είμαι δάσκαλος. Μπορώ να αναλάβω την τάξη. Πρέπει να συνεχιστούν τα μαθήματα». Ενστικτωδώς θεωρεί ότι τα παιδιά πρέπει να μιλήσουν για το συμβάν ανοιχτά παρόλο που το σχολείο δε συμφωνεί με αυτήν την τακτική. Υποσυνείδητα όμως αυτό που χρειάζεται είναι να μιλήσει για το δικό του πόνο αλλά αρνείται να το κάνει και αυτό είναι το ενδιαφέρον στην ταινία γιατί έχεις δύο πλευρές που πάσχουν από το ίδιο πρόβλημα αλλά ο Lazhar παθιάζεται τόσο πολύ με τη θέλησή του να βοηθήσει τα παιδιά που δε συνειδητοποιεί ότι στην πραγματικότητα είναι ο ίδιος που χρειάζεται τη βοήθεια.

Η καθηγήτρια που προέβη στην αυτοκτονία ποτέ δε μοιράστηκε τα προβλήματά της με το περιβάλλον του σχολείου – ούτε με τα παιδιά αλλά ούτε καν με συναδέλφους. Στη δουλειά της συμπεριφερόταν σαν ηθοποιός που εκτελεί κάποιο ρόλο. Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι λειτουργούν γενικά κατ’ αυτό τον τρόπο; Ότι παρουσιάζουν στον εργασιακό τους χώρο μια διαφορετική προσωπικότητα από αυτή που έχουν στην πραγματικότητα;

Πολύ καλή ερώτηση αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι ξέρω την απάντηση σε αυτό. Είναι η πραγματική μου προσωπικότητα εκείνη που έχω όταν βρίσκομαι στο χώρο των γυρισμάτων και γυρίζω μία ταινία επικοινωνώντας με άλλους ανθρώπους ή είναι η πραγματική εκείνη που έχω όταν είμαι μόνος με τις σκέψεις μου γεμάτες αγωνία; Νομίζω ότι είναι και τα δύο. Βασικά, η ταινία λέει ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους στον εργασιακό χώρο σα ρομπότ που εκτελούν μία εργασία. Πρέπει να αναγνωρίζουμε ότι ο καθένας λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο και δεν είναι καλό καταπιέζουμε τους άλλους να συμπεριφερθούν με ένα και μοναδικό τρόπο. Ο χώρος της δουλειάς είναι για τον περισσότερο κόσμο ένα δεύτερο μικρό σπίτι.

Κι όμως ο Monsieur Lazhar αναφέρει κάποια στιγμή ότι η τάξη δεν είναι χώρος για να μοιράζεσαι μέρος της ζωής σου. Είναι χώρος στον οποίο πρέπει να γίνεται μόνο μάθημα.

Νομίζω ότι το λέει αλλά δεν το πιστεύει πραγματικά. Το χρησιμοποιεί σαν άμυνα επειδή δε θέλει να μοιραστεί το δικό του παρελθόν. Δε θέλει να μιλήσει για τη δική του γυναίκα και τα παιδιά του που πέθαναν. Νομίζω ότι είναι μια μορφή αξιοπρέπειας. Όταν δε θες να γίνεσαι βάρος στην κοινωνία από την οποία περιβάλλεσαι. Θεωρεί ότι πρέπει να κάνει μια καινούργια αρχή. Είναι σαν να κρατάς ένα ποτήρι γεμάτο νερό που το μεταφέρεις προσπαθώντας να μη σου χυθεί από δω κι από ‘κει. Έτσι κι εκείνος δε θέλει να μιλά από δω κι από ‘κει για τα συναισθήματά του. Αλλά από την πλευρά της τάξης δεν το δέχεται αυτό γιατί στην πραγματικότητα πιστεύει ότι μια τάξη είναι κάτι περισσότερο από ένας χώρος στον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν. Όλα πρέπει να συζητιούνται σε αυτό το χώρο εκτός από το δικό του πρόβλημα. Όλοι νομίζω όμως ότι κρατάμε μυστικά. Συνήθως επειδή η συζήτησή τους είναι κάτι επώδυνο.

Αντικείμενο σπουδών σας υπήρξαν οι Διεθνείς Σχέσεις. Αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι ο Monsieur Lazhar είναι μετανάστης που προσπαθεί να αποδείξει στο δικαστήριο ότι είναι πρόσφυγας διεκδικώντας τη μόνιμη εγκατάστασή του στον Καναδά αλλά και το γεγονός ότι και μια προηγούμενη ταινία σας αφορούσε μια Κονγκολέζα, θα λέγατε ότι αντλείτε έμπνευση από το αντικείμενο των σπουδών σας για να κάνετε ταινίες;

Έχει να κάνει περισσότερο με τον τρόπο που αντιμετωπίζω τη ζωή. Έχω πρόβλημα με τους ανθρώπους που είναι αποφασισμένοι να μένουν σπίτι χωρίς να έχουν καν την περιέργεια να γνωρίσουν άλλους ανθρώπους, άλλες χώρες ή να μάθουν τις ιστορίες άλλων ανθρώπων. Δεν μπορώ τους ανθρώπους που δε θέλουν να γνωρίζουν άλλους ανθρώπους. Γι’ αυτό ταξιδεύω πολύ και γι’ αυτό στις ταινίες μου μιλάω περισσότερο για άλλους ανθρώπους και λιγότερο για μένα αν και στην πραγματικότητα μέσα από τις ιστορίες των άλλων μιλάω τελικά για… μένα(γέλια). Στην πολιτική ασχολείσαι κυρίως με ανάγκες – διαφορετικές ανάγκες πολλών ανθρώπων μαζί που συνθέτουν μία κοινωνία και νομίζω ότι στις ταινίες μου προσπαθώ να το χωρέσω αυτό στο πίσω μέρος της εκάστοτε ιστορίας. Για παράδειγμα, ο Monsieur Lazhar δεν είναι μία πολιτική ταινία αλλά έχει πολιτική διάσταση και τελικά νομίζω ότι οι σπουδές μου πάνω στον τομέα των πολιτικών επιστημών έχει επηρεάσει τον τρόπο που αντιμετωπίζω εγώ τέτοιου είδους ιστορίες. Είδα το έργο, με άγγιξαν οι κεντρικοί χαρακτήρες κι αποφάσισα να γράψω μία ιστορία συμπεριλαμβάνοντας όμως και χαρακτήρες – όπως τα παιδιά – που δεν υπάρχουν στο αρχικό έργο. Και σκέφτομαι: «Ωραία. Και τώρα πώς γίνεται αυτό; Από πού να ξεκινήσω;». Και ξεκινώ να κάνω έρευνα όπως έκανα για το Πανεπιστήμιο. Πάω σε σχολεία και ζητώντας από δασκάλους να με αφήσουν να κάτσω στην τάξη και να παρακολουθήσω τα μαθήματά τους, κρατώ σημειώσεις, παρακολουθώ τους ανθρώπους να επικοινωνούν και τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Και έτσι χρησιμοποιώντας τη μέθοδο που έμαθα στο Πανεπιστήμιο έφτασα σε ένα σημείο όπου μπορούσα πλέον να εφεύρω δικούς μου ήρωες με χαρακτηριστικά υπαρκτών χαρακτήρων.

Χθες το βράδυ, μετά το τέλος της προβολής είπατε ότι «παίρνετε τον κόσμο και τον βάζετε μέσα στην κάμερά σας για να τον καταλάβετε». Το σχολείο γενικά αποτελεί μία μικρογραφία του κόσμου όπου διαφορετικοί χαρακτήρες συνυπάρχουν και αντιδρούν στο ίδιο θέμα με διαφορετικούς τρόπους. Είπατε ότι ανάλογα με την περίσταση αντιδράτε διαφορετικά κι ότι έχετε υπάρξει στη ζωή σας όλοι αυτοί οι χαρακτήρες. Πιστεύετε γενικά ότι οι άνθρωποι που μπαίνουν σε μια νέα κοινωνία διαμορφώνουν το χαρακτήρα τους ανάλογα με τις ανάγκες της ή ότι η κοινωνία αλλάζει λόγω της υποδοχής νέων ανθρώπων;

Το σχολείο για μένα είναι σαν ένα εργαστήριο έρευνας όπου κάνω πειράματα. Είναι μία μικρογραφία της κοινωνίας. Αν λειτουργώ κάθε φορά και διαφορετικά όπως ένα από τα παιδιά του σχολείου είναι γιατί κάθε παιδί από αυτά είναι και μια διαφορετική πτυχή του εαυτού μου. Δε νομίζω ότι έχω περάσει από όλα αυτά τα στάδια σε όλη μου τη ζωή. Νομίζω ότι είμαι όλα αυτά τα παιδιά την ίδια στιγμή – κάθε στιγμή. Αλλά στις ταινίες δεν μπορείς να πλάσεις ένα χαρακτήρα τόσο περίπλοκο γιατί θα μπέρδευε τον κόσμο και γι’ αυτό το σπας σε κομμάτια. Προσπαθείς να το απλοποιήσεις προκειμένου να γίνεις κατανοητός γιατί η πραγματική ζωή είναι πολύ πιο περίπλοκη.

Βλέπουμε το χαρακτήρα ενός μικρού κοριτσιού που συμπεριφέρεται ακριβώς όπως και οι αρκετά προστατευτικοί γονείς της και την ίδια στιγμή βλέπουμε το χαρακτήρα ενός άλλου κοριτσιού που έχει εμφανώς καλύτερη συμπεριφορά αν και μεγαλώνει σχεδόν μόνο του. Πιστεύετε ότι η παιδεία ενός παιδιού προέρχεται κατά κύριο λόγο από το σπίτι ή από το σχολείο;

Είναι ένα μείγμα και των δύο. Είναι δύο διαφορετικοί χώροι που σπρώχνουν προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Τα παιδιά συνήθως διαλέγουν ένα δρόμο κάπου στη μέση. Στην προκειμένη περίπτωση βέβαια παίζει ρόλο και το επάγγελμα της μητέρας του κοριτσιού που μεγαλώνει σχεδόν μόνο του καθώς η μητέρα είναι πιλότος και πολύ πιο δημοκρατική σε σχέση με τους γονείς του άλλου παιδιού. Στο μυαλό του κοριτσιού ο Αλγερινός αντικαταστάτης δάσκαλος είναι για εκείνη σαν ένας υιοθετημένος πατέρας. Θέλει να μάθει για την Αλγερία και θέλει να μοιραστεί μαζί του τις εμπειρίες της ίσως γιατί της λείπει η παρουσία ενηλίκων ανθρώπων στην καθημερινότητά της. 25 – 30 χρόνια πίσω οι γονείς εμπιστεύονταν την ανατροφή των παιδιών τους στους δασκάλους. Σήμερα όμως ο γονιός έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Οι γονείς σήμερα λειτουργούν σαν πελάτες – ιδίως στην Αμερική – και αντιδρούν σαν αφεντικά μιας επιχείρησης. Το σχολείο όμως δεν είναι αγορά υπηρεσιών, ούτε και προϊόντων και δε θα έπρεπε να συμβαίνει αυτό. Οι συντηρητικοί γονείς του ενός κοριτσιού λένε στον Κύριο Λαζάρ ότι δε θέλουν να τους μεγαλώσει το παιδί. Μα φυσικά και θα τους μεγαλώσει το παιδί. Αφού περνά περισσότερες ώρες στο σχολείο από ό, τι στο σπίτι. Η Μαρί-Φρεντερίκ επαναλαμβάνει ουσιαστικά ό ,τι λένε οι γονείς της. Γι’ αυτό και λέει στον κύριο Λαζάρ ότι «δεν είστε ψυχολόγος για να συζητήσουμε μαζί σας το θέμα της αυτοκτονίας» και της απαντά ο Λαζάρ ότι «τώρα δε μιλάς εσύ αλλά οι γονείς σου» κι έτσι σηκώνει το χέρι ξανά και λέει επιτέλους τη δική της γνώμη.

Ο Κύριος Λαζάρ μέσα στην τάξη είναι απόλυτος και γίνεται αυτό που λέει εκείνος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το «αφεντικό». Εσείς στα γυρίσματα των ταινιών λειτουργείτε όπως ο κύριος Λαζάρ ή είστε πιο δεκτικός σε προτάσεις;

Ναι, είμαι σαν τον κύριο Λαζάρ. Δε σημαίνει ότι έχω δίκιο αλλά πρέπει να είμαι το αφεντικό. Νομίζω ότι το σημαντικό για ένα σκηνοθέτη δεν είναι να πάρει τη σωστή απόφαση αλλά να πάρει μία απόφαση την οποία θα μπορεί να στηρίξει και με την οποία θα μπορεί να ζήσει. Είμαι πάντα ανοιχτός σε ιδέες, ακόμα και σε ιδέες ηθοποιών αλλά δεν μπορείς να λες σε όλα ναι γιατί τότε ο άλλος θα νομίζει ότι δεν ξέρεις τι θέλεις να κάνεις – κάτι που είναι ηλίθιο - αφού στην πραγματικότητα ξέρεις τι θέλεις να κάνεις. Ουσιαστικά ακούω όλες τις ιδέες, τις επεξεργάζομαι και ανάλογα αποφασίζω. Έστω ότι μου λέει η βοηθός μου να κάνουμε κάτι και λέω ναι γιατί μου ακούγεται καλή ιδέα. Αν αποδειχτεί σκέτη αποτυχία δε θα τα βάλω φυσικά με τη βοηθό μου γιατί στην πραγματικότητα είναι δική μου η ευθύνη όλων των αποφάσεων.

Πρώτη δημοσίευση: 20 Οκτ. 2012, 17:20
Ενημέρωση: 20 Οκτ. 2012, 17:20

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

BOX OFFICE

Ταινία
4ημέρο
Tanweer
43250
Film Group
13175
Tanweer
12142
Tanweer
4254
Tanweer
2372
Baghead, από την Spentzos Baghead, από την Spentzos