Aφιέρωμα: Γιατί τόσος Πινόκιο;

Ο Πινόκιο είναι ένας από τους πιο διάσημους μυθιστορηματικούς χαρακτήρες. Δημιουργήθηκε από τον ιταλό συγγραφέα Carlo Lorenzini η Carlo Collodi, όπως έκανε καριέρα (1826-1890) το 1883, στο βιβλίο Le Avventure di Pinocchio (Οι περιπέτειες του Πινόκιο), ενώ πριν από αυτό είχε αρχίσει να δημοσιεύεται σε συνέχειες από τις 7 Ιουλίου 1881 έως τις 16 Φεβρουαρίου 1882 στην ιταλική εφημερίδα Giornale per i Bambini, μια εβδομαδιαία εφημερίδα για παιδιά. Η ιστορία γνωστή, ένας ξυλουργός ονόματι Geppeto δημιουργεί ένα ξύλινο αγόρι σε ένα χωριό της Τοσκάνης, το οποίο αποκτά ζωή και έτσι ξεκινούν μια σειρά από περιπέτειες με μάγισσες, νεράιδες, θαλάσσια κήτη, πειράγματα και άλλα. Επίσης, γνωστή είναι και η αντίδρασή του στα ψέματα, καθώς μεγάλωνε η μύτη του με κάθε ψέμα. Ο λόγος που ονομάστηκε Pinocchio δεν είναι βέβαιος. Κάποιοι υποθέτουν ότι προκύπτει από την τοσκανική λέξη pinochhio που σημαίνει κουκουνάρι ή από το pino που σημαίνει πεύκο. Το όνομα Geppeto έχει πιο προφανή ερμηνεία και εξήγηση. Είναι η τοσκανική εκδοχή του Giuseppe, το οποίο σημαίνει Ιωσήφ και όλοι θυμόμαστε την βιβλική φιγούρα του Ιωσήφ, ο οποίος τι ήταν; Ξυλουργός!

ΣΧΕΤΙΚΑΑφιέρωμα: Η μαγεία της κινηματογραφικής αίθουσας

Όλα ωραία όλα αυτά. Και πράγματι είναι μια πολύ ωραία και τρυφερή ιστορία. Προς τι όμως η άνθησή της τα τελευταία χρόνια; Μόνο το 2022 βγήκαν τρεις ταινίες Πινόκιο, εκ των οποίων οι δύο είναι από πολύ διάσημους σκηνοθέτες και από πολύ διάσημες πλατφόρμες. Η μία είναι η ταινία του Ron Howard με τον Tom Hanks ως Geppeto που κυκλοφόρησε από το Disney Plus. Η δεύτερη είναι η stop-motion animation ταινία του Guillermo del Toro με τον Mark Gustafson για το Netflix. Και η τρίτη που έγινε λιγότερο γνωστή, αν και πρόκειται για ταινία της Lionsgate, είναι μια 3D animation εκδοχή της ιστορίας, το Pinocchio: A True Story, που μάλιστα κυκλοφόρησε στις αρχές του 2022, πριν από τις δύο άλλες ταινίες. Και πέραν του ότι βγήκαν τρεις ταινίες το 2022, η προηγούμενη εκδοχή του Πινόκιο ήταν μόλις το 2019, πριν τρία χρόνια, από τον ιταλό σκηνοθέτη Matteo Garrone με τον Roberto Benigni στον ρόλο του Geppeto.

Θα μπορούσαν να υπάρξουν τρεις εξηγήσεις που ίσως και να ισχύουν όλες μαζί. Η μια είναι ότι απλώς έτυχε να συμπέσουν, που όσον αφορά την ταινία του Del Toro και του Howard θα μπορούσε να ισχύει, μιας και ο Del Toro εδώ και 14 χρόνια έχει ανακοινώσει ότι θέλει να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο πρότζεκτ και τα τελευταία δύο-τρία χρόνια το περιμέναμε έντονα να βγει και έτυχε να πέσει πάνω στην περίοδο που η Disney αναβιώνει και μεταφέρει σε ive-action εκδοχές όλες τις παλιές animation ταινίες της, οπότε θα συνέβαινε και με τον Πινόκιο. Η δεύτερη εξήγηση είναι η έλλειψη πρωτοτυπίας. Είθισται να βλέπουμε την ίδια χρονιά ή με μικρή χρονική απόσταση ταινίες με παρόμοια θεματική ή ακόμα και την ίδια ιστορία. Ας θυμίσουμε την περίπτωση της Χιονάτης, για να μείνουμε στον κόσμο του παραμυθιού, που το 2012 κυκλοφόρησε και το Snow White and the Huntsman του Rupert Sanders, με την Kristen Stewart ως Χιονάτη και την Charlize Theron ως κακιά μητριά και το Mirror Mirror του Tarsem Singht με την Lily Collins ως Χιονάτη και την Julia Roberts ως κακιά μητριά. Αντίθετα, η Σταχτοπούτα είχε μια απόσταση εξαετίας ανάμεσα στην Cinderella του Kenneth Branagh του 2015 και την Cinderella με την Camilla Cabello του 2021. Το ίδιο είχε γίνει και με animation ιστορίες μυρμηγκιών, αφού το 1998 βγήκε από την Disney/Pixar το A Bug's Life και από την Dreamworks το Antz αλλά και με τον Ηρακλή το 2014 και τις ταινίες The Legend of Hercules με τον Kellan Lutz και το Hercules με τον Dwayne Johnson. Μια τρίτη εξήγηση είναι ότι σε αντίθεση με άλλους χαρακτήρες που ανήκουν στην Disney, ο Πινόκιο δεν ανήκει στην εταιρεία, πέραν του ότι ούτως ή άλλως έχουν περάσει πάνω από 95 χρόνια από την έκδοση του βιβλίου, οπότε ως ιστορία έχει ήδη περάσει στο public domain και έτσι ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει τον χαρακτήρα χωρίς να παραβιάζει κάποιο copywright. Αυτό που δεν μπορεί να κάνει κάποιος είναι να αντιγράψει ή να μιμηθεί την ταινία της Disney, που της ανήκει και έτσι βλέπουμε πολύ διαφορετικές παραλλαγές της ιστορίας από τον κάθε σκηνοθέτη.

Η κινηματογραφική ιστορία του Πινόκιο πάει πολύ πιο πίσω. Την θυμόμαστε με αφορμή το φιλμ του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο που προβάλλεται στις αίθουσες (η κριτική του MOVE IT εδώ) και που προσεχώς θα στριμάρει στο Netflix.

Pinocchio (1940)

Ο Πινόκιο της Ντίσνει είναι η δεύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων της εταιρείας μετά την Χιονάτη και τους Επτά Νάνους (1937). Υπεύθυνοι για αυτό ήταν οι Ben Sharpsteen και Hamilton Luske. Εκτιμήθηκε από τους κριτικούς και θεωρείται μέχρι σήμερα μια από τις καλύτερες ταινίες κινουμένων σχεδίων όλων των εποχών και κέρδισε δύο Όσκαρ, καλύτερης μουσικής και τραγουδιού για το When You Wish Upon a Star, αλλά όταν πρωτοβγήκε απέτυχε εισπρακτικά, λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Για αυτό ξανακυκλοφόρησε το 1945. Είναι μια από τις ελάχιστες ταινίες που στο Rotten Tomatoes έχει βαθμολογία 100%. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις από το αρχικό κείμενο, καθώς στο βιβλίο ο Πινόκιο είναι ψυχρός, απόμακρος και σχεδόν αγενής προς τους άλλους, ενώ ο Walt Disney καθιερώνει την μορφή του καλοκάγαθου μικρού και συμπονετικού Πινόκιο.

The Adventures of Pinocchio (1972)-The Adventures of Pinocchio (1996)-The New Adventures of Pinocchio (1999)

Ο τίτλος του βιβλίου ήταν οι Περιπέτειες του Πινόκιο και έχουν κυκλοφορήσει τουλάχιστον τρεις ταινίες-σειρές με το συγκεκριμένο όνομα. Το 1972 κυκλοφορεί η ιταλική σειρά πέντε επεισοδίων του Luigi Comencini. Πρωταγωνιστούσαν οι Andrea Balestri, Nini Manfredi, Gina Lollobrigida και στον ρόλο του δικαστή ο θρυλικός σκηνοθέτης Vittorio de Sica. Η σειρά είχε πολύ μεγάλη απήχηση στο ιταλικό κοινό. Το 1996 κυκλοφορεί η ομώνυμη ταινία του Steve Barron από την New Line Cinema με τους Martin Landau, Rob Schneider, Udo Kier. Η ταινία απέτυχε εισπρακτικά και δέχτηκε κακές κριτικές, ως επί τω πλείστον. Παρόλα αυτά ακολούθησε ένα σίκουελ, το 1999, που βγήκε κατευθείαν σε dvd. Το σίκουελ σκηνοθέτησε ο Michael Anderson με πρωταγωνιστές τους Martin Landau, Udo Kier, Gabriel Thompson. Ούτε αυτό εκτιμήθηκε ιδιαίτερα.

Pinocchio's Revenge (1996)

Πλέον ο Γουίνι το Αρκουδάκι είναι διαθέσιμος στο public domain, δεν τίθεται ζήτημα δικαιωμάτων και έτσι ο καθένας μπορεί να κάνει την δική του ταινία. Το 2023 θα κυκλοφορήσει η ταινία τρόμου Winnie the Pooh Blood and Honey με ένα τρομακτικό αρκουδάκι-δολοφόνο. Χρόνια πριν είχε γίνει και με τον Πινόκιο στην ταινία τρόμου του Kevin S. Tenney που βγήκε κατευθείαν σε dvd. Ο τίτλος τους παίδεψε πολύ, καθώς όταν ήταν στο στάδιο της ιδέας λεγόταν Bad Pinocchio, όταν άρχισε να γράφεται The Pinocchio Syndome, όταν γυριζόταν Pinocchio και όταν προβλήθηκε Pinocchio's Revenge. Στην ταινία ένας πατέρας βρίσκει μια ξύλινη κούκλα και την φέρνει στα παιδιά του, αλλά δεν είναι τόσο αθώα όσο φαίνεται.

Geppetto (2000)

Το 2000, εξήντα χρόνια μετά την πρώτη ταινία, η Ντίσνει επιστρέφει στον Πινόκιο με τον Τζεπέτο, μια τηλεταινία μιούζικαλ του Tom Moore με τον Drew Carey και την Julia Louis-Dreyfus. Τα τραγούδια γράφτηκαν από τον Stephen Schwartz, γνωστό για την δουλειά του στα Ποκαχόντας (1995), η Παναγία των Παρισίων (1996), ο Πρίγκιπας της Αιγύπτου (1998), Enchanted (2007). Η ιστορία αυτή την φορά εστιάζει περισσότερο στην προσωπικότητα του ξυλουργού Τζεπέτο.

A Tree of Palme (2002)

Ακόμα και ιαπωνικά anime έχει επηρεάσει η ιστορία του Πινόκιο, όπως το Parumu no Ki, μια ταινία κινουμένων σχεδίων του Takashi Nakamura, που έκανε την πρεμιέρα της στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου. Ο σκηνοθέτης έχει δουλέψει για τον Μιγιαζάκι στην Ναυσικά, για το AKIRA του Katsuhiro Otomo και για το Peter Pan no Boken του Yoshio Kuroda, μια ακόμα ταινία με δυτικό χαρακτήρα που μεταφέρεται στην ιαπωνική κουλτούρα. Στην ταινία, ένα ξύλινο αγόρι, ο Palme, δημιουργείται από κάποιον που θέλει να προσέχει την άρρωστη γυναίκα του. Μετά τον θάνατό της, επισκέπτεται τον Πάλμε μια μυστηριώδης γυναίκα που πιστεύει λανθασμένα ότι είναι εκείνη. Ταραγμένος από την λύπη του, αποδέχεται το αίτημά της να παραδώσει κάτι ξεχωριστό σε ένα μακρινό μέρος, γνωστό ως Tama.

Pinocchio (2002)

Ο Roberto Benigni, μετά την διεθνή-και οσκαρική-επιτυχία του Η Ζωή είναι Ωραία, και μετά από ένα ρόλο ως Καίσαρα στον Αστερίξ και Οβελίξ, επιστρέφει το 2002 με τον Πινόκιο, σε δική του σκηνοθεσία και διασκευή, και με τον ίδιο να υποδύεται τον Πινόκιο και την σύζυγό του, Nicoletta Braschi, να υποδύεται την νεράιδα. Η ταινία ωστόσο δεν ήταν αυτό που περίμεναν και δέχτηκε κυρίως αρνητικές κριτικές, ανακόπτωντας την πορεία του δημιουργού της. Μετά από αυτό σκηνοθέτησε και έγραψε άλλη μια ταινία, το 2005, το The Tiger and the Snow, μια παραλλαγή της Ωραίας Κοιμωμένης. Ακόμα και ως ηθοποιός, έπαιξε σε ελάχιστες ταινίες, όπως στο Στη Ρώμη με Αγάπη του Woody Allen και στον Pinocchio του Matteo Garrone.

Pinocchio (2009)

Μια ιταλοβρετανική παραγωγή του Rai που προβλήθηκε σε δύο επεισόδια αποτυπώνει τις ιστορίες του Πινόκιο με έναν γλυκερό και λαϊκό τρόπο. Ο Bob Hoskins υποδύεται τον Τζεπέτο. Η σειρά γυρίστηκε στην Τοσκάνη στην Ιταλία, οπότε προσπάθησε να μείνει πιστή στο περιβάλλον του συγγραφέα.

Pinocchio (2019)

Ο ιταλός σκηνοθέτης Matteo Garrone, μετά το Gomorrah (2008) και το Dogman (2018) και ενώ μας έχει συνηθίσει σε πιο άγριες και γκροτέσκες ιστορίες, στρέφεται στον Πινόκιο, βάζοντας όμως και την δική του πινελιά. Μέσα στην τρυφερότητα και την αγνότητα, υπάρχει σκληρός ρεαλισμός και ωμότητα. Ο Benigni καλείται αυτή την φορά να υποδυθεί τον Τζεπέτο: από τον γιο στον πατέρα. Εξαιρετικός στον ρόλο του, αποδεικνύοντας ότι δεν θα τον "σκοτώσει" κινηματογραφικά ένας Πινόκιο. Η ταινία προτάθηκε για δύο Όσκαρ, μαγικιάζ και κοστουμιών, στα οποία πράγματι είχε γίνει τρομερή δουλειά.

Pinocchio: A True Story (2021)

Η αληθινή ιστορία του Πινόκιο γίνεται animation από τον Vasiliy Rovenskiy. Μια ανάλαφρη και πολύχρωμη παραλλαγή της ιστορίας, με τον νεαρό Πινόκιο να ξεφεύγει από τον μπαμπά Τζεπέτο και να ξεκινά μια σειρά περιπετειών με συνοδοιπόρο ένα τσίρκο.

Pinocchio (2022)

Η Disney επιστρέφει στον Πινόκιο και αποφασίζει να κάνει ένα live action remake της, αλλά όπως τα περισσότερα που έχει κάνει τα τελευταία χρόνια, δεν πήγε και τόσο καλά παρά τα ονόματα. Ο Robert Zemeckis ανέλαβε την σκηνοθεσία με τον Tom Hanks να υποδύεται τον Τζεπέτο και την ιστορία να ακολουθεί συμβατικά τα όσα ξέρουμε, χωρίς ιδιαίτερη πρωτοτυπία και έτσι δεν έλαβε και τις καλύτερες κριτικές. Αρχικά είχαν προταθεί ως σκηνοθέτες ο Sam Mendes και ο Paul King, οπότε θα είχαμε διαφορετικές προσεγγίσεις.

Pinocchio (2022)

Ο μετρ του γοτθικού τρόμου, Guillermo del Toro, συνεργάζεται με τον ειδικό του stop motion, Mark Gustafson, σε μια παραλλαγή που εδώ και χρόνια προσπαθεί να δημιουργήσει. Η ιστορία του Πινόκιο μεταφέρεται στην φασιστική Ιταλία της δεκαετίας του 1930. Ο Πινόκιο ζωντανεύει και προσπαθεί να αναζητήσει το νόημα της ζωής, ασχέτως των προσδοκιών του πατέρα του. Η ταινία προβλήθηκε στα σινεμά και  έπειτα έγινε διαθέσιμη μέσω Netflix. Οι Ewan McGregor, Tilda Swinton, Cate Blanchett, Christoph Waltz, John Torturro και Ron Perlman δίνουν τις φωνές τους. Ο Alexandre Desplat επιμελείται της μουσικής της ταινίας. Η ταινία απέσπασε θετικές κριτικές.

Περισσότερα σινεφιλικά αφιερώματα μπορείτε να αναζητήσετε σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον blog.