For Sama

“Sama” σημαίνει ουρανός. Και δόθηκε σαν όνομα στην πρωτότοκη κόρη της Waad Al Kateab και του συζύγου της Hamza εν είδει του ουρανού που επιθυμούσαν να κοιτάζουν, του ουρανού που έλειπε από την ζωή τους στην διάρκεια του Συριακού εμφυλίου, στη μέση του οποίου γεννήθηκε.

Το ντοκιμαντέρ αυτό άλλωστε είναι γι΄ αυτήν, ένα νοερό γράμμα από τη μητέρα της για να γνωρίσει την ιστορία της, να καταλάβει τις συνθήκες που διαμόρφωσαν τα πρώτα χρόνια της ζωής της, να κατανοήσει τα ρίσκα και τις αποφάσεις των ακτιβιστών γονιών της, να θυμηθεί, να συγχωρέσει.

Ξεκινώντας από την εποχή που σπούδαζε στο Χαλέπι οικονομικά, η Waad Al Kateab τραβούσε συνεχόμενα με την κάμερά της πλάνα. Από τις πρώτες ενθουσιώδεις διαμαρτυρίες των φοιτητών στα πλαίσια της «Αραβικής Άνοιξης» και τις μικρές τους νίκες, μέχρι την κορύφωση των πολεμικών συρράξεων, τους αλλεπάλληλους βομβαρδισμούς των ρωσικών αεροπλάνων και την πολύμηνη πολιορκία του Χαλεπιού από το ανάλγητο καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ, το υλικό της καταφέρνει να αποτυπώσει με πολύπλευρη απλότητα την τραγωδία που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι της χώρας, ανάμεσα στους οποίους η οικογένεια και οι φίλοι της.

Η προσωπική της ιστορία άλλωστε διαπλέκεται με την φρικαλέα ιστορική πραγματικότητα. Μέσα στα χρόνια του πολέμου η Waad γνώρισε και παντρεύτηκε τον γιατρό σύζυγό της, και μαζί με τους φίλους τους βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή βοήθειας, περιθάλποντας χιλιάδες τραυματίες και θύματα. Η ευθύνη τους απέναντι στην πατρίδα και τους συνανθρώπους τους είναι ξεκάθαρη, η ακτιβιστική τους δράση  πολλά πέρα από αξιοθαύμαστη, και η γενναιότητα με την οποία αντιμετώπισαν ό,τι τους συνέβη τουλάχιστον συγκινητική.  Αλλά υπάρχει και μια ακόμα ευθύνη, που αποτελεί ίσως και τον πυρήνα του “For Sama”: η ευθύνη απέναντι στα παιδιά τους, και ιδιαίτερα απέναντι στην Sama και τις τραυματικές εμπειρίες που βίωσε. Ίσως αυτό το ντοκιμαντέρ να αποτελεί την καλύτερη απάντηση στο γιατί έκανε ό, τι έκανε, και στο γιατί αν γυρνούσε πίσω τον χρόνο, θα έκανε πάλι ακριβώς τα ίδια. Στο γιατί ενώ ακόμα προσπαθεί να ξεπεράσει τα τραύματά της, δεν μετανιώνει για τίποτα. «Θέλω να ξέρεις ότι παλέψαμε για το πιο σημαντικό πράγμα απ’ όλα», αναφέρει η Waad, «Έτσι ώστε εσύ και τα παιδιά μας να μη χρειαστεί να ζήσουν όπως ζήσαμε εμείς».

Το υλικό που μόνταρε η Waad al Kateab με τη βοήθεια του βραβευμένου με Emmy Edward Watts συνιστά μια άμεση, σπάνια και πολύτιμη καταγραφή της ζωής, ιστορικής, πολιτικής και ανθρωπιστικής σημασίας, που αξίζει κάθε μία από τις βραβεύσεις που έλαβε.

Το “For Sama” είναι μοναδικό, αφηγούμενο μιας ζωής που τελειώνει με τρόμο, ενός κόσμου που ισοπεδώνεται αλλά αγκαλιάζει μέχρι τελευταία στιγμή την πιθανότητα της ελπίδας. Και η καλύτερη απάντηση απέναντι στην δυσπιστία, την αμφιβολία, τον φόβο που συνοδεύει τις εκτεταμένες προσφυγικές ροές του σήμερα.

Οι πολεμικές συρράξεις που μαίνονται στην Συρία από το 2011 έχουν στοιχίσει τη ζωή σε πάνω από μισό εκατομμύριο ανθρώπους, έχουν παραβιάσει και καταπατήσει εκτεταμένα τα ανθρώπινα δικαιώματα και έχουν δημιουργήσει εκατομμύρια πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπισμένους. «Πώς μπορεί ο υπόλοιπος κόσμος να το αφήνει να συμβαίνει αυτό;» αναρωτιέται εύλογα η δημιουργός. Συμφωνούμε μαζί της.