Berlinale 2020: "Στη Γαλλία έχεις το final cut, στις ΗΠΑ είσαι απλά ένας υπάλληλος"

Δύο πολύ σημαντικοί Γάλλοι σκηνοθέτες, η Claire Denis και ο Olivier Assayas συναντήθηκαν στην φετινή Μπερλινάλε και στο πρόγραμμα που έχει δημιουργήσει για φέτος, στην επετειακή εκδοχή της, με συζητήσεις μεταξύ σκηνοθετών. Οι δύο δημιουργοί γνωρίζονται εδώ και πολλά χρόνια και είναι φίλοι, όπως φάνηκε και στην πολύ ευχάριστη και αλληλοσυμπληρωματική συζήτηση που παρακολουθήσαμε με μεγάλο ενδιαφέρον.

ΣΧΕΤΙΚΑΜπιλ Νάι: "Ο χαρακτηρισμός εμπορικο είναι μια πολύ όμορφη λέξη"

Η γνωριμία τους μάλιστα συνδέεται άμεσα με το Φεστιβάλ του Βερολίνου καθώς γνωρίστηκαν τριάντα χρόνια πριν στο Φεστιβάλ και συγκεκριμένα στο Forum.

«Θυμάμαι τότε που βρεθήκαμε στο Forum. Ήξερα φυσικά την Denis γιατί ήταν βοηθός σε ταινίες του Wim Wenders, του Jim Jarmusch» θυμάται ο Assayas και πράγματι η Denis την δεκαετία του 1980 πριν σκηνοθετήσει την πρώτη της ταινία το 1988 ήταν βοηθός σκηνοθέτη στα Φτερά του Έρωτα και το Παρίσι Τέξας του Wenders όπως και στο Στην Παγίδα του Νόμου του Jarmusch. Γι’ αυτό και ο Assayas παραδέχθηκε πως η Denis «είχε μια πιο παγκόσμια εμπειρία του σινεμά από εμένα, αυτό που λείπει από την γαλλική σινεφιλία όπως την ήξερα». Από την δική της πλευρά η Denis θυμήθηκε και εκείνη την πρώτη συνάντηση «όπου συζητήσαμε για την δημιουργία ταινιών. Ήταν κάτι παραπάνω από έμπνευση».

Πρόκειται για δύο σκηνοθέτες που αν και έχουν μια δεκαετία διαφορά ηλικίας, ξεκίνησαν την ίδια εποχή σκηνοθετώντας την πρώτη τους ταινία μεγάλου μήκους προς τα τέλη των 80s. Για εκείνη την εποχή τι έχουν να θυμηθούν? «Με την Claire ξεκινήσαμε από ένα παρόμοιο background. Η οπτική μας στο σινεμά ήταν διαφορετική από αυτό που υπήρχε στο γαλλικό σινεμά τότε και εκείνη μου έδειξε τον δρόμο. Κατάλαβα ή μου θύμισε ότι θα μπορούσα να γίνω ένας διεθνής Γάλλος σκηνοθέτης. Στην αρχή βέβαια νιώσαμε απομονωμένοι ως σκηνοθέτες» ανέφερε μεταξύ άλλων ο Assayas κριτικάροντας για άλλη μια φορά την εσωστρέφεια του γαλλικού σινεμά. «Όταν ξεκινήσαμε ήμασταν μόνοι, δεν υπήρχαν τέτοιες ταινίες» συμπλήρωσε ο σκηνοθέτης, για να συμπληρώσει η Denis «ήταν εξαιρετική στιγμή όταν νιώσαμε ότι είχαμε χώρο».

«Το γαλλικό ανεξάρτητο σινεμά ή το σινεμά του auteur όπως το  λέγαμε τότε χωρίς να ντρεπόμαστε, ενώ τώρα ντρεπόμαστε, δεν είχε σύνδεση με τον υπόλοιπο κόσμο. Υπήρχε μόνο η Nouvelle Vague και μετά τίποτα» παραδέχθηκε ο Assayas. «Ένα πράγμα ωστόσο που σου μαθαίνει το γαλλικό ανεξάρτητο σινεμά είναι πώς να κάνεις τις ταινίες να μοιάζουν πιο ακριβές από όσο είναι» συμπλήρωσε γελώντας.

Γι’ αυτό τον λόγο και οι δύο προσπάθησαν και εξακολουθούν να προσπαθούν να έχουν μια πιο παγκόσμια κινηματογραφική γλώσσα. Έχουν κάνει και οι δύο πολλά ταξίδια σε άλλες χώρες. «Πριν τρείς μήνες ήμουν στην Κολομβία και είδα τον Apichatpong Weerasethakul να κάνει γυρίσματα για την ταινία του σε μια άλλη χώρα» (εννοεί το Memoria με την Tilda Swinton) δήλωσε η Claire Denis ενώ έπειτα μίλησαν και οι δύο για ένα κοινό ταξίδι που είχαν κάνει πριν χρόνια στην Κίνα, δηλώνοντας την αγάπη τους για ασιάτες σκηνοθέτες όπως ο Edward Yang, ο Wong Kar Wai, ο Jia Zangke. Ο Assayas μίλησε και για την φιλία του με τον Hou Hsiao-hsien για τον οποίο έχει κάνει το ντοκιμαντέρ «HHH: A Portrait of Hou Hsiao Hsien». «Με τον Hsien είμαστε φίλοι παρότι δεν μιλάει καθόλου αγγλικά και πρέπει να υπάρχει συνεχώς μεταφραστής» με την Denis να ομολογεί «μου έμαθε τον Kar Wai, ο οποίος είναι πολύ σημαντικός για μένα. Μου έδειξε ένα νέο τρόπο να δεις, να νιώσεις το σινεμά, μια νέα ελευθερία. Ο Bergman γύριζε τις ταινίες του κάθε καλοκαίρι. Ήταν μια ρουτίνα δουλειάς, όχι ρουτίνα βαρεμάρας. Αυτό το έμαθα από σένα (αναφερόμενη στον Assayas)». Για την ίδια εμπειρία στην Κίνα ο Assayas χαρακτήρισε πολύ όμορφη την συγκεκριμένη εμπειρία. «Ήταν ωραίο να συναντάς Kινέζους φοιτητές για να τους πεις πώς να κάνεις ταινία, πώς προστατεύεις την ελευθερία σου».

Έπειτα η συζήτηση ήρθε και στο αμερικάνικο σινεμά και τις διαφορές με το ευρωπαϊκό. «Η Γαλλία θεωρητικοποίησε την έννοια του auteur και όλη η λογική του γαλλικού κινηματογράφου βασίστηκε στο ότι πρέπει να έχεις το final cut ενώ στην Αμερική συνειδητοποιείς ότι είσαι ένας υπάλληλος στην εταιρεία παραγωγής» με την Denis να μας λέει ότι κανείς παραγωγός στην Αμερική δεν είχε ενδιαφερθεί αρχικά για το High Life με τον Robert Pattinson που σκηνοθέτησε.

Μίλησαν και για τις ταινίες που προτιμούν ο ένας του άλλου αλλά και δικές του, με τον Assayas να επαινεί το Trouble Every Day αλλά μια από τις αγαπημένες του είναι η πρώτη της ταινία ενώ από δικές του το Cold Water «γιατί είχα την ευκαιρία για πρώτη φορά να είμαι ανοιχτά αυτοβιογραφικός». Η Claire Denis ανέφερε επίσης την πρώτη ταινία, το «Chocolat» αλλά και το «35 Rum γιατί είναι εμπνευσμένο από την ιστορία της μητέρας μου με τον παππού μου». Η ταινία που προβλήθηκε μετά την συζήτησή τους δεν ήταν κάποια από αυτές αλλά το Irma Vep του Assayas και όταν ρωτήθηκαν γιατί επέλεξαν την ταινία απάντησαν πως δεν τους ρώτησε κανείς αλλά παρόλα αυτά υπάρχουν δύο λόγοι για να προβληθεί η ταινία, «πρώτον ότι μόλις αποκαταστάθηκε και δεύτερον είναι μια ταινία για το σινεμά», όπως εξήγησε ο σκηνοθέτης.

Στο τέλος της συζήτησης επέστρεψαν στην δική τους κινηματογραφική αρχή που δεν ήρθε πολύ νωρίς, μιας και η Denis έκανε την πρώτη ταινία μεγάλου μήκους σε ηλικία σαράντα χρονών, το 1988, και ο Assayas σε ηλικία τριανταενός το 1986. «Στα 18 μου το σινεμά ήταν μακριά και εγώ ενδιαφερόμουν πιο πολύ για την μουσική, για το θέατρο» όπως είπε η Denis, με τον Assayas να συνεχίζει λέγοντας «δεν ήμουν ώριμος να αρχίσω νωρίτερα. Ξεκίνησα με ταινία μικρού μήκους στα 24, ήταν κακή, μετά έκανα μία άλλη, κάπως καλύτερη, συνολικά έκανα τέσσερις αλλά δεν ένιωθα έτοιμος να σκηνοθετήσω μεγάλου μήκους. Άλλωστε δεν ήρθα από σινεφίλ background. Από 15 χρονών μέχρι τα 25 ήθελα να γίνω ζωγράφος. Άρχισα να γράφω σενάρια, μετά για γνωστούς σκηνοθέτες όπως τον Andre Techine, είχαν επιτυχία, έγραφαν το όνομά μου σε κριτικές και έτσι ένιωσα πιο έτοιμος να κάνω την δική μου ταινία στα 31». Τέλος για το αν μετάνιωσαν ποτέ για καμιά ταινία και οι δύο απάντησαν αρνητικά. Η Denis δήλωσε χαρακτηριστικά «δεν έχει σημασία αν σ’ αρέσει, σ’ αρέσει δεν σ’ αρέσει πρέπει να το τελειώσεις, δεν εγκαταλείπεις. Πρέπει να κάνεις το καλύτερο που μπορείς» ενώ ο Assayas είπε «κάθε σκηνή από κάθε ταινία νιώθω ότι είναι το καλύτερο που μπορούσα να κάνω εκείνη την στιγμή».