Μια βραδιά για τον Αντονιόνι στο Ταινιόραμα...

Την Πέμπτη το Move It βρέθηκε στον κινηματογράφο Άστυ, σε μια βραδιά για τον Μικελάντζελο Αντονιόνι, όπου στα πλαίσια του Ταινοράματος (που συνεχίζεται με μεγάλη επιτυχία) προβλήθηκαν οι ταινίες: «Η Κραυγή» (Il Grido), «Έκλειψη» (L’ eclipse) και «Νύχτα»(La Notte). Ήταν μια βραδιά εσωτερικής αναζήτησης, υπαρξιακών ανησυχιών και φυσικά περιπλάνησης. Φαίνεται ότι η ανάγκη του κόσμου για κάτι τέτοιο ήταν μεγάλη γιατί ο κινηματογράφος ήταν σχεδόν γεμάτος. Άλλωστε η ψυχαγωγία (αγωγή της ψυχής) εξευγενίζει τα ανθρώπινα όντα, μορφώνοντάς τα πνευματικά και αισθητικά, επιτυγχάνοντας τελικά την εσωτερική αρμονία.

Αν δεν έχει ξαναδεί ποτέ κάποιος ταινίες του Αντονιόνι, μπορεί να νιώσει ότι κάποιες σκηνές όλο και κάτι του θυμίζουν. Αυτό προφανώς συμβαίνει επειδή πολύ απλά οι μεταγενέστεροί του επηρεάστηκαν σημαντικά από το έργο του. Ας έχουμε κατά νου ότι μέχρι τον Αντονιόνι που μας «σύστησε» το μοντερνισμό, το Ιταλικό σινεμά ήταν στην πλειοψηφία του «δέσμιο» του νεορεαλισμού.

Σημείωση: Οι καλύτερες στιγμές της βραδιάς προέκυψαν κατά τα διαλείμματα όπου κόσμος αναρωτιόταν γιατί τα πλάνα είναι «άκοπα», γιατί βλέπουμε επανειλημμένα σκηνές από το χρηματιστήριο («Έκλειψη»), γιατί, γιατί, γιατί…; Αυτό το «γιατί» είναι όλη η ουσία του σινεμά του Αντονιόνι. 

Με το δισάκι του στον ώμο κι όπου βγει

Η ταινία ξεκινά με ένα θάνατο (για το θάνατο ακούμε μόνο) και ένα χωρισμό. Η Ίρμα (Αλίντα Βάλι) ενημερώνεται για το θάνατο του άντρα της (τον οποίο έχει να δει τουλάχιστον 7 χρόνια καθώς εργαζόταν στην Αυστραλία). Επιστρέφει στο σπίτι της όπου ανακοινώνει στον επί 7 χρόνια εραστή της, Άλντο (Στηβ Κοχραν), με τον οποίο έχει και μια κόρη, την απόφασή της να χωρίσουν. Αιτία χωρισμού, η ύπαρξη τρίτου προσώπου στη ζωή της Ίρμα. Έτσι ο Άλντο ξεκινά ένα ταξίδι περιπλάνησης, κουβαλώντας μαζί του και την κόρη του.

Το τοπίο είναι ίσως ο πιο βασικός πρωταγωνιστής της ταινίας αντικατοπτρίζοντας την εσωτερική κατάσταση ων ηρώων: λάσπη, ομίχλη, θλίψη και μοναξιά. Πρόκειται για road movie κατά το οποίο ο Άλντο προσπαθεί να ξεφύγει από το παρελθόν του και να αναζητήσει μια καινούργια ζωή – πράγμα ανέφικτο. Του είναι αδύνατο να ριζώσει κάπου γιατί δεν μπορεί να απαγκιστρωθεί από τα συναισθήματά του για την Ίρμα, όσες γυναίκες κι αν συναντά στο διάβα του. Είναι φανερό ότι ο Αντονιόνι συμπαθεί τους ανθρώπους της εργατικής τάξης και ιδιαίτερα τις γυναίκες: όλοι οι γυναικείοι ήρωες που εμφανίζονται είναι ειλικρινείς και δυναμικοί. Οι ερωτικές σχέσεις παρουσιάζονται σαν μια ανάγκη του ανθρώπου για επικοινωνία και ενίοτε για λόγους επιβίωσης (επειδή οι κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις το επιβάλλουν) . Η μεγάλη αγάπη για τον κάθε χαρακτήρα φαίνεται να είναι μόνο μία. Ο χρόνος κυλά βασανιστικά αργά δείχνοντας πόσο αβάσταχτη μοιάζει η ζωή στον Άλντο ενώ ακόμα κι ο δρόμος φαίνεται αδιέξοδος. Η διαφυγή όμως είναι ανάγκη. (4 / 5)

Οι ανθρώπινες σχέσεις και τα τελευταία 7’ λεπτά

Μετά το χωρισμό της από το Ρικάρντο (Φρανσίσκο Ραμπάλ), η Βιτόρια (Μόνικα Βίτι) ξεκινά τη δική της περιπλάνηση, παρατηρώντας τον κόσμο γύρω της. Όταν όμως ανάμεσα στον παρατηρητή και το «φως», ή αλλιώς τη γνώση και την κατανόηση των λόγων για τους οποίους οι ανθρώπινες σχέσεις ήταν τόσο περίπλοκες στον τότε σύγχρονο κόσμο, μπαίνει ένα τεράστιο ερωτηματικό («Δεν ξέρω» , την ακούμε να λέει συχνά), τότε προκύπτει η συναισθηματική έκλειψη.

Τη συναισθηματική έκλειψη όμως δεν τη διακρίνουμε μόνο στο πρόσωπο της Βιτόρια αλλά σχεδόν σε όλους τους χαρακτήρες, καθώς έκαστος ανήκει στο μοντέλο του σύγχρονου ανθρώπου που πορεύεται μόνος και απόκοσμος, έχοντας ως βασικό του μέλημα τα υλικά αγαθά, αδιαφορώντας ακόμα και για το θάνατο του συνανθρώπου του. Η ερωτική έλξη ανάμεσα στη Βιτόρια και τον Πιέρο (Αλέν Ντελόν), χρηματιστής της χείρας μητέρας της και άρρωστος με το χρήμα, στέκεται σαν αφορμή για την ανάπτυξη μιας θεωρίας πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις. «Στην Αφρική οι άνθρωποι αφήνουν τη ζωή απλά να περάσει. Εδώ τα πάντα είναι μόχθος. Ακόμα κι ο έρωτας», συλλογίζεται σε μια σκηνή η Βιτόρια, ενώ λίγο μετά βλέπουμε πλάνα από το χρηματιστήριο που θυμίζει περισσότερο Αφρικανική ζούγκλα. Δύο άνθρωποι τόσο διαφορετικοί όταν βρεθούν σε κοινή τροχιά, θα μπορέσουν να συνυπάρξουν ή πρόκειται απλά για τη φάση της έκλειψης;

Οι αντιθέσεις, οι συμβολισμοί αλλά και τα «άκοπα» πλάνα (βλ. σκηνή με τη Μόνικα Βίτι να κατεβαίνει το δρόμο ενώ σε άλλη σκηνή η Βιτόρια παρατηρεί για αρκετή ώρα τους πυλώνες της «ΔΕΗ» ενώ ταυτόχρονα ακούγεται ο ήχος από το χτύπημα των συρμάτων) είναι βασικά στοιχεία της ταινίας ενώ τα τελευταία 7’ λεπτά που ειδικά στην Αμερική δυσκολεύτηκαν να κατανοήσουν, είναι και τα ωραιότερα της ταινίας – τουλάχιστον αισθητικά. Σε μία εποχή που στο σινεμά παρακολουθείς κατά κανόνα ταινίες ανθρώπων που προσπαθούν να σου περάσουν την άποψή τους (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάτι τέτοιο είναι επιλήψιμο), είναι καλό «μία στο τόσο» να παρακολουθείς ταινίες σαν την «Έκλειψη» του Αντονιόνι που επιτρέπουν στο νου να «περιπλανηθεί», σχηματίζοντας μια προσωπική γνώμη για τις μεγάλες αλήθειες που πραγματεύεται η ταινία και κατ’ επέκταση για τον κόσμο γύρω σου. Το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί είναι να μπεις στη διαδικασία να σκεφτείς χωρίς να περιμένεις από κάποιον να σε καθοδηγήσει – ξέρω, η ελευθερία τρομάζει.

Σημείωση: Το Ταινιόραμα συνεχίζεται. Δείτε το πρόγραμμα Ε Δ Ω

Ελεωνόρα Βερυκοκίδη