21ο ΦΝΘ: Σύλλας Τζουμέρκας και Χρήστος Πασσαλής συγκινούν

Ένα πρωτότυπο και συναρπαστικό project παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της δράσης Market Talks της Αγοράς Doc Market του Φεστιβάλ. Πρόκειται για το έργο «The City and the City» που επιμελούνται οι Σύλλας Τζουμέρκας (Έκρηξη, Το θαύμα της θάλασσας των Σαργασσών) και Χρήστος Πασσαλής (Κυνόδοντας, θεατρική ομάδα blitz) για λογαριασμό του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus). «The City and the City» είναι ένα πολυπλατφορμικό καλλιτεχνικό εγχείρημα διάρκειας 70 λεπτών, που ισορροπεί ανάμεσα στην κινηματογραφική ταινία και το installation και παρουσιάζει 7 επεισόδια που σημάδεψαν την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης (1910-1965) και ανασυστήνονται κινηματογραφικά στο σύγχρονο αστικό τοπίο της πόλης.

ΣΧΕΤΙΚΑΤο 22ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα γίνει διαδικτυακά

Στο ξεκίνημα της εκδήλωσης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Ορέστης Ανδρεαδάκης τόνισε: «Είναι η πρώτη φορά που ο οργανισμός του Φεστιβάλ αναλαμβάνει χρέη commissioner σε ένα τόσο ξεχωριστό και πρωτοποριακό καλλιτεχνικό εγχείρημα. Το συγκεκριμένο project μάλιστα αποτελεί αφορμή για να ενώσουν τις δυνάμεις τους το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus), ένας φορέας υψηλότατου κύρους και διεθνούς εμβέλειας. Το ”The City and the City”, αυτό το μοναδικό στο είδος του project, δεν μπορεί να περιχαρακωθεί στα στενά όρια ούτε του ντοκιμαντέρ ούτε της ταινίας μυθοπλασίας. Δεν μπορεί καν να χαρακτηριστεί ακριβώς ταινία, καθώς φιλοδοξεί να ανοίξει νέους δρόμους στην κινηματογραφική αφήγηση και να καταστεί μια συλλογική οπτική εμπειρία που θα μας ωθήσει να προσεγγίσουμε και να εξετάσουμε με διαφορετικό τρόπο την Ιστορία. Πριν από 76 χρόνια, στην κυριολεξία λίγα μέτρα από το σημείο όπου βρισκόμαστε τώρα, συντελέστηκε ένα ειδεχθές έγκλημα: η εξόντωση της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης. “The City and the City” έχει ως στόχο να ανασυστήσει αυτές τις δραματικές στιγμές μέσα από επτά φιλμικά στιγμιότυπα».

Αμέσως μετά, η σκυτάλη πέρασε στον Σύλλα Τζουμέρκα, ο οποίος διευκρίνισε πως όσοι προέρχονται από τον χώρο του ντοκιμαντέρ θα πρέπει να υιοθετήσουν μια πιο «περιπετειώδη» ματιά προκειμένου να εξοικειωθούν με τη φύση και τους σκοπούς του project. «Σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για ένα τυπικό ντοκιμαντέρ, αλλά ένα εγχείρημα που διατρέχει πολλές μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης. Μπορεί αφενός να χαρακτηριστεί installation, αλλά έχει παράλληλα τη μορφή σπονδυλωτής ταινίας, η οποία θα αποτελείται από 7 μικρού μήκους επεισόδια που έχουν αποτελέσει καρπό μιας μακράς έρευνας, με συνολική διάρκεια τα 70 λεπτά. Η αρχική σπίθα έμπνευσης προέκυψε από το ότι τόσο εγώ όσο και ο Χρήστος Πασσαλής καταγόμαστε από τη Θεσσαλονίκη και νιώσαμε την ανάγκη να επιστρέψουμε στον γενέθλιο τόπο και να θίξουμε ενοχλητικά ζητήματα που έχουν αποσιωπηθεί εδώ και δεκαετίες. Σκοπός μας είναι να αναπαραστήσουμε τις δύο όψεις της πόλης, της πολυπολιτισμικής παρακαταθήκης και της σκοτεινής περιόδου των διωγμών και του φόβου, οι οποίες θα συνυπάρξουν και θα αποκτήσουν υπόσταση στο σύγχρονο αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης», δήλωσε χαρακτηριστικά και συμπλήρωσε πως το “The City and the City” αποτελεί ένα project σε εξέλιξη, το οποίο θα λάβει την τελική του μορφή με το χρόνο, ενώ ανανέωσε το ραντεβού με όσους παρευρέθηκαν στην εκδήλωση για το φινάλε αυτής της μακράς διαδρομής. 

Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε ο Χρήστος Πασσαλής, ο οποίος δήλωσε αρχικά πως το project “The City and the City”, όπως άλλωστε φανερώνει και ο τίτλος του, μιλάει για δύο πόλεις: για τη Θεσσαλονίκη του σήμερα και τη Θεσσαλονίκη που βίωσε κοσμοϊστορικά γεγονότα στη διάρκεια του 20ου αιώνα. «Θέλουμε να φέρουμε στην επιφάνεια μια αθέατη σύγκρουση, ανάμεσα στην πόλη που έχει να διηγείται ιστορίες αλληλεγγύης και ανιδιοτέλειας και την πόλη όπου κυριάρχησαν τα μίση και οι ντροπιαστικές προδοσίες. Πιστεύουμε ακράδαντα στην αναγκαιότητα των γενναίων παραδοχών και της ιστορικής μνήμης, καθότι η λήθη κρύβει πολλούς κινδύνους», ανέφερε σχετικά. Αμέσως μετά, ο ίδιος παρουσίασε συνοπτικά τα επτά επεισόδια που απαρτίζουν το project:

• Επεισόδιο πρώτο: παρατηρούμε ένα μικρό κορίτσι, τη Ρόζα, να τριγυρνά ανέμελη στους πολυσύχναστους δρόμους του κέντρου της πόλης και να χορεύει στον ρυθμό των πλανόδιων μουσικών. Λίγο πριν από το τέλος, μας αποκαλύπτεται πως η Ρόζα της ιστορίας δεν είναι άλλη από τη θρυλική ερμηνεύτρια ρεμπέτικων τραγουδιών Ρόζα Εσκενάζυ.
• Επεισόδιο δεύτερο: βρισκόμαστε σε ένα πικνίκ μιας οικονομικά εύρωστης εβραϊκής οικογένειας. Τίποτα δεν μοιάζει ικανό να διαταράξει τη γαλήνη των στιγμών τους, σαν να μην υφίσταται καμία απειλή στο βάθος του ορίζοντα.
• Επεισόδιο τρίτο: μεταφερόμαστε στην 9η Απριλίου του 1941, όταν τα ναζιστικά στρατεύματα εισέρχονται στην πόλη. Ένα κοριτσάκι υπακούει στις εντολές της φοβισμένης μητέρας της και προσφέρει ένα μπουκέτο λουλούδια στον επικεφαλής του ναζιστικού στρατεύματος. Την ίδια στιγμή, πίσω από σφραγισμένα παράθυρα, επικρατούν ο τρόμος και η αγωνία.
• Επεισόδιο τέταρτο: η ιστορία διαδραματίζεται την ημέρα που έχει μείνει γνωστή στην ιστορία της πόλης ως «Μαύρο Σάββατο», στις 11 Ιουλίου του 1942, όταν οι κατοχικές δυνάμεις συγκέντρωσαν όλους τους άνδρες ηλικίας 18-45 στην Πλατεία Ελευθερίας.
• Επεισόδιο πέμπτο: ένας επιζών επιστρέφει από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταφθάνει σε μία πόλη που δεν αναγνωρίζει, σε μια πόλη όπου νιώθει πλέον ξένος. Το μυαλό του επιστρέφει σε εικόνες από μια κηδεία αγαπημένου προσώπου που είχε τελεστεί στο εβραϊκό νεκροταφείο, το οποίο δεν υπάρχει πλέον.
• Επεισόδιο έκτο: βρισκόμαστε στα δικαστήρια της πόλης, όπου ένας πολίτης εβραϊκής καταγωγής μοιάζει χαμένος στους ατελείωτους διαδρόμους. Απογοητευμένος και περίλυπος, έχει μόλις χάσει τη δίκη μέσω της οποίας ζητούσε την επιστροφή της περιουσίας του.
• Επεισόδιο έβδομο: μια εβραϊκή οικογένεια της μέσης τάξης εγκαταλείπει το σπίτι της και επιλέγει τον δρόμο της φυγής.  

«Σε υποσυνείδητο τουλάχιστον επίπεδο, δημιουργήσαμε μια αντεστραμμένη Θεία Κωμωδία. Έχοντας ως σημείο εκκίνησης τον Παράδεισο, την εποχή δηλαδή άνθισης της εβραϊκής κοινότητας, μιας περιόδου γεμάτης μυρωδιές, χρώματα, χαρά και ευμάρεια, με ενδιάμεσο σταθμό την Κόλαση των στρατοπέδων συγκέντρωσης και τερματικό φινάλε το Καθαρτήριο του σήμερα, όπου τίθενται όλες οι άβολες ερωτήσεις που έμειναν επιμελώς και οδυνηρά αναπάντητες για τόσο καιρό. Αυτό είναι το κεντρικό νόημα, αν μπορώ να το συνοψίσω, του project μας», κατέληξε ο κ. Πασσαλής.

Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση, το λόγο πήρε η παραγωγός Μαρία Δρανδάκη, η οποία δήλωσε χαρούμενη και συγκινημένη που συμμετέχει σε ένα τόσο φιλόδοξο και περιπετειώδες project. “The City and the City” αποτελεί μία σύγχρονη απόπειρα προσέγγισης της Ιστορίας, ένα project που είναι πολύ σημαντικό ότι γίνεται πραγματικότητα στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία. Στην παρούσα φάση, βρισκόμαστε σε αναζήτηση συνεργατών. Δεδομένης της πολυδιάστατης ταυτότητας του εγχειρήματος, οι υποψήφιοι συνεργάτες ενδέχεται να προέρχονται από πολλούς και ποικίλους τομείς της πνευματικής και κοινωνικής ζωής του τόπου».