Θεσσαλονίκη 18: Συζήτηση για το queer σινεμά

Δημοσίευση: 9 Νοε. 2018, 21:59
Συντάκτης:

Το μεγάλο αφιέρωμα του 59ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στο ελληνικό queer σινεμά, έδωσε την αφορμή για μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τίτλο «Το ελληνικό queer σινεμά: μια προφορική ιστορία».

<a href="/nea/i-elina-psykoy-kai-ta-adespota-kormia-tis/69430">Η Ελίνα Ψύκου και τα "Αδέσποτα κορμιά" της</a>ΣΧΕΤΙΚΑΗ Ελίνα Ψύκου και τα "Αδέσποτα κορμιά" της

Sυμμετείχαν οι σκηνοθέτες Ίρις Ζαχμανίδη, Τάκης Σπετσιώτης, Κωνσταντίνος Γιάνναρης, Πάνος Χ. Κούτρας, Άγγελος Φραντζής, Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Χάρης Παπαδόπουλος και Κυριάκος Χατζημιχαηλίδης, ταινίες των οποίων προβάλλονται στο αφιέρωμα του Φεστιβάλ.

Προλόγισαν ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Ορέστης Ανδρεαδάκης («για πρώτη φορά ένας επίσημος δημόσιος φορέας αποφασίζει να ασχοληθεί με το ελληνικό queer σινεμά, παρουσιάζοντας συνολικά 38 μικρού και μεγάλου μήκους ταινίες») και ο υπεύθυνος προγράμματος Γιώργος Κρασσακόπουλος («Η ιδέα γι’ αυτή τη συνάντηση ήταν να αφηγηθούμε μια ιστορία γύρω από το ελληνικό queer σινεμά από ανθρώπους που το έχτισαν».

Στο ξεκίνημα της κουβέντας, ο επιμελητής του αφιερώματος Κωνσταντίνος Κυριακός αναφέρθηκε στο μεγάλο αίσθημα ευθύνης που ένιωσε, αφού προσπάθησε να δει τον όρο «queer» όχι απλά αποτυπωμένο σε ταινίες που αφορούν στην ομοφυλοφιλική θεματολογία, αλλά και σε όσες εμπεριέχουν μια συγκεκριμένη πολιτική τοποθέτηση και μια γενικότερη αισθητική προσέγγιση που δεν αφορά αναγκαστικά άμεσα το ομοφυλοφιλικό πεδίο. Αναφέρθηκε στον Νίκο Κούνδουρο και το φιλμ του Vortex ή Το πρόσωπο της Μέδουσας, μια σχετικά αγνοημένη ταινία όπως χαρακτήρισε, αλλά και τον Ορέστη του Βασίλη Φωτόπουλου, ενώ έπειτα σημείωσε ότι στην πρώιμη μεταδικτατορική περίοδο στην Ελλάδα κύριο μέλημα των δημιουργών ήταν πώς να συνδυάσουν την σεξουαλική με την πολιτική τους ταυτότητα. Τότε υπήρχαν ταινίες που επεξεργάστηκαν δύσκολα πολιτικά θέματα ή ταινίες που συνάντησαν πολλές δυσκολίες στη διανομή τους και τελικά παίχτηκαν μόνο σε Φεστιβάλ. Μίλησε για την περίοδο της δεκαετίας του 1980 «με ταινίες που μας εισάγουν σε καιρούς πιο αποκαλυπτικούς, με ό,τι θετικό και αρνητικό μπορεί να περιέχει αυτός ο όρος» και συνέχισε με μια νέα σειρά queer ταινιών που όπως είπε «επανεξετάζουν το θέμα της γενεαλογίας, συνδυάζοντας την ιστορία με τον αστισμό ή την ελληνική επαρχία». Όσο για την έκρηξη του λεγόμενου νέου queer ελληνικού σινεμά, ο ίδιος είπε ότι η θεματολογία των ταινιών πλέον αποκτά μεγαλύτερο εύρος είτε επειδή οι σκηνοθέτες τοποθετούνται διαφορετικά είτε επειδή οι ταινίες κερδίζουν περισσότερα βραβεία και κύρος σε φεστιβάλ. «Αυτό που προσπαθήσαμε με αυτό το αφιέρωμα είναι να μην εστιάσουμε μονάχα στην αισθητική, αλλά να φτιάξουμε και μια γενεαλογία στην οποία θα υπάρχει αντιπροσωπευτικότητα, έτσι ώστε οι δημιουργοί να μην νιώσουν τελικά προδομένοι».

ΓιάνναρηςΓιάνναρης

Η σκηνοθέτιδα Ίριδα Ζαχμανίδη σημείωσε ότι τόσο εκείνη όσο και πολλοί άλλοι δημιουργοί, εμπνεύστηκαν αρχικά από τους καθηγητές της σχολής Σταυράκου όπου φοιτούσαν, σε μια προσπάθεια να κάνουν φιλμ λιγότερο συμβατικά και πιο πρωτοποριακά τη δεκαετία του ‘70. «Εκείνη την περίοδο, τρεις από εμάς εκπροσωπούσαν αυτή τη γενιά κινηματογραφιστών: εγώ, ο Τάκης Σπετσιώτης και ο Λεωνίδας Παπαδάκης. Η εποχή που ζούσαμε ήταν αρκετά έντονη. Από τη μία είχαμε τον απόηχο του γαλλικού Μάη του 1968, ενώ από την άλλη τα μεγάλα κινήματα της Αμερικής με τα παιδιά των λουλουδιών. Στην Ελλάδα είχαμε το Πολυτεχνείο. Ήταν μια περίοδος γενικότερης διεκδίκησης της ελευθερίας που μας έδινε την ώθηση να πραγματευτούμε νέα θέματα».

Ο σκηνοθέτης Τάκης Σπετσιώτης υπογράμμισε ότι στα μέσα της δεκαετίας του ‘70, όταν ξεκίνησε και η δική του κινηματογραφική καριέρα με μικρά σπουδαστικά φιλμ, η λέξη «queer» ήταν παντελώς άγνωστη. Ο ίδιος χρειάστηκε να περιμένει πάνω από τριάντα χρόνια για να δει τελικά τα έργα του να αναλύονται ακαδημαϊκά, όπως είπε. Και πρόσθεσε: «Ανδρωθήκαμε μέσα στη δικτατορία προσπαθώντας να διεκδικήσουμε ελευθερίες. Το σεξ και η πολιτική ήταν αναγκαστικά τα θέματά μας. Για εμένα η λέξη queer είναι μια μαγική λέξη, καθώς τον όρο αυτό περιβάλλει ένα σκοτάδι. Το συγκεκριμένο αφιέρωμα είναι μια ιδιαίτερα τολμηρή προσπάθεια, διότι αφενός εστιάζει σε πολλά μικρού μήκους φιλμ τα οποία αποτελούν ένα γενικότερα αγνοημένο είδος, ενώ επιπλέον προβάλλει μια αθέατη όψη της ελληνικής κοινωνίας με προβλήματα που την απασχολούν σοβαρά, είτε το ομολογεί είτε όχι».

Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Γιάνναρης αναφέρθηκε στην έννοια queer που, όπως είπε, ξεκίνησε σαν μια βρισιά και έφτασε να αποτυπώνει μια συνειδητή επιλογή του να προσπαθεί κάποιος να διαχωρίσει τη δική του θέση και σεξουαλικότητα μέσα στην ίδια την κοινότητα των ομοφυλοφίλων. «Οι παλιοί γκέι για εμάς φάνταζαν άκρως συντηρητικοί και μπουρζουά. Παρόλα αυτά υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα με το queer κίνημα: η μεγάλη πρόοδος στα δικαιώματα και τη διαφορετικότητα έγινε τελικά μέσα από μια πολύ συντηρητική επιλογή της γκέι κοινότητας να προωθήσει ζητήματα συμβίωσης και γάμου μεταξύ ομοφυλοφίλων, εν μέσω μιας εποχής όπου όλοι γύρω μας πέθαιναν από AIDS. Αυτοί κατάφεραν και άλλαξαν τελικά την πολιτική ατζέντα. Το πιο συντηρητικό κομμάτι του γκέι κινήματος άλλαξε ριζικά και παγκόσμια την αντιμετώπιση των γκέι».

Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Παναγιώτης Ευαγγελίδης επισήμανε: «Βρίσκομαι για πρώτη φορά σε έναν επίσημο θεσμό που μου δίνει το βήμα να μιλήσω γι’ αυτά τα θέματα. Όσον αφορά τις ταινίες μου, εμένα πάντοτε με ενδιέφεραν οι άλλοι άνθρωποι. Πρωτίστως οι όμοιοί μου, αλλά και οι υπόλοιποι. Με πίκραινε που την ιστορία ορισμένων ανθρώπων δεν την μάθαινε κανείς. Ήθελα λοιπόν να τις μοιραστώ αυτές τις ιστορίες, πρώτα με όσους είναι ίδιοι με εμένα και μετά με όλους τους άλλους. Και ταυτόχρονα, μέσα από αυτούς να δείξω και τη δική μου ιστορία».

ΦραντζήςΦραντζής

Ο σκηνοθέτης Πάνος Χ. Κούτρας στάθηκε ιδιαίτερα στον ρόλο που έπαιξε η νόσος του AIDS στην απόκτηση δικαιωμάτων στην queer κοινότητα. Ο ίδιος δήλωσε ότι ο όρος «queer» είχε πάντοτε μια πολιτική διάσταση, αλλά ουσιαστικά οι θάνατοι ανθρώπων από τον ιό οδήγησαν σε δράσεις που έθεσαν τις βάσεις για την αναγνώριση του δικαιώματος στη διαφορετικότητα. «Το queer είναι σημαντικό για εμένα γιατί είναι η οριοθέτηση μιας κουλτούρας που εκτείνεται από τον Όσκαρ Ουάιλντ έως τον Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Όλο αυτό που γίνεται τώρα είναι πολύ σημαντικό και για τους νέους ανθρώπους που μεγαλώνουν αυτή τη στιγμή. Χάρη σε αυτά τα έργα και τα αφιερώματα μπορούν να απευθυνθούν σε μια στοιχειοθετημένη κουλτούρα. Εμείς, από την άλλη, μεγαλώναμε διαφορετικά, καθώς έπρεπε να διεκδικήσουμε την δική μας ιστορία, κάτι που ενίοτε μας έκανε επιθετικούς. Στον queer κινηματογράφο υπάρχει μια γενικότερη διάθεση διεκδίκησης ιδεών με επιθετικό τρόπο. Όλοι όμως όσοι συμμετέχουμε σε αυτό το αφιέρωμα συνδεόμαστε πολύ έντονα μεταξύ μας, αν και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές ο καθένας με τον άλλο».

 Ο σκηνοθέτης Άγγελος Φραντζής τόνισε τη σημαντικότητα του αφιερώματος στο ελληνικό queer σινεμά και αναφέρθηκε κυρίως στην κινηματογραφική φόρμα των queer ταινιών. Ο ίδιος υπογράμμισε επίσης τον τρόπο με τον οποίο η φόρμα δημιουργεί έναν queer χαρακτήρα ανεξάρτητα αλλά και σε σχέση με το περιεχόμενο μιας ταινίας, ενώ θεωρεί πολύ ενδιαφέρον να καταφέρνει τελικά η φόρμα να δυναμιτίζει το περιεχόμενο ωθώντας ένα φιλμ στα όρια αυτού που ορίζουμε ως σινεμά. «Πάντως ας είμαστε ειλικρινείς: αυτή τη στιγμή μια queer ταινία θεωρείται πια πλεονέκτημα και όχι μειονέκτημα σε ένα Φεστιβάλ».

Ο σκηνοθέτης Κυριάκος Χατζημιχαηλίδης επισήμανε ότι «Οι επιρροές που είχε ο καθένας στην κοινωνική του διάσταση διαμόρφωσαν και το κινηματογραφικό του ύφος, ενώ στο υπόβαθρο άρχιζαν να συμβαίνουν τραγικά πράγματα: οι φίλοι μας να ασχημαίνουν, να νοσηλεύονται και να πεθαίνουν από AIDS. Τελικά, φτάνεις να αναρωτιέσαι τι είναι αυτό που σε ωθεί να γυρίσεις μια queer ταινία. Εμένα με κινητοποίησε εκείνη η στιγμή της αγωνίας, όταν κάποιος μαθαίνει κάτι, όταν πρωτοπαίρνει την πληροφορία ότι πάσχει από τον ιό, για παράδειγμα. Κατά τη γνώμη μου, η κοινωνική διάσταση έπαιξε σημαντικό ρόλο και η πολιτική ίσως ακολούθησε».

Ο σκηνοθέτης Χάρης Παπαδόπουλος στοχάστηκε πάνω στις ομοιότητες και τις διαφορές που έχει η πλατεία Ομονοίας του σήμερα και του τότε: στον ρατσισμό του τότε και του τώρα αλλά και στους ανθρώπους του περιθωρίου της δεκαετίας του 1980 και του σήμερα. Ο ίδιος είπε ότι queer αποσπάσματα μπορεί να διακρίνει κανείς μέσα σε πολλές και ετερόκλητες ταινίες, διαπιστώνοντας ότι «επειδή κάποιος είναι ομοφυλόφιλος, δεν σημαίνει ότι αναγκαστικά θα κάνει queer ή ομοφυλόφιλες ταινίες».

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

BOX OFFICE

Ταινία
4ημέρο
Tanweer
43250
Film Group
13175
Tanweer
12142
Tanweer
4254
Tanweer
2372
Baghead, από την Spentzos Baghead, από την Spentzos