Nymphomaniac Part 1 - Director's cut

Μισό αριστούργημα (;)

Από την προειδοποιητική κάρτα που εμφανίζεται για μερικά δευτερόλεπτα ακριβώς πριν την έναρξη της ταινίας -ο τίτλος της οποίας ουσιαστικά γνωστοποιείται μέσα από τις... γκαρίδες των Rammstein στο «Führe Mich» που σπάει τη γαλήνη των αρχικών πλάνων-, η οποία και αναφέρει πως θα παρακολουθήσουμε μια συντομευμένη, λογοκριμένη και... μερικώς εγκεκριμένη εκδοχή, μέχρι και το απότομο φινάλε που μας αφήνει με αρκετές απορίες, αλλά, κυρίως, με μια ακόρεστη όρεξη για τη συνέχεια, το νέο αυτό πόνημα του Λαρς φον Τρίερ, το οποίο θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάνει μανούβρες πάνω στη νοητή γραμμή που ενώνει το «Don Jon» με το τηλεοπτικό «Masters of Sex», πιστοποιεί περίτρανα ένα πράγμα: πως είναι η ταινία που θα συζητηθεί περισσότερο από κάθε άλλη φέτος.

Κι αυτό μπορούμε να το υποστηρίξουμε ήδη κι ας μην έχουμε παρακολουθήσει ακόμη το β' μέρος (το οποίο αναμένεται στα μέρη μας στις 20 Φεβρουαρίου). Άλλωστε, είναι τόσα πολλά, αμφιλεγόμενα και συναρπαστικά αυτά που συμβαίνουν στα πρώτα 120 λεπτά, που φτάνουν και περισσεύουν να δώσουν υλικό για δεκάδες συζητήσεις. Αντικείμενο της ταινίας είναι το σεξ, αλλά μόνο και μόνο επειδή... SEX SELLS. Στην ουσία πρόκειται για ένα πολυσύνθετο έργο με σαφείς φιλοσοφικές, υπαρξιακές, αλλά και θρησκευτικές προεκτάσεις, το οποίο προσεγγίζεται μέσα από τις ποικίλες σεξουαλικές αναζητήσεις της κεντρικής ηρωίδας.

Το κλου της υπόθεσης είναι πως η ίδια η Τζο όχι μόνο υποστηρίζει ότι είναι νυμφομανής, ή, μάλλον, πως γεννήθηκε νυμφομανής, αλλά και πως αυτό την καθιστά κακό άνθρωπο. Από την πλευρά του, ωστόσο, ο Σέλιγκμαν δεν βιάζεται να βγάλει συμπεράσματα. Διατηρώντας καθ' όλη τη διάρκεια του πρώτου αυτού μέρους ρόλο ψυχαναλυτή, εξομολογητή, ακόμη και παρηγορητή σε ορισμένες περιπτώσεις και διατυπώνοντας απόψεις και προσωπικές εμπειρίες, δοκιμάζει να αποκωδικοποιήσει τις παρορμήσεις και τα βιώματα της Τζο, επιστρατεύοντας τη μουσική, τη λογοτεχνία, τη βιολογία, τα μαθηματικά, ακόμη και την Ιστορία. Φυσικά τίποτα απ' όλα αυτά δεν στέκει αρκετό να τον βοηθήσει να κατανοήσει έστω και μερικώς το μυστήριο που συνηθίζουμε να αποκαλούμε «γυναικεία σεξουαλικότητα». Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως -παρόλα τα ψαλιδίσματα- απουσιάζουν οι σκηνές όπου βλέπουμε τη νεανική εκδοχή της Τζο (ενσαρκωμένη με χαρακτηριστική άνεση και πειθώ από την -επαγγελματία μοντέλο- Στέισι Μάρτιν) να... βάζει τα δυνατά της στο να την εξερευνήσει με όλους τους πιθανούς τρόπους.

Ως θεατές, ωστόσο, το μόνο μέρος του σώματός μας που νιώθουμε πραγματικά να ερεθίζεται παρακολουθώντας την, είναι το μυαλό μας. Κι αυτό, γιατί, παρ' όλη την εντονότατη σωματικότητά της, το «Nymphomaniac» είναι πάνω απ' όλα μια εγκεφαλική ταινία. Ακόμη και το χιούμορ της εγκεφαλικό είναι. Και πέρα για πέρα σαρδόνιο, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε, για παράδειγμα, παρακολουθώντας το κεφάλαιο με την Ούμα Θέρμαν ως «Mrs. H», σε έναν από τους πλέον αναπάντεχους όσο και κωμικοτραγικούς ρόλους της καριέρας της.

Και το σίγουρο είναι πως, για μια ακόμη φορά, ο πανούργος κινηματογραφιστής, που εδώ κινείται με εντυπωσιακή μαεστρία ανάμεσα σε διαφορετικά κινηματογραφικά στυλ, καταφέρνει να μας κάνει να νιώσουμε άβολα – όχι όμως για τους λόγους που θα περίμενε κανείς, με βάση όλο αυτό το εκκωφαντικό buzz που συνόδευε την ταινία μέχρι να φτάσει στις αίθουσες. Άλλωστε, δεν υπάρχει καμία σκηνή σεξ που να μπορεί να συγκριθεί με την περίφημη εκείνη της «Ζωής της Αντέλ». Αν και, είναι πολύ πιθανό, το... άθροισμα «3+5» να σας «στοιχειώσει», όπως «στοίχειωσε» την ίδια την Τζο. Η οποία Τζο παραμένει καθ' όλη τη διάρκεια και παρ' όλες τις εξομολογήσεις της ένας αινιγματικός χαρακτήρας, που θα χρειαστεί οπωσδήποτε να παρακολουθήσουμε και την υπόλοιπη ταινία για να καταλήξουμε σε ένα -κάπως πιο- ασφαλές συμπέρασμα. Εξίσου αινιγματικός, όμως, είναι και ο συνομιλητής της, τον οποίο -άγνωστο, μέχρι στιγμής, γιατί- ο Τρίερ έχει πιθανότατα «βαφτίσει» από το γερμανικό «selig», που σημαίνει ευλογημένος.

Όπως και να 'χει, μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε προς το παρόν, αναγνωρίζοντας, ωστόσο, πως με βάση τα όσα έχουμε παρακολουθήσει ως τώρα, σε συνδυασμό και με κάποια πρώτα πλάνα από την... ζόρικη συνέχεια, τα οποία εμφανίζονται καθώς πέφτουν οι τίτλοι τέλους, η σεξουαλική αυτή οδύσσεια του Δανού προβοκάτορα στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης μάς αφήνει με τις καλύτερες των υποσχέσεων για μια εξουθενωτική, οργιώδη και, οπωσδήποτε, ανεπανάληπτη οπτικοακουστική εμπειρία. Η οποία και θα αναδείξει το -ολοκληρωμένο- «Nymph()maniac» σε μια από τις κορυφαίες ταινίες της καριέρας του, έστω κι αν χρειαστεί στην πορεία να μας πείσει να «ξεχάσουμε την αγάπη».

Χάρης Παπαπαναγιώτου

* To Nymphomaniac Part 1 Uncut την έχει 28 λεπτά μεγαλύτερη. Την διάρκεια. Η κριτική αφορά την πρώτη, προ δεκαμήνου, εκδοχή.