Elisabeth de Feydeau: "Το άρωμα είναι μνήμη"

Το Φεστιβάλ Γαλλικού Κινηματογράφου συμπλήρωσε 20 χρόνια και με βάση την φετινή του θεματική γιόρτασε τον κινηματογράφο και το άρωμα, προβάλλοντας κλασικές ταινίες που αναδεικνύουν αυτή τη σύνδεση. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, διοργανώθηκε κι ένα masterclass με τίτλο «Άρωμα, μόδα: μία γαλλική ιδιαιτερότητα», που παρέδωσε η ιστορικός και ειδικός στο άρωμα Élisabeth de Feydeau. Συναντήσαμε την Élisabeth de Feydeau και μιλήσαμε μαζί της, για τη τέχνη της αρωματοποιίας και τη σύνδεσή της με την κοινωνία, τον πολιτισμό αλλά και το σινεμά.

ΣΧΕΤΙΚΑ20ό Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου: Τα βραβεία

Ιστορία, τι σας τράβηξε σε αυτή και στον συνδυασμό της με τον τομέα εξειδίκευσής σας; Πώς αποφασίσατε να εστιάσετε στο άρωμα ως κομμάτι του πολιτισμού;

Για εμένα η ιστορία είναι μνήμη. Όπως και το άρωμα είναι μνήμη. Όταν μυρίζεις κάτι, ένα άρωμα ή ένα φυτό, αμέσως επιστρέφεις στη μνήμη σου, σε κάποια εμπειρία του παρελθόντος. Το άρωμα είναι ο τρόπος να καταλάβουμε, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, το παρελθόν. Με το άρωμα έρχεσαι σε επαφή με έναν πολύ οικείο κι άμεσο τρόπο με την κοινωνία και τον ίδιο τον πολιτισμό. Η ιστορία του αρώματος είναι η ιστορία του πολιτισμού. Μου αρέσει πολύ αυτή η σκέψη, γιατί καθιστά την ιστορία ανθρώπινη. Δύο χρόνια πριν έγραψα ένα βιβλίο σχετικά με βασιλικά πρόσωπα και τα αρώματα που προτιμούσαν, και ουσιαστικά αυτά τα αρώματα που τους άρεσαν, φανέρωναν και το ποιοι ήταν. Το άρωμα, λοιπόν, είναι κι ένας τρόπος να μάθεις τον χαρακτήρα κάποιου.

Πώς ξεκινήσατε να συνεργάζεστε με τον χώρο της μόδας;

Αυτό έγινε πολλά χρόνια πριν. Δεν ήταν ακριβώς ο χώρος της μόδας, αλλά περισσότερο ο χώρος της αρωματοποιίας. Συνδέθηκα όμως και με τον χώρο της μόδας, καθώς πολλές μάρκες αρωμάτων συνδέονται με οίκους μόδας, όπως οι Channel, Dior, Givency κ.λπ. Υπάρχει, όμως, διακριτή διαφορά. Για παράδειγμα στη Channel, η μόδα και το άρωμα συνεργάζονται αλλά διακρίνονται κιόλας, γιατί το μάρκετινγκ της μόδας και το μάρκετινγκ του αρώματος είναι πολύ διαφορετικό. Το άρωμα είναι πρεσβευτής του οίκου άλλα η μόδα έχει άλλα χαρακτηριστικά. Επομένως, εγώ δουλεύω και με τον δημιουργό αλλά είμαι περισσότερο ιστορικός του αρώματος, κι όχι της μόδας. Προσπαθώ να επισημάνω τις κατευθύνσεις που μπορεί να πάρει το άρωμα και κατ’επέκταση ο οίκος.

Πώς επιλέγετε τις συνεργασίες σας;

Είμαι σύμβουλος, οπότε δουλεύω με πολλές διαφορετικές μάρκες. Μερικές φορές, όταν είσαι μέσα στον οίκο και βλέπεις τις δημιουργίες από πολύ κοντά, ουσιαστικά δεν βλέπεις. Εμένα με καλούν ώστε να «ανοίξω τα μάτια» όταν είναι να δημιουργηθεί κάποιο άρωμα, καθώς βλέπω τα πράγματα πιο αποστασιοποιημένα, αλλά και να δημιουργήσω και την αφήγηση. Βέβαια δεν μου αρέσει το ρήμα δημιουργώ, είναι περισσότερο μία διαδικασία ανακάλυψης κάτι αληθινού που ήδη υπάρχει. Ένα καλό άρωμα είναι η απόδειξη αυτής της διαδικασίας ανακάλυψης. Δεν είναι κάτι ψεύτικο, δημιουργημένο, αλλά έχει μία αυθεντικότητα. Πρέπει να δημιουργηθεί γιατί πρέπει να υπάρξει ως απόδειξη, κι όχι ως μία τεχνητή αναγκαιότητα.

Υπάρχουν διάφορα αρώματα, που είναι πολύ πιο φθηνά και μαζικά κατά μία έννοια. Αυτά δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη ιστορία στη δημιουργία τους. Άρα έχουν κάποιο νόημα ύπαρξης;

Εάν δούμε ιστορικά το άρωμα, πάντοτε υπήρχαν δύο είδη με αυτόν τον τρόπο. Την εποχή της βιομηχανίας του 19ου αιώνα έχεις από τη μία πολύ καλά αρώματα, και από την άλλη βιομηχανικά, μαζικά. Αυτό συνεχίζεται ιστορικά. Μετά είχαμε και τα pret-a-porter αρώματα, όπως της Anais Anais, κλπ. Σήμερα, όμως, πρέπει να επιβιώνεις στον χώρο της επικοινωνίας. Γι’ αυτό πρέπει να κάνεις συνέχεια κάτι νέο, να ακούγεσαι. Όμως ένα άρωμα, για να δημιουργηθεί, θέλει χρόνο, έτσι καταλήγουμε να έχουμε παραλλαγές του, πχ έχουμε το βασικό άρωμα Opium του YSL, αλλά έχουμε και το Black Opium. Έτσι δεν χρειάζεται να δημιουργήσεις ένα νέο όνομα, ένα νέο μπουκαλάκι, μία νέα φιλοσοφία κι έτσι δεν είναι και τόσο ακριβό γιατί χρησιμοποιήθηκε ως βάση κάτι που ήδη υπήρχε από πριν. Αλλά η υψηλή αρωματοποιία στοχεύει στο να διατηρήσει την ποιοτική αξία ενός αρώματος, γι’ αυτό και δημιουργεί κι ένα υψηλής ποιότητας άρωμα, για το οποίο υπάρχει και η αντίστοιχη αναμονή. Η Chanel για παράδειγμα, λάνσαρε το Gabrielle δύο χρόνια πριν, κάτι που πήρε χρόνο για να βγει. Όμως στο μεσοδιάστημα είχαμε και το No 5 L’eau, το Coco Mademoiselle και διάφορα άλλα. Υπάρχει πάντοτε ένα «γρήγορο» κι ένα πιο «αργό» άρωμα.

Στο σινεμά, υπάρχουν περιπτώσεις, όπου κατά τη διάρκεια προβολών, ψεκάζονται αρώματα στην αίθουσα, ώστε ο θεατής να βιώσει την εμπειρία του να βρεθεί στη θέση του πρωταγωνιστή και να μυρίσει αυτό που μπορεί να μυρίζει εκείνος, στη σκηνή που προβάλλεται. Αυτό έχει αποτύχει σε πολλές περιπτώσεις, γιατί το άρωμα είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο και χαρακτηριστικό. Θεωρείτε πως τώρα που η τεχνολογία βελτιώνεται σημαντικά, αυτός ο τρόπος θα μπορούσε να βελτιωθεί και να αποτελέσει έναν νέο τρόπο να βιώνει κανείς την τέχνη του κινηματογράφου;

Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Μία παρόμοια πρακτική χρησιμοποίησαν και στο θέατρο. Είναι πολύ ενδιαφέρον, γιατί το άρωμα, όπως είπαμε, είναι ένας τρόπος να ανατρέξεις στο παρελθόν, ή να βελτιώσεις μία εμπειρία. Όμως η δυσκολία έγκειται στο γεγονός πως η εκτίμηση ενός αρώματος είναι πολύ προσωπική. Γι’ αυτό δεν μπορείς να έχεις «αλήθειες» σε ένα άρωμα. Το πρόβλημα με την εμπειρία στο σινεμά ή το θέατρο είναι πως μπορεί να ταράξει κάποιους ανθρώπους. Και εάν ταραχτείς από μία αίσθησή σου, δεν θα μπορέσεις να εκτιμήσεις την γενικότερη εμπειρία της ταινίας ή του θεάτρου, γιατί δεν θα μπορείς να εστιάσεις και να ακούσεις το κομμάτι τέχνης που έχεις μπροστά σου. Μπορεί να είναι πολύ ενδιαφέρον, όμως, αυτό, γιατί το άρωμα συνδέεται με τους υποδοχείς του εγκεφάλου σου που επηρεάζουν το συναίσθημα, οπότε όταν μυρίζεις κάτι, αμέσως έχεις τη μνήμη ενός συναισθήματος, χωρίς να μπορείς αν το ελέγξεις. Για πολλούς ανθρώπους αυτό όμως μπορεί να γίνει επικίνδυνο. Το έκαναν με την ταινία Το Άρωμα, η Ιστορία ενός Δολοφόνου. Στο Παρίσι υπήρχαν κάποιες προβολές που έβλεπε κανείς τη σκηνή και μύριζε ταυτόχρονα τα διάφορα αρώματα. Αλλά ήταν καταστροφή, γιατί πολλοί άνθρωποι ταράχτηκαν. Υπάρχουν όμως πολλές ταινίες που συνδέονται με αρώματα, γιατί το άρωμα μπορεί να είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό μίας ταινίας. Κάποιοι ηθοποιοί ζητάνε ένα συγκεκριμένο άρωμα να συνδεθεί με τον χαρακτήρα που υποδύονται, για παράδειγμα, ώστε να μπουν στον χαρακτήρα. Μερικές φορές το χρειάζονται. Το άρωμα είναι ένας τρόπος να γίνεις κάποιος άλλος. Έρχεσαι πιο κοντά σε έναν άλλο χαρακτήρα ή ανακαλύπτεις άλλα πρόσωπα κάποιου ή και του ίδιου σου του εαυτού. Στο παρελθόν, απαγορευόταν να ρωτήσεις δύο πράγματα μία γυναίκα, την ηλικία της και το άρωμά της.

Έχουμε μιλήσει πολύ για τις γυναίκες, αλλά και οι άνδρες χρησιμοποιούν αρώματα. Γιατί το άρωμα έχει εντυπωθεί περισσότερο ως κάτι «γυναικείο»;

Οι άνδρες φοράνε πολλά αρώματα και υπάρχει μεγάλη ιστορία και για εκείνους. Στην αρχαιότητα ως και πολύ αργότερα, οι γυναίκες και οι άνδρες φορούσαν το ίδιο άρωμα. Δεν υπήρχαν «γυναικεία» και «ανδρικά» αρώματα, απλώς η ερώτηση του τι αρέσει στον καθένα. Με τη βιομηχανία αλλάζει αυτό και διαχωρίζονται. Η ανδρική αγορά είναι μικρότερη από τη γυναικεία, γιατί ξεκίνησε αργότερα, γύρω στη δεκαετία του ’30, αλλά αναπτύχθηκε περισσότερο τη δεκαετία του ’60. Είναι μία νέα αγορά αλλά κάθε χρόνο αυξάνεται. Κάποτε είχες 200 γυναικεία αρώματα τον χρόνο και μόνο 50 ή 100 ανδρικά, όμως πλέον είναι περίπου το ίδιο. Παλαιότερα οι άνδρες χρησιμοποιούσαν μόνο Eau de Toilette αλλά τώρα χρησιμοποιούν και Eau de Parfum. Για τους άνδρες πλέον το να φοράνε άρωμα είναι πολύ σημαντικό, είναι μία καθημερινή συνήθεια, ενώ παλαιότερα δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο.

Είναι λογικό να αλλάζει κανείς αρώματα;

Στο παρελθόν, η γιαγιά μας, για παράδειγμα δεν άλλαζε αρώματα, είχε μονάχα ένα που το φορούσε σε όλη της τη ζωή. Αλλά δείτε τη μόδα πλέον. Μπορεί κανείς να έχει πολλά στιλ αλλά η προσωπικότητα παραμένει ίδια. Η γιαγιά μας, συνήθως, διατηρούσε ένα συγκεκριμένο στιλ και είχε 1-2 τσάντες. Εμείς πλέον όμως έχουμε πολλές ζωές, κατά τη διάρκεια της ζωής μας, και πρέπει να έχουμε διαφορετικά στιλ ακόμα και στη διάρκεια μιας ημέρας. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως είμαστε άλλοι άνθρωποι. Το ίδιο συμβαίνει και με το άρωμα. Όπως δεν φοράς μία γόβα στιλέτο το πρωί όταν θα πας για μία βόλτα, έτσι δεν θα φορέσεις κι ένα πολύ βαρύ άρωμα. Θα το κρατήσεις για μια πιο βραδινή εμφάνιση και το πρωί θα βάλεις κάτι πιο ανάλαφρο.

Το δικό σας άρωμα ποιο είναι;

Το άρωμά μου είναι ένα πολύ παλιό άρωμα. Το φοράω από τότε που ήμουν 16 και το ανακάλυψα. Είναι το L’Heure Bleue του Guerlain. Μου αρέσει το όνομα, μου αρέσει η μυρωδιά του, μου αρέσει το μπουκαλάκι του, μου αρέσουν τα πάντα σε αυτό και δεν μπορώ να αλλάξω. Μερικές φορές χρησιμοποιώ κι άλλα αρώματα, και δέχομαι και πολλά αρώματα που πρέπει να δοκιμάζω αλλά πάντοτε επιστρέφω σε αυτό. Αυτό το άρωμα είμαι εγώ.