Aφιέρωμα: Ο Haruki Murakami στον κινηματογράφο

Ένας από τους σπουδαιότερους εν ζωή συγγραφείς στον κόσμο, ο Ιάπωνας συγγραφέας και μεγάλος φαν της τζαζ, Χαρούκι Μουρακάμι, είναι ένα παγκόσμιο εκδοτικό φαινόμενο πολλών best sellers, όπως και στην χώρα μας που είναι πάρα πολύ δημοφιλής και αγαπητός. Γεννηθείς στις 12 Ιανουαρίου 1949 στο Κιότο της Ιαπωνίας, μεγάλωσε σε ένα λογοτεχνικό περιβάλλον, με τους δυο γονείς του να διδάσκουν ιαπωνική λογοτεχνία. Μεγάλωσε κατά βάση στο Κόμπε, την 5η μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Ο ίδιος επηρεάστηκε βαθιά από τον δυτικό πολιτισμό, την λογοτεχνία και την μουσική κυρίως, διαβάζοντας αμερικανούς συγγραφείς όπως οι Kurt Vonnegut και Richard Brautigan και ακούγοντας τζαζ. Σπούδασε θεατρικές τέχνες στο Πανεπιστήμιο του Τόκυο, ενώ παράλληλα εργαζόταν σε ένα κατάστημα δίσκων. Λίγο πριν τελειώσει τις σπουδές του, άνοιξε το δικό του καφέ-μπαρ με τζαζ, φυσικά, μουσική, μαζί με την σύζυγό του, Γιόκο. Το μπαρ έμεινε υπό την δική τους διεύθυνση από το 1974 έως το 1982. Και στην συγγραφική του καριέρα, ποτέ δεν παρέλειψε την μουσική, μιας και είτε οι τίτλοι, είτε οι ήρωες σχετίζονται με αυτήν. Μια άλλη του αδυναμία είναι το τρέξιμο και δη ο μαραθώνιος. Έχει τρέξει στον κλασικό μαραθώνιο της Αθήνας ανάποδα το 1983 για ένα αντρικό ιαπωνικό περιοδικό που του ζήτησε να καταγράψει τις εμπειρίες του από το ταξίδι στην Αθήνα.

ΣΧΕΤΙΚΑΑφιέρωμα: Σκηνοθέτες που έκαναν remake στον εαυτό τους

Η επαγγελματική του σχέση με την λογοτεχνία ξεκινά το 1979, όταν εκδίδεται το Hear the Wind Sing (Άκου τον Αέρα να Τραγουδά). Τον τίτλο τον εμπνεύστηκε από την τελευταία πρόταση της ιστορίας του Truman Capote, Shut a Final Door. Ήδη με το πρώτο του βιβλίο έκανε αίσθηση και δέχτηκε θετικά σχόλια. Συνέχισε το 1980 με το Pinball, 1973, το οποίο μεταφράστηκε την ίδια χρονιά στα αγγλικά. Η άτυπη τριλογία του έκλεισε το 1982 με το A Wild Sheep Chase (Το Κυνήγι του Αγριοπρόβατου). Πλέον είχε αφήσει το αποτύπωμά του και είχε δείξει το μαγικού ρεαλισμού ύφος του. Το 1985 συνεχίζει με το σουρεαλιστικό sci-fi Hard-Boiled Wonderland and the End of the World (Σκληρή χώρα των θαυμάτων και το τέλος του κόσμου), ενώ η διεθνής καταξίωση θα έρθει το 1987 με το αριστουργηματικό Νορβηγικό Δάσος (Norwegian Wood). Ο τίτλος προέρχεται από το ομώνυμο τραγούδι των αγαπημένων του Beatles, τραγούδι που αγαπά ιδιαιτέρως και μια από τις ηρωίδες του βιβλίου, η Naoko. Ένα ρομαντικό, φανταστικό, μαγικό και νοσταλγικό έργο που φανερώνει την ανθρώπινη ευαισθησία του συγγραφέα. Το 1992 εκδίσει το South of the Border, West of the Sun (Νότια των Συνόρων, Δυτικά του Ήλιου). Το South of the Border είναι τραγούδι του Nat King Cole. Το βιβλίο το έγραψε μετά από μια επίσκεψή του στο Πρίνστον.

Το 1994 κυκλοφορεί το επόμενο αριστούργημά του, το Κουρδιστό Πουλί (The Wind-Up Bird Chronicle). Έχει συμπεριληφθεί σε λίστα με τα δέκα καλύτερα ασιατικά μυθιστορήματα όλων των εποχών. Το 2002 έρχεται ο Κάφκα στην Ακτή (Kafka on the Shore): ο Κάφκα είναι ένα αγόρι που γνωρίζει φυσικά γάτες, μιας και μιλάμε για τον Μουρακάμι στον οποίο συχνά εμφανίζονται γάτες ή και σκύλοι, που μιλάνε. Ένα από τα ωραιότερα βιβλία μαγικού ρεαλισμού που έχουν γίνει ποτέ. Έμπνευση για το όνομα προφανώς και είναι ο συγγραφέας Φραντς Κάφκα, τον οποίο όμως οι Ιάπωνες δεν τον ξέρουν τόσο πολύ όσο οι Ευρωπαίοι. Το 2006 μάλιστα κέρδισε το βραβείο Φραντς Κάφκα. Το 2009 εκδίδεται το magnum opus του, το εξαιρετικό τρίτομο ρομαντικό έπος, 1Q84. Ο τίτλος ευθεία αναφορά στο 1984 του Όργουελ, μιας και το γράμμα Q παραπέμπει στο πώς προφέρεται το 9 στα ιαπωνικά, που προφέρεται ως q.

Το τελευταίο του μέχρι στιγμής μυθιστόρημα είναι το Killing Commendatore (Σκοτώνοντας τον Κομεντατόρε). Παράλληλα, έχει εκδώσει και συλλογές διηγημάτων, ενώ το ενδιαφέρον του για την μουσική και το τρέξιμο φαίνεται σε δύο βιβλία non-fiction, το Περί Μουσικής και Μόνο (2016) με τον Seiji Ozawa και το What i Talk About When I Talk About Running (Για τι Πράγμα Μιλάω Όταν Μιλάω για Τρέξιμο). Κάθε χρόνο ακούγεται ότι θα κερδίσει το Νόμπελ, το ετήσιο λογοτεχνικό αστείο, μιας και ακόμα δεν έχει συμβεί. Παρότι ως συγγραφέας ασχολείται με πιο υπαρξιστικά και εσωτερικά ζητήματα, ως  άνθρωπος έχει εκφράσει κατά καιρούς τις θέσεις του για διάφορα ζητήματα. Έχει υπερασπιστεί το δικαίωμα στον ομόφυλο γάμο, που δεν υφίσταται στην Ιαπωνία, έχει διαφωνήσει με την ιαπωνική κυβέρνηση στην διαχείριση της πανδημίας ενώ έχει εκφράσει ξεκάθαρη θέση υπέρ της Ουκρανίας, στον πόλεμο που της εξαπέλυσε η Ρωσία. Κάποια βιβλία του έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο και μάλιστα τα βιβλία του ενέπνευσαν τουλάχιστον τρεις ταινιάρες, τις πρώτες τρεις της παρακάτω λίστας, την οποία συντάξαμε με αφορμή την έξοδο στις ελληνικές αίθουσες του Drive My Car: 

Blind Willow, Sleeping Woman (2022)

Μια συλλογή 24 ιστοριών του Μουρακάμι με το ίδιο όνομα ενέπνευσε μια ταινία κινουμένων σχεδίων το 2022 του γάλλου συνθέτη Pierre Foldes. Οι ιστορίες γράφτηκαν από το 1980 έως το 2005. Μια από τις ιστορίες (η πρώτη στο βιβλίο) τιτλοφορείται όπως το βιβλίο, και είχε δώσει την έμπνευση για την ουκρανική ταινία μικρού μήκους, The Diary of Sounds, του Glib Luukianets. Η ομώνυμη του βιβλίου ταινία του Foldes εμπνεύστηκε από διάφορες ιστορίες του βιβλίου, με αναφορές ακόμα και σε γνωστά μυθιστορήματά του, όπως το Κουρδιστό Πουλί και ο Άχρωμος Τσουκούρου Ταζάκι. Ένα απόλυτα μουρακαμικό έργο, που αν ο ιάπωνας λογοτέχνης αποφάσιζε ποτέ να κάνει σινεμά ο ίδιος, μάλλον κάτι τέτοιο θα έφτιαχνε. Απόλυτα πιστό στο πνεύμα του, στην μαγεία, στην φαντασία, στον ρεαλισμό της ιαπωνικής κοινωνίας και στα παράταιρα πλάσματα. Γλυκό, τρυφερό, σκληρό ανά στιγμές, ειλικρινές και χιουμοριστικό σε απόλυτη ισορροπία.

Drive my Car (2021)

Η ταινία που απέσπασε παγκοσμίως διθυραμβικές κριτικές, που κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης διεθνούς ταινίας, ενώ προτάθηκε για Όσκαρ σκηνοθεσίας, σεναρίου και καλύτερης ταινίας, που προτάθηκε για Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες από όπου έφυγε με το βραβείο σεναρίου και το FIPRESCI της διεθνούς ένωσης κριτικών κινηματογράφου είναι το ιαπωνικό Drive My Car του Ryusuke Hamaguchi που βασίστηκε στο διήγημα του Μουρακάμι Drive My Car, από την συλλογή Men Without Women (2014), καθώς και σε άλλες ιστορίες από την συγκεκριμένη συλλογή. Είναι η πρώτη ιαπωνική ταινία που προτάθηκε για Όσκαρ καλύτερης ταινίας. Αφορά έναν θεατρικό σκηνοθέτη και ηθοποιό που σκηνοθετεί μια πολύγλωσση εκδοχή του Θείου Βάνια του Τσέχοφ, ενώ ταυτόχρονα έχει να διαχειριστεί τον θάνατο της συζύγου του, της σεναριογράφου Oto. Ένα πρωτότυπο road movie, καθώς ο σκηνοθέτης πηγαίνει στην Χιροσίμα σε ένα φεστιβάλ, όπου θα γνωρίσει μια γυναίκα-σοφέρ και θα έρθει αντιμέτωπος με τα μυστικά της θανούσας γυναίκας του. Γλυκό και μελαγχολικό, μια ωδή στην καλλιτεχνική (θεατρική) δημιουργία και στα αισθήματα που κρύβονται μέσα μας. Μια από τις καλύτερες ταινίες της δεκαετίας του 2020 και ίσως του 21ου αιώνα έως σήμερα. Η άποψη του MOVE IT για την ταινία. 

Burning (2018)

Το Burning, αν μιλήσουμε απόλυτα ήρεμα και χωρίς καμία δόση υπερβολής, είναι μια από τις καλύτερες ταινίες της δεκαετίας του 2010 και μια από τις καλύτερες ταινίες του μέχρι τώρα 21ου αιώνα. Το 2018 έσκασε σαν βόμβα αυτή η ταινιάρα του νοτιοκορεάτη σκηνοθέτη Lee Chang-dong που βασίστηκε στο διήγημα Barn Burning του Μουρακάμι που βρίσκεται στην συλλογή The Elephant Vanishes. Η συγκεκριμένη ιστορία δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1983 στο The New Yorker, που κατά καιρούς συνεργάζεται με τον συγγραφέα. Ο Μουρακάμι με την σειρά του είχε εμπνευστεί την ιστορία από το ομώνυμο διήγημα του William Faulkner. Μπορεί να μην κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα, ο οποίος πήγε σε άλλον ασιάτη δημιουργό, τον Χιροκάζου-Κόρε-Έντα και τους Κλέφτες Καταστημάτων του, αλλά έφυγε με το FIPRESCI που δίνει η διεθνής ένωση κριτικών κινηματογράφου και με διθυραμβικά σχόλια που ελάχιστες ταινίες έχουν πάρει στην ιστορία των Καννών. Άνοιξε τον δρόμο για την νίκη των Παρασίτων την επόμενη χρονιά, μιας και το Burning ήταν η πρώτη νοτιοκορεάτικη ταινία που κατάφερε να μπει στην εννιάδα -αν και όχι στην τελική πεντάδα- του Διεθνούς Όσκαρ. Στην λίστα του Korean Screen (στην οποία συμμετείχε ο υπογράφων) ψηφίστηκε ως η καλύτερη κορεάτικη ταινία όλων των εποχών, με δεύτερη τα Παράσιτα. Η γνώμη του MOVE IT για την ταινία. 

Norwegian Wood (2010)

Ένα από τα δημοφιλέστερα και πιο επιτυχημένα μυθιστορήματα του Μουρακάμι είναι αναμφίβολα το Νορβηγικό Δάσος (ή ξύλο αν μεταφράσουμε ακριβώς το πρωτότυπο). Ο βιετναμέζος με γαλλική υπηκοότητα Tran Anh Hung αναλαμβάνει το δύσκολο έργο να μεταφέρει στον κινηματογράφο το best seller βιβλίο. Ένας σπουδαίος δημιουργός, βραβευμένος με Camera d' Or στις Κάννες και Cesar καλύτερου ντεμπούτου για το The Scent of Green Papaya (1993) και Χρυσό Λέοντα στην Βενετία για το Cyclo (1995), επιστρέφει στην Βενετία με το υποψήφιο για Χρυσό Λέοντα Νορβηγικό Δάσος, αποσπώντας θετικές κριτικές. Στην ταινία την μουσική υπογράφει ο Jonny Greenwood. Ένας ήσυχος νεαρός άντρας στα 60s στο Τόκυο μελαγχολικός από την αυτοκτονία του φίλου του, γνωρίζει την φίλη του στο πανεπιστήμιο. Μπόλικη μουσική Beatles, νοσταλγία για το παρελθόν και ανησυχία για το μέλλον μιας και έχει να επιλέξει ανάμεσα στην παλιά γνωριμία και σε μια νέα κοπέλα που εισβάλλει στην ζωή του.

Tony Takitani

Ο ιάπωνας σκηνοθέτης Jun Ichikawa αναλαμβάνει να αναμετρηθεί και εκείνος με τον συμπατριώτη του, σε μια από τις τελευταίες ταινίες του, τέσσερα χρόνια πριν τον θάνατό του, το 2008. Η ταινία βασίζται σε ένα διήγημα του, με το όνομα ενός ανθρώπου που αφηγείται την ζωή του. Το όνομα είχε ενθουσιάσει τον Μουρακάμι, όταν το είδε σε ένα γκαράζ στο Μάουι, ένα κίτρινο μπλουζάκι που έγραφε Tony Takitani, House (D). Τότε αποφάσισε να γράψει την ιστορία της ζωής του, η οποία δημοσιεύτηκε το 2002 στο The New Yorker. Ο διάσημος συνθέτης Ryuichi Sakamoto ανέλαβε την μουσική της ταινίας. Η μουσική παίζει και εδώ ρόλο, μιας και ο πατέρας του κεντρικού ήρωα ήταν μουσικός της τζαζ. Η ιστορία ξεκινά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, συνεχίζοντας στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

The Second Bakery Attack

Το The Second Bakery Attack είναι ένα διήγημα του Μουρακάμι που δημοσιεύτηκε το 1985 στο Marie Claire Ιαπωνίας. Είναι σίκουελ του διηγήματος, Bakery Attack, που είχε δημοσιευτεί το 1981. Το 1986 το διήγημα συμπεριλήφθηκε στην ομώνυμη συλλογή διηγημάτων του. Το 1992 δημοσιεύτηκε στα αγγλικά στο Playboy. Το 1993 δημοσιεύτηκε στα αγγλικά στην συλλογή The Elephant Vanishes. Ένα ζευγάρι μια νύχτα στο Τόκιο αναλαμβάνει να ληστέψει ένα McDonald's. Για πρώτη φορά που ενέπνευσε μια ταινία ήταν το 1988, το γερμανικό The Polar Bear (Der Eisbar) των Granz Henman και Til Schweiger. Το 2010 η νοτιοκορεάτικη ταινία, Acoustic, του Yoo Sang-hun αξιοποίησε το διήγημα σε μια από τις ιστορίες, καθώς αποτελείται από τρία επεισόδια. Το δέυτερο ονομάζεται Bakery Attack. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε και η ταινία μικρού μήκους, The Second Bakery Attack, του Carlos Cuaron, με την Kirsten Dunst και τον Brian Geraghty.

A Girl, she is 100%

Μια μικρού μήκους από το 1983, του ιάπωνα σκηνοθέτη Naoto Yamakawa, βασίζει την πλοκή του στο διήγημα του Μουρακάμι, On seeing the 100% Perfect Girl One Beautiful April Morning, για έναν τύπου που βλέπει στον δρόμο ένα κορίτσι που για αυτόν είναι το 100%, το ιδεώδες, αυτό που ψάχνει. Ο έρωτας και η αναζήτηση έμελε να γίνουν βασικά στοιχεία των ιστοριών του μετέπειτα έργου του. Αρχικά δημοσιεύτηκε στο The Elephant Vanishes ενώ αποτέλεσε έμπνευση για το 1Q84, μιας και όπως έχει πει ο ίδιος, είναι το ίδιο στόρι: boy meets girl.

Hear the Song of the Wind

Hear the Wind Sing είναι το πρώτο βιβλίο του Μουρακάμι που εκδόθηκε το 1979. Μόλις δύο χρόνια μετά, το 1981, μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, από τον ιάπωνα δημιουργό, Kazuki Omori. Γνωστός για την σκηνοθεσία ταινιών kaiju, με τέρατα όπως ο Γκοτζίλα. Τώρα στρέφεται προς ένα πιο ανθρώπινο και ρομαντικό σινεμά, για έναν νεαρό που επιστρέφει το καλοκαίρι στην πόλη του, όπου συναντά έναν φίλο του και μια μυστηριώδη κοπέλα.

Περισσότερα σινεφιλικά αφιερώματα μπορείτε να αναζητήσετε σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον blog.