Λάζλο Νέμεθ: "Οι χαμένες εικόνες του θανάτου δεν πρέπει να χειραγωγηθούν"

Δημοσίευση: 14 Νοε. 2015, 14:12
Συντάκτης:

Γεννημένος στην Ουγγαρία το 1977, ο Lazlo Nemes, πέρασε την παιδική και νεανική του ηλικία στο Παρίσι, όπου ακολούθησε το 1989 την μητέρα του, που άρχισε μια νέα ζωή στη Γαλλική πρωτεύουσα. Οι γονείς του ήταν αντίπαλοι του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ο Lazlo Nemes μεγάλωσε ανάμεσα σε δύο κουλτούρες, επιλέγοντας να σπουδάσει πρώτα στο Παρίσι (Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών του Παρισιού, μετά σινεμά στην Σορβόννη) πριν φύγει για την Βουδαπέστη το 2003, σε ηλικία 26 ετών για να μάθει την τέχνη της κινηματογράφησης. Έτσι έγινε βοηθός του Μπέλα Ταρ στο προλογικό απόσπασμα της συνεργατικής ταινίας «Όψεις της Ευρώπης» και «Άνθρωπος από το Λονδίνο». Μετά σκηνοθέτησε τρεις ταινίες μικρού μήκους με πιο γνωστή την ταινία «Με λίγη υπομονή» που επιλέχθηκε από το Διεθνές Φεστιβάλ Βενετίας το 2007. Περιστοιχιζόμενος από μια μικρή, πιστή, στενά συνεργαζόμενη ομάδα ο Lazlo Nemes πέρασε τα τελευταία 5 χρόνια υλοποιώντας το συγκεκριμένο project, «Son of Saul»...

Πώς δημιουργήθηκε η ιδέα για την ταινία «Ο γιος του Σαούλ» ;

Όταν γυρίζαμε τον «Άνθρωπο από το Λονδίνο» στην Μπαστία, το γύρισμα σταμάτησε για μια βδομάδα και βρήκα σε ένα βιβλιοπωλείο ένα βιβλίο που έχει εκδοθεί από τον Shoah Memorial, με μαρτυρίες αυτόπτων μαρτύρων και τίτλο “Des voix sous la cendre” (Φωνές κάτω απ’ τις στάχτες), επίσης γνωστός και ως «Πάπυροι του Άουσβιτς». Είναι κείμενα τα οποία είχαν γράψει πρώην μέλη της Sonderkommando των στρατοπέδων εξόντωσης, και τα είχαν κρύψει θάβοντας τις γραπτές μαρτυρίες τους πριν την εξέγερση του 1944. Τα πραγματικά έγγραφα βρέθηκαν χρόνια αργότερα. Περιγράφουν τα καθημερινά τους καθήκοντα, πώς ήταν οργανωμένη η δουλειά, τους κανόνες που ρύθμιζαν την λειτουργία του στρατοπέδου, τους εξολοθρευθέντες Εβραίους, καθώς και το πώς οργάνωσαν μια μορφή αντίστασης.

Τι ήταν το Sonderkommando; Τί έκαναν τα μέλη του;

Ήταν κρατούμενοι, επιλεγμένοι από τα SS για να συνοδεύουν νέες φουρνιές φυλακισμένων στα κτίρια των θαλάμων αερίων, να τους βγάζουν τα ρούχα, να διασφαλίζουν ότι είναι όλοι εκεί και να τους οδηγούν στους θαλάμους αερίων. Έπειτα, έπρεπε να παίρνουν και να καίνε τα πτώματα και να καθαρίζουν τον χώρο. Και όλα έπρεπε να γίνουν γρήγορα, γιατί καραβάνια άλλων κρατουμένων κατέφθαναν. Το Άουσβιτς- Μπίρκεναο λειτουργούσε σαν ένα εργοστάσιο παραγωγής και απόρριψης πτωμάτων σε βιομηχανική κλίμακα. Κατά τη διάρκεια της αποστολής τους οι Sonderkommando είχαν μια σχετικά προνομιακή μεταχείριση. Τους επιτρεπόταν να παίρνουν τα τρόφιμα που εύρισκαν στους μεταφερόμενους και να έχουν σχετική ελευθερία κίνησης στα όρια πάντα της περιμέτρου τους. Αλλά η αποστολή που τους είχε ανατεθεί ήταν εξαντλητική και εξολοθρεύονταν τακτικά - κάθε 3 ή 4 μήνες - ώστε να μην υπάρχουν μάρτυρες των εκτελέσεων.

Γιατί επιλέξατε να χρησιμοποιήσετε τα αρχεία της Sonderkommando;

Πάντα έβρισκα απογοητευτικές τις ταινίες για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επιχειρούσαν να φτιάξουν ιστορίες επιβίωσης και ηρωισμού, αλλά κατά τη γνώμη μου επανασυγκροτούν μια μυθοποιημένη αντίληψη του παρελθόντος. Τα αρχεία της Sonderkommando αντίθετα, είναι συμπαγή, παρόντα και απτά. Περιγράφουν επακριβώς, εδώ και τώρα, την «συνήθη» λειτουργία ενός εργοστασίου θανάτου με την οργάνωσή του, τους κανόνες του, τους εργασιακούς του ρυθμούς, τις βάρδιες, τους κινδύνους και την μέγιστη παραγωγικότητα. Το εργοστάσιο αυτό παρήγαγε πτώματα. Αυτά τα αρχεία μου επέτρεψαν να τα δω όλα μέσα από τα μάτια των καταραμένων των στρατοπέδων εξόντωσης.

Πώς όμως αφηγείσθε μια φανταστική ιστορία μέσα από την καρδιά ενός στρατοπέδου εξόντωσης σε πλήρη λειτουργία;

Αυτό ήταν πράγματι προβληματικό. Δεν ήθελα να ηρωοποιήσω κανέναν. Δεν ήθελα την άποψη εκείνων που επέζησαν, ούτε ήθελα να δείξω πολλά ή όλα αυτού του εργοστασίου θανάτου. Ήθελα μόνο μια οπτική συγκεκριμένη και να πω μια ιστορία όσο το δυνατόν πιο απλή. Διάλεξα την οπτική γωνία ενός ανθρώπου, του Saoul , ενός Ούγγρου Εβραίου, μέλους της Sonderkommando και διατήρησα αυτή την θέση αυστηρά δείχνοντας τί βλέπει. Τίποτα περισσότερο ή λιγότερο. Δεν είναι όμως μια υποκειμενική θέση γιατί τον βλέπουμε σαν χαρακτήρα και δεν ήθελα να μειώσω την ταινία σε μια απλή οπτική προσέγγιση. Επιπλέον, αυτός ο άνθρωπος είναι το σημείο εκκίνησης μιας μοναδικής, βασανιστικής και πρωτόγονης ιστορίας: πιστεύει ότι αναγνώρισε τον γιό του ανάμεσα στα θύματα των θαλάμων αερίου και είναι αποφασισμένος να σώσει το σώμα του από τους φούρνους, να βρει ένα Ραββίνο να πει το kaddish και να το θάψει. Ο,τι κάνει ορίζεται από την αποστολή του, η οποία φαίνεται τελείως άνευ αντικειμένου στα πλαίσια αυτής της επίγειας κόλασης, που είναι το στρατόπεδο εξόντωσης. Το στρατόπεδο πάντως γίνεται αντιληπτό υπό το πρίσμα του ταξιδιού του Σαούλ.

Απαγορεύσατε κάτι στον εαυτό σας;

Δεν ήθελα να δείξω το πρόσωπο της φρίκης ανοιχτά ή να αναπαράξω τις ακρότητες μπαίνοντας μέσα στους θαλάμους αερίων ενώ οι άνθρωποι πέθαιναν. Το φιλμ ακολουθεί αυστηρά τις κινήσεις του Σαούλ. Έτσι σταματάμε στην πόρτα του θαλάμου αερίων και μπαίνουμε μόνο μετά την εξόντωση όταν απομακρύνονται τα πτώματα και όταν ξεπλένονται τα ίχνη όσων συνέβησαν εκεί για να προετοιμασθούν για την επόμενη ομάδα. Οι χαμένες εικόνες είναι εκείνες του θανάτου, εικόνες που δεν πρέπει να επαναδημιουργηθούν, ούτε πρέπει να πειραχθούν και να χειραγωγηθούν. Επειδή είναι σημαντικό για μένα να μείνω στην οπτική γωνία του Σαούλ, δείχνω μόνο ό,τι βλέπει, ό,τι προσέχει. Δουλεύει στο κρεματόριο για 4 μήνες σαν προστατευτικό αντανακλαστικό, δεν παρατηρεί πλέον την φρίκη, γι’ αυτό έστειλα την φρίκη στον background θολή ή εκτός πλάνου. Ο Σαούλ βλέπει μόνο το αντικείμενο της αναζήτησής του. Αυτό δίνει στην ταινία τον οπτικό της ρυθμό.

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ

BOX OFFICE

Ταινία
4ημέρο
Tanweer
43250
Film Group
13175
Tanweer
12142
Tanweer
4254
Tanweer
2372
Baghead, από την Spentzos Baghead, από την Spentzos