Berlinale 18: "Transit" - Κριτική

Το μοτίβο του προσφυγικού επιστρέφει όλο και συχνότερα με καταπληκτικές δημιουργίες να αποτυπώνουν με διαφορετικές σκηνοθετικές ματιές το θέμα. Το Transit του Christian Petzold είναι η γερμανική οπτική πάνω στο τι σημαίνει να μην ανήκεις στη χώρα που βρίσκεσαι, να πρέπει να αφήσεις ανθρώπους που αγαπάς πίσω και να παλεύεις να βρεις ένα μέρος όπου θα μπορείς να νιώθεις ασφάλεια. Η ταινία αποτελεί μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος της Anna Seghers του 1944 μα, ενώ το βιβλίο μιλά για την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Petzold επιλέγει να πει την ιστορία του άχρονα. Γυρισμένη στους δρόμους μιας κατειλημμένης στρατιωτικά Γαλλίας, τίποτα από την κινηματογράφηση δεν φαντάζει παλαιικό, ούτε προδίδει τον χρόνο αφήγησης, ούτε και δίνει κάποιο στοιχείο πως ο χρόνος αυτός δεν είναι το τώρα, πέραν ίσως του ότι η μοντέρνα τεχνολογία είναι παντελώς απούσα.

O Georg, υποδυόμενος από τον ανερχόμενο Franz Rogowski, ετοιμάζεται να φύγει από το Παρίσι για τη Μασσαλία, πριν ξεκινήσουν οι συλλήψεις εκείνων που δεν έχουν χαρτιά. Πριν το κάνει, όμως, του ζητείται να παραδώσει δύο γράμματα σε έναν συγγραφέα, ο οποίος όμως δεν είναι πλέον ζωντανός. Ο μόνος τρόπος για να σωθεί, είναι να κλέψει την ταυτότητα του συγγραφέα εκείνου και να χρησιμοποιήσει το διαβατήριο και τη visa του για το Μεξικό. Έτσι, καταλήγει στη Μασσαλία να περιμένει το πλοίο και έρχεται αντιμέτωπος με τη γραφειοκρατία των πρεσβειών και των γραφείων μεταναστών αλλά και των θλιβερών ξενοδοχείων, όπου είναι ευπρόσδεκτοι μονάχα όσοι μπορούν να αποδείξουν πως θα φύγουν ξανά σύντομα. Ένας φοβερός εξισωτισμός κυριαρχεί προς όλους τους μετανάστες, οι οποίοι αντιμετωπίζονται με εξαιρετική αδιαφορία εάν όχι απάθεια. Τη μονοτονία αυτή έρχεται να διαταράξει μία μυστηριώδης γυναίκα, η Marie (Paula Beer), η οποία αναζητά τον άνδρα της.

Την ταινία μας την αφηγείται μία ανδρική φωνή σε τρίτο πρόσωπο, πολύ έξυπνο κόλπο του σκηνοθέτη, για να δέσει εξαιρετικά τη λογοτεχνία με τον κινηματογράφο, σαν κάποιο ηχογραφημένο βιβλίο. Μάλιστα ο ίδιος ο σκηνοθέτης, μιλώντας σχετικά με αυτή του την επιλογή στη συνέντευξη τύπου της ταινίας, τόνισε πως έχει παρατηρήσει ότι τα παιδιά του δεν διαβάζουν πλέον βιβλία αλλά ενδιαφέρονται περισσότερο για τις κινούμενες εικόνες, κι έτσι σκέφτηκε την ιδέα αυτή.

Τόσο οι ηθοποιοί αλλά και οι σκηνοθετικές επιλογές αλληλεπιδρούν αρμονικά και στοιχειοθετούν ένα μαγευτικό ποίημα για το τι σημαίνει να είσαι συνεχώς σε φυγή. Ο χρόνος που καταλύεται, καταφέρνει να κάνει την ταινία ρεαλιστικά αλληγορική, και διαχρονικά επίκαιρη. Και γι’ αυτό, βγάζουμε το καπέλο στον Petzold, ο οποίος λέει μία σύνθετη ιστορία με τρόπο απλό και ανθρώπινο, χωρίς να χρειάζεται ιδιαιτέρως πολλά λόγια. Το συμπέρασμα απλό· Ο κάθε μετανάστης έχει τη δική του ιστορία, όμως εν τέλει, η ιστορία όλων των μεταναστών είναι η ίδια. 

4 / 5