Κινηματογραφική δημιουργία από επιρροή ή από κλεψιά;

Καθώς πλέον οδεύουμε προς την απονομή των Όσκαρ, ορισμένοι σκηνοθέτες αμφισβητούν την πρωτοτυπία του «The Shape of Water», της νέας ταινίας του Γκιγιέρμο ντελ Τόρο για την οποία κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ της Βενετίας ενώ μία από τις 13 υποψηφιότητες στα βραβεία της Ακαδημίας είναι για πρωτότυπο σενάριο.

Μετά τις κατηγορίες των κληρονόμων του σεναριογράφου Πολ Ζίντελ, που υποστηρίζουν ότι ο Μεξικανός δημιουργός έκλεψε την υπόθεση από θεατρικό έργο του Ζίντελ του 1969, τώρα ο Γάλλος σκηνοθέτης Ζαν Πιέρ Ζενέ της Amelie και του Delicatessen (αλλά και του Alien: Resurrection) κατηγορεί τον υποψήφιο για  Όσκαρ σκηνοθεσίας ντελ Τόρο για κλεψιά. Συγκεκριμένα, στο «The Shape of Water» υπάρχει μία σκηνή όπου οι δύο πρωταγωνιστές, η Sally Hawkins και ο Richard Jenkins, κάθονται σε έναν καναπέ και βλέποντας μία παλιά ασπρόμαυρη ταινία αρχίζουν να χορεύουν υπό τους ήχους της μουσικής της ταινίας, χρησιμοποιώντας μόνο τα πόδια ενώ κάθονται δίπλα. Μία σκηνή λίγων δευτερολέπτων στάθηκε ικανή να προκαλέσει την αντίδραση του Ζενέ, ο οποίος θεωρεί ότι είναι αντιγραφή μίας σκηνής από την ταινία του Delicatessen (1991).

Σε συνέντευξη που έδωσε στο Ouest-France ο Γάλλος σκηνοθέτης δήλωσε: «Του είπα (στον ντελ Τόρο): έχεις πολλή φαντασία και πολύ ταλέντο. Γιατί κλέβεις ιδέες άλλων;»,  με τον Ντελ Τόρο να απαντά: «Οφείλουμε τα πάντα στον Τέρι Γκίλιαμ» υποστηρίζοντας ότι δεν έκλεψε από κανέναν. Ο Ζενέ ωστόσο αμφιβάλλει για αυτό επιμένοντας ότι «Όταν σκηνοθετούσε το ζευγάρι να κάθεται και να χορεύει με την μουσική από την ταινία, είναι ξεκάθαρα αντιγραφή από το Delicatessen το οποίο είναι φανερό ότι είχε υπόψιν και λέω στον εαυτό μου ότι έχει ταλέντο ώστε να μην χρειαστεί να κάνει κάτι τέτοιο και ότι δεν έχει αυτοεκτίμηση».

Πού τελειώνουν όμως τα όρια της επιρροής και πού αρχίζει η κλεψιά? Αν δει κανείς τις δύο σκηνές, διαπιστώνει ομοιότητες, βλέπει  και στις δύο ένα ζευγάρι να κάθεται και να χορεύει. Στην περίπτωση του Ζενέ κάθονται σε κρεβάτι και χρησιμοποιούν το πάνω μέρος του σώματος, όχι όμως σαν να χορεύουν πραγματικά αλλά σαν μία συγχρονισμένη επαφή των σωμάτων τους, ενώ στην άλλη σε καναπέ και χρησιμοποιούν τα πόδια. Πάντως, παρόμοια σκηνή, μεταξύ της Julia Stiles και του Sean Patrick Thomas, υπάρχει στην ταινία του 2001 «Save the last dance» ωστόσο ο σκηνοθέτης Thomas Carter δεν παραπονέθηκε γι αυτό.

Ακόμα και αν είχε στο μυαλό του το Delicatessen, γιατί να είναι κλεψιά και όχι επιρροή; Άλλωστε κάθε δημιουργός επηρεάζεται και εμπνέεται από συναδέλφους του ή και από άλλες μορφές τέχνης. Ο Ντελ Τόρο μάλιστα ανέφερε την επίδραση που του ασκεί ο Γκίλιαμ, ενώ σκηνοθέτες, όπως ο Σκορτσέζε, αναφέρουν πόσο επηρεάζονται από άλλους (ο Σκορτσέζε όταν πηγαίνει στην αίθουσα του μοντάζ βλέπει κλασικές ταινίες στο TCM, ενώ δουλεύει!). Και ας μην ξεχνάμε μία από τις διασημότερες σκηνές των Αδιάφθορων του ντε Πάλμα, για την οποία βασίστηκε στην αντίστοιχη σκηνή με τα σκαλιά από το Θωρηκτό Ποτέμκιν του Αϊζενστάιν. Και ο ίδιος ο Ζενέ για την Amelie έχει εμπνευστεί από κινούμενα σχέδια, κυρίως του Tex Avery, οπότε είναι τουλάχιστον υποκριτικές οι κατηγορίες. Είναι βέβαια η προοσκαρική περίοδος οπότε πάντα κάτι θα ακουστεί για τα δυνατά χαρτιά της σεζόν. Πάντως, δεν φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά την ταινία, αφού ο Μεξικανός δημιουργός ήδη βραβεύτηκε από την Ένωση Σκηνοθετών, αποτελώντας πλέον ένα από τα μεγαλύτερα οσκαρικά φαβορί για το φιλμ που στις ελληνικές αίθουσες θα δούμε την προσεχή Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου.

Παύλος Γκουγιάννος