Berlinale 15-Χαλ Χάρτλεϊ: "Δεν έχασα ποτέ την δημιουργική μου ελευθερία!"
Το MOVE IT και η Ειρήνη Κατσαρά συνάντησαν τον μεγάλο Indie κινηματογραφιστή Χαλ Χάρτλει στο Βερολίνο, λίγο μετά την παρουσίαση της νέας του ταινίας με τίτλο “Ned Rifle”, που ουσιαστικά ολοκληρώνει το saga που άνοιξε πριν από δύο δεκαετίες με το “Henry Fool”. Σε μια πολύ διασκεδαστική κουβέντα, ο σκηνοθέτης μας μιλά για τη διαφορά μεταξύ Αμερικανικού και ΕυρωπαΪκού κοινού, για το πώς καταφέρνει να παραμένει εκτός mainstream, για τη μεγάλη του αγάπη ήτοι τη μουσική, ενώ δε διστάζει να πετάξει με τρόπο το ‘Hollywood Reporter’ λέγοντας χαρακτηριστικά: «I’m outta this». Συμπέρασμα: ο Χαλ Χάρτλει είναι ο πιο cool τύπος που μπορείς να συναντήσεις.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ του Αμερικάνικού και του Ευρωπαϊκού κινηματογραφικού κοινού;
Για μένα δεν είναι μεγάλη η διαφορά, με την έννοια ότι οι ταινίες μου αρέσουν και στους δύο εξίσου με τον ίδιο τρόπο. Και ο λόγος είναι ότι το στυλ των ταινιών μου είναι πολύ ‘αγγλικό’. Λατρεύω όμως τον τρόπο που ‘μεταφράζουν’ τις ταινίες μου οι Γερμανοί και οι Γάλλοι.
Η ταινία χρηματοδοτήθηκε μέσω του kickstarter. Πιστεύεις ότι αυτή η νέα μέθοδος χρηματοδότησης των ανεξάρτητων artistic projects μέσω crowdfunding θα εξελιχθεί ακόμα περισσότερο τα επόμενα χρόνια;
Φυσικά, έχει ήδη εξελιχθεί αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Έχει σαρώσει, είναι ουσιαστικά η πρώτη και κύρια μέθοδος, προκειμένου να πάνε μπροστά τα ανεξάρτητα projects στον τομέα των τεχνών. Όμως υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που μπορούν ακόμα να γίνουν στο χώρο του crowdfunding, γιατί θα πρέπει με το αποτέλεσμα να αποζημιώνεις τον κόσμο για τα λεφτά που σου πρόσφερε, αφού λειτουργεί ως ‘μέτοχος’ πλέον.
Στον αντίποδα του crowdfunding βλέπουμε την πειρατεία. Ποια είναι τα συναισθήματά σου για αυτήν και πως πιστεύεις ότι θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί;
Η πειρατεία είναι κλοπή, ληστεία. Και δυστυχώς δεν υπάρχει λύση για την αντιμετώπισή της. Πρέπει κάτι να γίνει αλλά επειδή σχετίζεται με το ίντερνετ και άρα είναι κάτι το ανεξέλεγκτο, θα πρέπει να υπάρξει μια παγκόσμια συμμαχία για την αντιμετώπιση του ηλεκτρονικού αυτού εγκλήματος, μεταξύ των κυβερνήσεων, των εταιριών παραγωγής και όσων εμπλέκονται στα κινηματογραφικά πράγματα. Φυσικά κανείς δεν θέλει να ενοχοποιήσει ή να περιορίσει το διαδίκτυο, αλλά η φάση έχει πλέον ξεφύγει, όταν φτάσαμε σήμερα να μιλάμε για πειρατεία και τρομοκρατία. Είναι αηδιαστικό, απαίσιο.
Θεωρείσαι είδωλο για το Αμερικάνικο ανεξάρτητο σινεμά. Ποιές είναι οι σκέψεις σου σχετικά με τη νέα γενιά ανεξάρτητων κινηματογραφιστών;
Βασικά δεν παρακολουθώ και πολύ τα πράγματα, δεν ξέρω τι συμβαίνει εκεί έξω. Είμαι αρκετά πολυάσχολος για να έχω το χρόνο να το κάνω, αλλά γνωρίζω ότι κάθε γενιά έρχεται να προσφέρει πράγματα στο χώρο, άρα λογικά πρέπει να υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον. Σε ό,τι αφορά στα νέα κινηματογραφικά πράγματα που συμβαίνουν σήμερα στην Αμερική, στέκομαι απλός παρατηρητής. Με ενδιαφέρει πολύ η ζωή και οι επιλογές των νέων ανθρώπων στην τέχνη αυτή τη στιγμή χωρίς δυστυχώς να έχω αρκετό χρόνο για να τα ψάξω, όπως για παράδειγμα οι ταινίες για ανθρώπους που είναι νέοι και άνεργοι.
Το “Boyhood”, η ταινία που έκανε τεράστια επιτυχία την περασμένη χρονιά με αποτέλεσμα να προταθεί για Όσκαρ, χρειάστηκε περίπου 12 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Όταν το 1997 ξεκινούσες με το “Henry Fool” σκέφτηκες ποτέ ότι θα σου πάρει δυο δεκαετίες για να ολοκληρώσεις το εν λόγω οικογενειακό saga;
Όχι, σε καμία περίπτωση. Δεν μπορούσα καν να σκεφτώ ότι θα γίνει τριλογία. Ήθελα απλώς να κάνω μια ταινία για μια ιδιαίτερη οικογένεια, την έκανα και πολύ αργότερα σκέφτηκα ότι ήθελα να κάνω κι άλλες ταινίες με τη συγκεκριμένη φαμίλια. Καταρχήν δε μπορούσα καν να σκεφτώ ότι αυτό το παιδί που υπήρχε στο “Henry Fool” θα έπαιζε και σε άλλες ταινίες μου καθώς μεγάλωνε. Δεν ήξερα καν αν θα γινόταν ηθοποιός. Το 1997 ήταν μόλις εφτά χρονών και ήταν η πρώτη του δουλειά. Όμως, έκανε μια πολύ καλή καριέρα ως ηθοποιός στην παιδική του ηλικία και άρα στάθηκα τυχερός. Ήμουν νευρικός γι’αυτό.
Σκέφτηκες ίσως ότι στα επόμενα κεφάλαια οι ηθοποιοί της αρχικής ταινίας θα ήταν ίσως πολύ ‘μεγάλοι’ και ίσως χρειάζονταν αντικατάσταση στα επόμενα κεφάλαια;
Ναι ίσως, ωστόσο στόχος μου με αυτή την τριλογία ήταν απλώς να χρησιμοποιήσω αυτή την οικογένεια ως ένα πλαίσιο της ζωής στην Αμερική. Το 1997 ήταν πολύ επίκαιρη η ταινία γιατί μιλούσε για ανθρώπινες σχέσεις. Επίσης, ήθελα να βάλω μέσα λίγη πολιτική, λίγη θρησκεία. Μετά από μια δεκαετία που έκανα το “Fay Grim”οι ΗΠΑ ήταν πολύ διαφορετικό μέρος για εμάς. Οπότε έπρεπε να κάνω κάτι διαφορετικό, σκέφτηκα αρχικά να βάλω άλλους ηθοποιούς, αλλά μετά είπα στον εαυτό μου όχι, απλά χρησιμοποίησε την ίδια οικογένεια.
Θεωρείς ότι η συγκεκριμένη οικογένεια αποτελεί έναν καθρέφτη της κοινωνίας;
Όχι ακριβώς, γιατί αυτό που έχει ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη οικογένεια είναι ακριβώς το ότι είναι τόσο screwed up. Δεν ήταν μια τυπική κοινωνία, ήταν outsiders, υποκουλτούρα, το είδος τον ανθρώπων που δεν θα ήθελες για γείτονες. Οπότε σκέφτηκα ότι αυτό ακριβώς χρειάζομαι. Μια τέτοια οικογένεια που τα έχει κάνει όλα λάθος.
Στην ταινία υπάρχει μια χιουμοριστική διάθεση απέναντι στη θρησκεία. Υπάρχει κάτι που σε ιντριγκάρει σε σχέση με τη θρησκευτική διάσταση των πραγμάτων;
Πάντα με ενδιέφερε η θρησκεία και αυτό φαίνεται σε όλες μου τις ταινίες. Είναι μια διάσταση της πνευματικότητας. Για μένα δεν είναι θρησκευτική, αλλά πνευματική διάσταση. Τα τελευταία είκοσι χρόνια αυτό ήταν φαινόμενο στις ΗΠΑ, αφού οι νεότεροι άνθρωποι έδειχναν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη θρησκεία, κάτι που προσωπικά με εξέπληξε. Γιατί είμαι και καθηγητής και το 2002 έβλεπα νέα παιδιά που ήθελαν να εντρυφήσουν στη θρησκεία για να βρουν την αλήθεια τους. Έτσι, ήθελα να το μεταφέρω με κάποιον τρόπο στις ταινίες μου, με κριτική διάθεση αφενός, με σεβασμό αφετέρου. Έχω δημιουργήσει αρκετούς ρόλους που αφορούν ανθρώπους που ψάχνουν το πνευματικό τους ‘κέντρο’, δεν δείχνουν να είναι θρησκευόμενοι άνθρωποι. Ήθελα να δείξω σε αυτά τα παιδιά ποιοί είναι θρησκευόμενοι άνθρωποι. Προφανώς δεν μοιράζομαι την ίδια πίστη με εκείνους, αλλά τη σέβομαι. Το κρίσιμο σημείο είναι να βρεις τρόπο να γράψεις για τη θρησκεία, χωρίς να ‘κοροϊδεύεις’ κάτι που εσύ δεν μπορείς να αντιληφθείς.
Τί να περιμένουμε από σένα μετά το ‘Ned Rifle’;
Ήδη έχω αρχίσει να ασχολούμαι με τηλεόραση. Λατρεύω να κάνω ταινίες αλλά δε θέλω να κάνω μικρές ταινίες. Ταυτόχρονα, είμαι ενθουσιασμένος με τα πράγματα που γίνονται στο χώρο της τηλεόρασης και των σειρών σήμερα στις Η.Π.Α. Και αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή χρειάζονται πολύ υλικό και άρα είναι πιο ανοιχτόμυαλοι.
Η μουσική στις ταινίες σου φέρει ιδιάζουσα σημασία, έχεις σκηνοθετήσει την PJ Harvey στο “Book of Life”, ενώ ξέρω ότι λατρεύεις και τον David Bowie. Με ποιον τραγουδοποιό θα ήθελες να συνεργαστείς σε επόμενη ταινία σου;
Κατ’αρχήν θαυμάζω την PJ Harvey και μου έδωσε ένα τραγούδι της για αυτή την ταινία. Από την πλευρά μου δεν έχω γράψει ποτέ τραγούδια. Το λατρεύω, θα ήθελα πάρα πολύ να το κάνω και ίσως, όταν πάρω σύνταξη, συμβεί. Οι τραγουδοποιοί φίλοι μου το ζητούν, γιατί έχουν δει τις ταινίες μου και τους διαλόγους που φτιάχνω και θεωρούν ότι θα μπορούσα να γράφω καλούς στίχους. Αλλά δεν το έχω κάνει. Έχω συνθέσει τραγούδια, αλλά όχι στίχους. Νομίζω θα είναι το επόμενό μου βήμα.
Εκτός από δημιουργός ταινιών είσαι και συνθέτης και ασχολείσαι εξίσου με τη μουσική. Ποιά από τις δύο θεωρείς μεγαλύτερη αγάπη, το σινεμά ή τη μουσική;
Το είδος του κινηματογράφου που υπηρετώ είναι πολύ μουσικό και πριν γίνω σκηνοθέτης ήμουν μουσικός. Άρα είναι και τα δύο είδη πολύ αγαπημένα και έχουν μια απόλυτη ισορροπία στις προτιμήσεις μου. Το είδος των ταινιών μου, ο τρόπος που τις φτιάχνω, έχει να κάνει πάρα πολύ με το ότι είμαι μουσικός. Όμως, ειλικρινά είναι πιο ευχάριστο για μένα το να φτιάχνω μουσική. Όταν δεν έχω κάποια κινηματογραφική παραγωγή ακούω μουσική. Επειδή ακριβώς είμαι τόσο πολυάσχολος, όταν ακούω μουσική θέλω να σβήνω κάθε εξωτερικό παράγοντα. Κλείνω κινητά, λάπτοπ, τα πάντα.
Σα να λέμε ότι το σινεμά είναι η δουλειά σου και η μουσική η διασκέδασή σου...
Ακριβώς. Διασκέδαση ή χόμπι. Γιατί αυτό είναι το πρόβλημά μου. Επειδή έχω τόσα πολλά πράγματα να κάνω κάθε μέρα, δεν έχω χρόνο για χόμπι. Όταν κάτι με ενθουσιάζει, το μετατρέπω σε δουλειά.
Όταν ξεκινούσες τα πρώτα σου βήματα στο χώρο ποιος ήταν ο αγαπημένος σου σκηνοθέτης; Άλλαξε αυτό με την πάροδο του χρόνου;
Ναι, αλλάζει κατά διαστήματα. Όταν ξεκινούσα το σινεμά, άρχισα να θεωρώ τον εατό μου σκηνοθέτη στα 22, είδωλά μου ήταν οι Γερμανοί σκηνοθέτες: Werner Herzog, Wim Wenders, Rainer Werner Fassbinder.. Ήμουν πολύ κοντά σε αυτούς. Από κάποιο σημείο και έπειτα, παύεις πλέον να έχεις επιρροές. Είσαι εσύ μόνος σου και προχωράς. Απλά υπάρχει κάποιος που σου δίνει το υλικό και εσύ πρέπει να βρεις πως θα το διαχειριστείς, τι μορφή θες να του δώσεις.
Χωρίς να έχει κάποια σχέση με τη δική σου ταινία, άκουγα χτες τον Τζέιμς Φράνκο να λέει ότι τα πιο ‘artistic’ προτζεκτ του, προτιμά να τα φέρνει στο Βερολίνο, γιατί στις Η.Π.Α. δεν εκτιμούνται από το εγχώριο κοινό που προτιμά πιο εμπορικά. Το έχεις αισθανθεί αυτό;
Ναι ισχύει αυτό. Στην Αμερική τα πράγματα είναι πιο εμπορεματοποιημένα. Είναι θέμα διαφοράς κουλτούρας, με την έννοια ότι στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει ένα διαφορετικό επίπεδο καλλιτεχνικής παιδείας που επιτρέπει σε ένα πιο ‘καλλιτεχνικό’ είδος τέχνης να υπάρξει και να αναπτυχθεί, χωρίς να συνάδει απαραίτητα με τις οικονομικές απολαβές. Αυτό δεν το βρίσκει κάποιος εύκολα στην Αμερική. Αντίθετα εκεί, για να κάνεις κάτι θα πρέπει να υπάρχει τεράστια διαφήμιση.
Ωστόσο εσύ έχεις ένα περισσότερο εναλλακτικό καλλιτεχνικό προφίλ σε σχέση με το Αμερικανικό αρχέτυπο.. Πως καταφέρνεις να επιβιώσεις εκτός αυτού του εμπορευματοποιημένου μοντέλου;
Φυσικά! Ολόκληρη η καριέρα μου έχει βασιστεί στο γεγονός ότι βρίσκομαι έξω από αυτό το σύστημα. Παρόλο που αυτοί οι άνθρωποι του Hollywood Reporter που έχουμε εδώ στο τραπέζι γράφουν για μένα, εγώ είμαι έξω από αυτό. Δε με νοιάζει, δε δίνω μία για το τί θα πουν. Στη δεκαετία του ’80 που ξεκινούσα, ήταν ίσως περισσότερο ρίσκο το γεγονός ότι να θεωρείς τον εαυτό σου εναλλακτικό κινηματογραφιστή απέναντι στο ‘mainstream’. Τότε λοιπόν ήμασταν πολύ λιγότεροι, ακριβώς επειδή η διαδικασία παραγωγής μιας ταινίας είναι ακριβή. Και υπάρχουν κάποιοι κανόνες για να γίνει ‘εμπορική’. Όπως για παράδειγμα ότι πρέπει να βάλεις τον Τζέιμς Φράνκο στην ταινία, για να κάνει επιτυχία. Όχι, δεν είναι το είδος το δικό μου. Μπορείς να βάλεις τη δική σου σφραγίδα και να κάνεις αυτό που γουστάρεις. Ποτέ δεν αντιμετώπισα πρόβλημα με αυτό. Σαφώς θα μπορούσα να είμαι εκατομμυριούχος, αλλά δε λες ότι πεινάω κιόλας. Ποτέ δεν ένιωσα την ανάγκη να εντρυφήσω μέσα σε αυτό που ονομάζουμε ‘mainstream’, χάνοντας ουσιαστικά την δημιουργική μου ελευθερία. Δεν τα πάω και πολύ καλά με την Αμερικάνικη mainstream κουλτούρα και το pop.
Εύχομαι να δούμε την ταινία σου και στην Ελλάδα
Θα το ήθελα πάρα πολύ! Το εύχομαι! Λατρεύω την Ελλάδα, θέλω πολύ να έρθω και ο διευθυντής φωτογραφίας μου (Vladimir Subotic) είναι Σέρβος που μεγάλωσε στην Ελλάδα και μου έχει πει πάρα πολλά.
Εύχομαι να τα ξαναπούμε κάποτε εντός η εκτός Ελλάδος σε κάποιο φεστιβάλ. Μέχρι τότε οφείλω να πω πως δεν είναι μόνο οι ταινίες σου, αλλά εσύ ο ίδιος. Ο πιο cool τύπος που έχω συναντήσει.
ΣΧΟΛΙΑ
Εμφάνιση σχολίων